Ne nazire se kraj izbornih procesa u ovim crnogorskim opštinama – u Šavniku se izbori ne mogu okončati od oktobra 2022. godine, a u Kotoru od jeseni prošle godine.
Mandat odbornicima, shodno članu 37 Zakona o lokalnoj samoupravi, traje četiri godine, a ukoliko se desi da se u Šavniku i Kotoru izaberu predsjednici opština, takve odluke mogu biti poništene, pojasnio je u razgovoru za "Dan" Damir Suljević, koordinator programa Ljudska prava u CGO i član DIK-a.
"Skupštine opština u Šavniku i Kotoru nemaju legitimitet da biraju predsjednike opština na novi mandatni period i treba očekivati da će, ukoliko do toga dođe, takve odluke biti poništene. Podsjećanja radi, kada zbog blokade rada Ustavnog suda izbori iz oktobra 2022. godine u Podgorici nisu mogli biti okončani, tadašnja Skupština Glavnog grada, nakon isteka mandata, ponovo je birala Ivana Vukovića za gradonačelnika Podgorice", podsjeća Suljević i dodaje da je opozicija zbog toga tada predala tužbu Upravnom sudu, a epilog je bio poništenje te odluke.
Imajući u vidu tu presudu, naš sagovornik vjeruje da će i aktuelne opozicione partije u Šavniku i Kotoru podnijeti tužbe ako se donesu takve odluke.
"Međutim, iako ti lokalni parlamenti nemaju legitimitet da biraju novog-starog predsjednika opštine, pitanje je složeno i neophodno je osigurati funkcionisanje lokalne samouprave, u čemu je funkcija predsjednika opštine ključna", upozorava Suljević.
U Šavniku izbori traju od oktobra 2022. godine, jer članovi biračkih odbora iz opozicione koalicije "Za budućnost Šavnika" nijesu dozvoljavali dijelu novoupisanih birača da glasaju jer su, kako tvrde, upisani da bi podržali DPS. Na dva birališta, u zgradi Opštine i u selu Kruševice, gdje pravo glasa ima ukupno 541 birač, glasalo se devet puta, posljednji put 18. decembra 2022, kad su izbori opet prekinuti. Nakon toga, Opštinska izborna komisija nije mogla da se dogovori da se izbori ponove.
Državna izborna komisija je u međuvremenu redovno održavala sjednice na kojima je postupala po prigovorima u vezi sa izborima u Šavniku, sa uvijek istim rješenjem: OIK-u Šavnik se nalaže da donese odluku o ponavljanju izbora. Međutim, od osam glasova u OIK-u četiri budu za, a četiri uzdržana, zbog čega se odluka o ponavljanju izbora ne može donijeti.
Suljević smatra da su Skupština i Vlada hronično nezainteresovani za blokadu izbornih procesa u Kotoru i Šavniku, iako se radi o sistemskom pitanju.
"Dominantna je obaveza partija vlasti da osiguraju funkcionalan sistem, nezavisno od toga da li su problemi na nacionalnom ili lokalnom nivou. Treba pomenuti i jedan paradoks – dok se partije vlasti, s jedne strane, ponašaju kao da to nije njihov problem i neaktivne su, istovremeno su vrlo agilne onda kada njihovi partijski interesi na lokalu vise o koncu i tada se mobilišu i poslanici i djelovi Vlade, kao što je to bio slučaj prilikom formiranja vlasti u Podgorici i Budvi", naglašava Suljević.
Kako je dodao, bez obzira na taj njihov pristup, Vlada i Skupština, odnosno vladajuća većina, biće najodgovorniji ako taj problem u budućnosti eskalira, jer ga nisu blagovremeno adresirali, stavljajući u fokus mahom populističke teme.
"Prostor za rješavanje tog problema postojao je i kroz Odbor za sveobuhvatnu izbornu reformu, koji je tome mogao pristupiti kroz minimalnu izmjenu postojećih normi Zakona o izboru odbornika i poslanika. Na primjer, to se moglo riješiti kroz jedan od dva načina: omogućavanjem Državnoj izbornoj komisiji (DIK) da preuzme nadležnosti opštinskih izbornih komisija i u slučaju lokalnih izbora, što već može činiti u slučaju parlamentarnih ili predsjedničkih izbora, odnosno kroz onemogućavanje opunomoćenim predstavnicima političkih partija da ostvaruju pravo glasa u opštinskim komisijama, imajući u vidu da je dosadašnje iskustvo pokazalo da problemi u njihovom funkcionisanju nastaju upravo zbog uključivanja pridruženih članova tokom izbora, ne i kroz rad i glasanje stalnog sastava", ističe Suljević.
Kako je ukazao, iako ovakva rješenja nisu najsrećnija, s obzirom da je izborni proces formalno još uvijek u toku, zbog čega izborno zakonodavstvo ne bi trebalo mijenjati, ona ostaju jedina mogućnost.
"Jer nakon ovoliko vremena teško se može očekivati rješenje u postojećem okviru, čak i kroz otvaranje političkog dijaloga", zaključuje naš sagovornik.
Dukaj: Bez politizacije riješiti Kotor i Šavnik
Ministar javne uprave Maraš Dukaj apelovao je nedavno na premijera Milojka Spajića i predsjednika Skupštine Andriju Mandića da se, bez politizacije, aktuelizuje rješavanje izazova u opštinama Šavnik i Kotor i da to bude prioritet.
Iz Ministarstva javne uprave su ukazali da skupštine navedenih opština funkcionišu van ustaljenog četvorogodišnjeg mandata, te da postoji opasnost da skupštine koje nemaju izborni legitimitet izaberu predsjednike tih opština. Poručuju da je odgovornost za sistemsko rješavanje izazova u tim opštinama na Skupštini Crne Gore i nadležnom odboru.
Uzalud doneseno 178 rješenja
U oktobru prošle godine, na dvije godine od početka izbora u Šavniku, iz Centra za građansko obrazovanje (CGO) su podsjetili da je Državna izborna komisija tokom 24 mjeseca trajanja izbora u Šavniku na 89 održanih sjednica donijela čak 178 rješenja kojima se nalaže ponavljanje izbora na dva sporna biračka mjesta, što je OIK Šavnik ignorisala.
"Ko štiti članove OIK-a koji ne daju da se izbori u Šavniku završe i da li se ovako uspostavlja funkcionalan sistem", upitali su tada iz Centra za građansko obrazovanje.
Odgovora do danas nema.
