Kako izgleda kada se na crnogorskom zaštićenom kulturnom dobru dozida kula sa zvonikom i velika kapija “po ugledu na Hilandar” možemo vidjeti na primjeru manastira Ćelija Piperska.
Ovi i još mnogi drugi nelegalni radovi izvedeni su od strane SPC na sakralnom objektu koji je zakonom zaštićeno kulturno dobro i to od 1950. Nelegalni radovi vrše se i danas. SPC uporno pokušava da negira odgovornost za ovo, blago rečeno, bahato ponašanje prema crnogorskoj kulturnoj baštini.
Manastir Ćelija Piperska, sa crkvom posvećenom Rođenju Bogorodice nalazi se u Piperima, iznad sela Gornji Crnci. U literaturi se može pročitati da je ktitor manastira Ćelije Piperske Sv. Stefan Piperski koji je 1730. proglašen za sveca i čije se mošti čuvaju u manastirskoj crkvi.
Prvobitno je Stefan Piperski 1637. sagradio malu crkvu - ćeliju, po kojoj je manastir kasnije dobio ime. Vremenom, manastir se dograđivao i širio, tako da se u dužem periodu formirao njegov današnji izgled. Priprata je dozidana 1815, o čemu govori natpis iznad ulaznih vrata. Iz natpisa se saznaje da su zvonik i kube kao i dio konaka podignuti 1823. Manastir je obnavljan i 1889.
Crkva Rođenja Bogorodice je građevina krstoobrazne osnove sa polukružnom apsidom, kupolom i bočnim pijevnicama. Uz zapadni zid naknadno je dozidana nešto šira priprata. Na presjeku glavnog broda i transepta uzdiže se kupola okruglog tambura, koja direktno izrasta iz krova. Na zapadnom zidu podignut je zvonik na preslicu sa dva otvora za zvona. Pored glavnog portala do koga se dolazi preko tri stepenika, crkva ima i bočni ulaz, na sjevernoj strani.
Crkva je zidana od nepravilno složenog pritesanog kamena što joj daje rustičan izgled. U crkvi se, u srednjem traveju, uz južni zid, nalazi ćivot sa moštima Sv. Stefana Piperskog. Ikonostas u crkvi je posve nov, rad monahinja iz samog manastira.
Manastirski kompleks, osim crkve, sačinjavaju i zgrade konaka. Čitav kompleks opasan je danas visokim kamenim zidom. Poslije zemljotresa 1979. pokrenuta je njegova obnova.
Konzerviran je i ćivot Sv. Stefana Piperskog, maja 1999. godine. Ćivot, eksponat od prvorazrednog značaja, pronađen je u crkvi tokom sanacionih radova 1988, a tada je zapisano od strane komisije iz Muzeja Podgorice da u crkvi postoji nekoliko krstova od srebra, izrađenih fligranski, sa kraja 19. vijeka i jedan manji fond štampanih knjiga.
Ćivot je konzerviran u saradnji sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture na Cetinju. Veoma je lijepo oslikan floralnim ornamentima i ukrašen dubokim duborezom sa pozlatom.
Poklopac je sa unutrašnje strane oslikan predstavom Sv. Stefana Piperskog, a po desnom obodu poklopca sačuvan je tekst: „…Sv.Stefan je bio od plemena Nikšića sela Župe. Njegovi roditelji blagočestivi i ubogim u molitvi…otac njegov Radoje imenom i mati Aćima. Predstavi se ljeta Gospodnjeg 1697 u manastiru Ćelije u Pipere, blizu sela Crnci…pop Simeon ikonopisac”. Pop Simeon Lazović iz Bijeloga Polja je izradio ovaj ćivot najvjerovatnije u posljednjoj deceniji 18. vijeka, kada se ispunjavao i vijek od svetiteljeve smrti.
Na ovom kulturnom dobru do skoro su bile zabilježene mnogobrojne prepravke i dogradnje koje su danas „uznapredovale“. Naime, SPC je početkom dvadesetih, očigledno nezadovoljna količinom prepravki na ovom zakonom zaštićenom crnogorskom kulturnom dobru ušla u – prepravku prepravki, naravno bez dozvola institucija zaduženih za čuvanje istih.
Prvobitne prepravke od kojih navodimo samo neke tako su dobile i „novi sloj“. Pored toga što je ranije na ulazu u manastirski kompleks bila formirana kula-zvonara, dok su cijelom dužinom ogradnog zida podignuti pomoćni objekti, znane i neznane namjene, sada je dio zida bio rušen da bi se podigla nova garaža.
Danas je skoro cijelo dvorište popločano novim kamenim pločama, na konacima na zapadnoj i južnoj strani na betonskim stubovima imamo dozidan novi trijem, betonsko stepenište obloženo mermernim pločama.
Razvodne table, klima uređaji razne nadstrešnice danas su sastavni dio ovog kulturnog dobra. Ali izgleda da i to nije sve, i ovdje je izgleda SPC započela oslikavanje fresaka, gdje ih nije bilo, bez konsultacija sa službama zaduženim za brigu i čuvanje kulturnih dobara.
Tako da je krajem prošle godine javnost saznala da je Mitropolija crnogorsko-primorska Srpske pravoslavne crkve kažnjena sa 4.000 eura zbog nelegalnih radova na Manastiru Ćelija Piperska, dok je mitropolitu Joanikiju, kao odgovornom licu u Mitropoliji, napisana kazna od 600 eura.
Kako je tada saopšteno iz Uprave za inspekcijske poslove, obrazloženo je da su prekršajni nalozi izdati 16. decembra zbog „sprovođenja konzervatorskih mjera na kulturnom dobru bez prijave radova Upravi za zaštitu kulturnih dobra i zbog neobezbjeđivanja konzervatorskog nadzora, u skladu sa članom 138, stav 1, tačka 6 Zakona o zaštiti kulturnih dobara“.
Ali, kao i mnogo puta do sada SPC je nastavila da odbija bilo kakvu odgovornost za ove najnovije radove.
“Prilikom potpisivanja prekršajnih naloga, subjekat nadzora je odbio da prihvati odgovornost, što je konstatovano zapisnikom, te će isti podnijeti zahtjev za sudsko odlučivanje sudu za prekršaje”, kazali su tada iz Uprave za zaštitu kulturnih dobara.
Znači SPC – odbija odgovornost za izvršene radove. Najnoviji radovi izgledaju ovako - na sjevernoj strani manastira srušili su kameni ogradni zid, zatim dogradili konak izvan granica kompleksa, a potom su u prizemnom dijelu sagradili tri garaže. Iznad garaža, formirana je velika terasa sa metalnom konstrukcijom. Uz to, veći dio prvobitnog zemljanog prostora ispred manastira je ili popločan ili asfaltiran, što je dovelo do stvaranja saobraćajnice do samih ulaza u garaže.
U unutrašnjosti objekta, uz novopodignuti zid, sazidali su prodavnicu crkvenih predmeta, a započeli su i oslikavanje freski u manastirskoj crkvi. Sve ove intervencije na kulturnom dobru urađene su bez dozvole UZKD, tačnije bez konzervatorskih uslova i konzervatorskog projekta.
Na fotografijama se možete uvjeriti koliki je bio višedecenijski obim radova za koje SPC jednostavno – odbija odgovornost.
