Nakon nalaza Državne revizorske institucije (DRI) da je Vlada nezakonito finansirala vjerske škole sa 4,9 miliona od 2019. do 2023. godine, koji je objavljen u oktobru prošle godine, Centar za građansko obrazovanje (CGO) je podnio krivičnu prijavu Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT).
Finansiranje vjerskih zajednica je neuređeno, a srednje vjerske škole nijesu dobijale novac iz budžeta u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, zaključak je Državne revizorske institucije koji je objavljen u konačnom izvještaju o reviziji pravilnosti finansiranja vjerskih zajednica iz budžeta Crne Gore.
Pobjedi je posljednji put iz SDT-a odgovoreno na pitanja 22. novembra prošle godine - da je u toku izviđaj, a od tada su pitanja slata u nekoliko navrata, ali bez odgovora.
CGO je nedavno uputio urgenciju specijalnom tužilaštvu, tražeći informacije o statusu krivične prijave koju su podnijeli protiv NN lica.
- Prošlo je pola godine od podnošenja prijave, a i dalje nemamo informaciju da li su pokrenute izviđajne radnje ili izdat nalog za sprovođenje istrage – saopšteno je iz CGO.
Oni su istakli da razumiju opterećenost SDT-a, ali da ovakvi slučajevi zahtijevaju hitno postupanje.
- Tužilaštvo mora poslati jasnu poruku da zakon važi za sve i da će šteta državi biti nadoknađena od onih koji su je prouzrokovali – poručili su iz te NVO.
Iz DRI je Pobjedi rečeno da Ministarstvo pravde ima rok do oktobra 2025. godine da dostavi izvještaj o realizaciji preporuka. Kako Ministarstvo prosvjete od prošle godine ne dodjeljuje novac vjerskim školama, ono je sada – nenadležno.
Upravo je transfer nadležnosti sa Ministarstva pravde na Ministarstvo prosvjete problematičan, jer se novac privatnim školama, kakve jesu i ove vjerske, daje isključivo na osnovu Zakona o opštem obrazovanju i vaspitanju.
Medresa „Mehmed Fatih“ dobila je za četiri godine 3,1 milion, a Srednja vjerska škola - Gimnazija „Sveti Sava“ 1.800.000 (za posljednje dvije godine koliko postoji).
U svom izvještaju, revizori ističu da Ministarstvo prosvjete ne raspolaže dokumentacijom na osnovu koje se može uvjeriti na koji način je vršen obračun iznosa koji su uplaćeni srednjim vjerskim školama. Iznosi sredstava koji se uplaćuju vjerskim školama određeni su zaključcima Vlade Crne Gore, a Ministarstvo vjerskim školama uplaćuje iznos u skladu sa zaključenim ugovorima.
Sredstva za finansiranje Medrese uplaćena su na račun Islamske vjerske zajednice u Crnoj Gori. Medresa se iz budžeta finansira od 2018. godine, pa je ta škola do 2021. godine iz budžeta primala 50.000 eura na mjesečnom nivou. Naredne, 2022. godine, Medresa je dobila 800.000 eura. Zakonom o budžetu za 2022. i 2023. godinu Vlada Crne Gore je opredijelila po 800.000 eura za tu srednju vjersku školu.
Srednja vjerska gimnazija „Sveti Sava“, osnovana je 2022. godine, kada je dobila 900.000 eura, kao i naredne 2023. godine.
Pobjeda je u serijalu tekstova pisala o nezakonitoj dodjeli novca vjerskim školama, koje imaju problematičan nastavni program, kao i o dodjeli licenci za te škole, te problematizovala i pravilnike na osnovu kojih se dodjeljuje novac nekoj školi.
Vlada je u decembru prošle godine, i pored nalaza DRI i krivične prijave koja je podnijeta SDT-u, ponovo za ovu godinu dodijelila 1,7 miliona Medresi i Pravoslavnoj gimnaziji.
Prema Opštem zakonu o obrazovanju i vaspitanju, članom 138 je definisano da se sredstva iz budžeta određuju na osnovu ekonomske cijene obrazovanja učenika za određeni obrazovni program, broja učenika, odnosno djece, koeficijenta programske grupe u koju je obrazovni program razvrstan i drugih kriterijuma karakterističnih za obrazovni program, ustanovu i određeno područje.
Ministarstvo prosvjete nije dostavilo državnom revizoru metodologiju za izračunavanje ekonomske cijene obrazovanja učenika za svaki obrazovni program.
A da svaki đak ne košta isto, može se vidjeti i na primjeru broja učenika u školama u odnosu na novac koji dobijaju. Prema riječima direktora gimnazije „Sveti Sava“ Jugoslava Blagojevića, prve godine tu školu u pohađalo 12 učenika, dok su prošle godine upisana 44 učenika. Medresa „Mehmed Fatih“ koja postoji znatno duže, sada ima oko 360 učenika.
Ministarstvo je u izjašnjenju DRI napisalo da odredbe člana 138 Opšteg zakona nikada nijesu zaživjele u praksi jer budžeti za tekuće fiskalne godine nijesu bili strukturirani za finansiranje obrazovanja po tome koliko košta školovanje jednog učenika, zbog specifičnosti sistema obrazovanja u Crnoj Gori.
- Da bi se počeo primjenjivati ovaj sistem finansiranja, neophodno je da se isti prethodno pilotira na određeni broj ustanova, kako bi se sa sigurnošću ustanovilo da li je ovaj model primjenljiv u Crnoj Gori – piše u izjašnjenju Ministarstva prosvjete.
Od rebalansa budžeta, koji je usvojen u avgustu prošle godine, finansiranje vjerskih škola, Medrese ,,Mehmed Fatih“ i Gimnazije ,,Sveti Sava“ prebačeno je sa Ministarstva prosvjete iz kojeg su finansirane od 2018. godine - u Ministarstvo pravde, što je obrazloženo prenosom nadležnosti između dva ministarstva.
U budžetu koji je dostupan javnosti, u dijelu kojim je označeno koliko Ministarstvo pravde odvaja za ove škole, i dalje piše jedan euro.
Pobjedi su tada pravni eksperti pojasnili da se radi o rezervisanju pozicije, te da će ta sredstva biti vjerovatno kasnije opravdana preusmjerenjem.
Ovakva stavka „jedan euro“ u budžetu se našla nakon nalaza Državne revizorske institucije koja je ustanovila da su se dosad vjerske škole finansirale nezakonito, ali i nakon krivične prijave koju je CGO podnio.
Vlada je novac izdvojila bez pravnog osnova, na osnovu zaključka.
