Odluka je donesena: Savjet za opšte obrazovanje je udžbeniku Istorije za IV razred gimnazije iz 2009. godine pridružio i knjigu koja je bila u upotrebi prije sadašnje. Ovakvo „prelazno rješenje“ je zadovoljilo mnoge, ali ne i naučne radnike. Naročito one koji potpisuju novi gimnazijski udžbenik.
O tome kakva je pozadina odluka donesenih na sjednici Savjeta za opšte obrazovanje 26. januara, jedan od autora udžbenika, prof. dr Šerbo Rastoder, kaže:
- Mislim da je stav Savjeta politička odluka, jer u nijednom dijelu činjenični, vrjednosni ili bilo koji drugi sud iznijet u udžbeniku, nije osporen. Osim onoga što je politička kvalifikacija, iznošenje neistina koje se vezuju za Bukovicu, a koje uopšte ne pišu u udžbeniku, u ovoj „kampanji“ se nije pojavio ni jedan sud koji bi osporio bilo koju navedenu činjenicu. Prepotstavljam da je to političko nasilje motivisano činjenicom da vlast nije zadovoljna sopstvenom slikom u ogledalu. Ali, to što su autori odbili da razbiju ogledalo, uradio je prosvjetni Savjet, koji se pretvorio u izvršne organ političke moći.
Činjenice najveći problem: Profesor Rastoder, koautor oba udžbenika Istorije koji će se koristiti do kraja tekuće školske godine, podsjeća da niko nije pitao autore ranije napisane knjige da li su raspoloženi da je ustupe na korišćenje. On dodaje da razlike u sadržaju udžbenika postoje, prije svega, „u dijelu koji se pokazuje najproblematičnijim za političku elitu“ - raspad SFRJ i uloga Crne Gore u tim događajima.
- Dok je u starom udžbeniku ta problematika obrađena na nivou informacije i iz ugla jugoslovenske opcije, u novom udžbeniku je akcenat stavljen na ulogu Crne Gore u tim dešavanjima i na dešavanja u Crnoj Gori u tom vremenu. Dakle, bitna razlika je u interpretaciji, prezentaciji, ali i kakvoći činjenica. Izgleda da je u tome i najveći problem – smatara Rastoder.
Sloboda političke, ne i naučne misli: Stav našeg uglednog istoričara je jasan: zalaže se za slobodu naučne misli. Ali, Rastoder smatra da problem nije u interpretaciji novije istorije Crne Gore, već u samim činjenicama, onome što se zaista dešavalo, a što ne ide u prilog aktulenom političkom vrhu. U njegovoj novoj „Istoriji Crne Gore“, svi pomenuti događaji su, kao načne činjenice, prezentirani na brojnim promocijama. Knjiga je već prevedena na engleski, francuski, njemački i ruski jezik i predstavljena na londonskim koledžima i drugim svjetskim centrima, a uskoro će biti i u Moskvi.
Rastoderov komentar je da će politička elita sada morati da ide po čitavom svijetu i povlači knjige, ali na takav kompromis, najvjerovatnije, neće pristati.
- Nauka se ne može zaustaviti na način na koji neki misle da će to uraditi zabranom jedne knjige ili jednog udžbenika. Činjenice su nešto što je već postalo svojina nauke, ne samo u Crnoj Gori nego i u svijetu. U tom smislu, uopšte nije bitno šta ja mislim, već da politička elita u Crnoj Gori shvati da je prošlost bila i ona je - takva kakva jeste. A interpretacija prošlosti pripada onima koji se bave naukom, kaže dr Rastoder.
On smatra da, ukoliko oni koji se bave naukom imaju određene slobode, interpretacija prošlosti će biti promatrana kroz činjeničku optriju.
- U svakom slučaju, apsolutna je iluzija i krajnje neznanje je pomisliti da - ako nečega nema u jednom udžbeniku - da se to nije ni desilo. Postoji nešto što je logika nauke, što je logika argumenta. Uvijek sam se rukovodio činjenicama i nekim svojim naučnim principima, ističe autor brojnih knjiga i stručnih radova sa tematikom iz crnogorske istorije i zaključuje da su današnji maturanti gimnazije dovoljno zreli da mogu „razumjeti i shvatiti događanja u posljednjih 20 godina, ako im se prezentiraju validne, vjerodostojne i provjerljive činjenice“.
K.Jerkov
