Vakcinacija protiv humanog papiloma virusa (HPV), koji je jedan od glavnih uzroka raka grlića materice, u Crnoj Gori je započela 26. septembra. Prioritetna grupa, prema odluci zdravstvenih vlasti, su djevojčice od devet godina, a za sada ima 1.750 vakcina kojima se može imunizovati oko 44 odsto ove grupacije.
Iz Doma zdravlja Podgorica su kazali da se od početka vakcinacije u njihovim pedijatrijskim savjetovalištima imunizuje u prosjeku 10 djevojčica dnevno, te da je interesovanje roditelja veliko.
Iz Instituta za javno zdravlje (IJZCG) najavljuju da će prvi presjek o broju vakcinisanih objaviti za tri nedjelje.
IJZCG je objavio da vakcina koja će se koristiti u Crnoj Gori - HPV9 (Gardasil9) pruža najširu zaštitu od, do sada, dostupnih vakcina. Istraživanja su pokazala da je djelotvornost HPV vakcine u prevenciji promjena koje prethode raku, prevenciji raka grlića materice i u prevenciji genitalnih bradavica djelotvorna oko 90 odsto, tj. da se njom može spriječiti devet od 10 slučajeva raka grlića materice. Kada je Crna Gora u pitanju, podaci su alarmantni.
Prema Nacionalnom registru za maligne neoplazme u Crnoj Gori, za period od samo godinu, registrovano je 106 novootkrivenih slučajeva raka grlića materice. U istom periodu preminulo je 46 žena od ove bolesti. Trenutno rak grlića materice spada u pet vodećih lokalizacija kada su u pitanju maligne bolesti kod žena u Crnoj Gori. Prema procjenama Svjetske zdravstvene organizacije za 2020. godinu Crna Gora ima najveću dobno standardizovanu stopu obolijevanja (26,2/100.000 žena) i umiranja (10,5/100.000 žena) od raka grlića materice u Evropi.
Dezinformacije
Bez obzira na relevantna naučna istraživanja, laička javnost je izložena dezinformacijama, teorijama zavjera kojima se roditelji plaše, baš kao što je to bio slučaj i sa vakcinama protiv korona virusa. Tada smo svjedočili nevjerovatnim teorijama, od kojih je najpoznatija ona da se njima ,,čipuju“ ljudi kako bi bili kontrolisani od tajnih vladara svijeta.
U slučaju HPV vakcina na svjetske teorije zavjere nije ostala imuna ni crnogorska zajednica. Putem društvenih mreža se sa pojedinih profila, osoba koje nijesu stručnjaci, šire dezinformacije da izazivaju probleme sa plodnošću, slabost mišića, kardiovaskularne probleme, pa čak i smrt.
Na stranici jednog od korisnika Fejsbuka su iznešene informacije koje govore o opasnostima od HPV vakcine. On je u naveo da su vakcine štetne i nepotrebne. Brojne objave koje su postavljane su u međuvremenu od strane Fejsbuka označene su kao lažne.
Problemi s plodnošću
Jedan od čestih primjera je teorija da vakcine izazivaju probleme sa plodnošću.
Dr Milko Joksimović, epidemiolog u IJZCG je kazao da HPV vakcina ne utiče negativno na plodnost vakcinisanih osoba, već je čuva i može pomoći u zaštiti djevojaka od budućih problema s plodnošću povezanih s rakom grlića materice ili formama bolesti koje prethode raku.
- Na taj način ova vakcina će imati pozitivan efekat na reproduktivno zdravlje, tj. čuva plodnost i mogućnost zasnivanja porodice kada za to dođe vrijeme – kazao je Joksimović.
On je naglasio da HPV infekcije mogu dovesti do premalignih promjena na grliću materice (promjene koje prethode invazivnom raku) i do raka grlića materice.
- Liječenje premalignih i posebno malignih promjena na grliću materice nosi određeni rizik od stanja koja mogu dovesti do toga da djevojke/žene imaju problema da se ostvare kao majke. HPV vakcinacijom preveniraju se HPV infekcije i posljedice do kojih ove infekcije mogu dovesti, time se omogućava da se značajno smanje brige oko reproduktivne sposobnosti kod osoba koje su zaštićene (vakcinisane) - kazao je dr Joksimović.
U svijetu se HPV vakcina primjenjuje od 2006. godine, a vakcinisani su milioni djevojčica i djevojaka (od devet do 26 godina, pa i starijih), koje su u visokom stepenu zaštićene od posljedica HPV infekcija.
I za dječake…
Na pitanje da li HPV vakcinu mogu da primaju i muškarci, te da li ona kod njih izaziva probleme sa plodnošću, dr Joksimović je odgovorio da ona nema nikakvih značajnih negativnih efekata na zdravlje muškaraca (osim izuzetno rijetke anafilaktičke reakcije), već se njome postiže zaštitni efekat na reproduktivno zdravlje.
- HPV infekcije kod muškaraca mogu izazvati rak anusa, rak penisa i orofaringealni rak. HPV vakcinom može se spriječiti značajan dio ovih kancera. Dodatni benefit vakcinacije dječaka je posredna zaštita osoba suprotnog pola – naglasio je on.
Dr Joksimović je istakao da nakon prvih godina od uvođenja HPV vakcine gdje se prednost daje vakcinaciji djevojčica (prije svega jer je rak grlića materice prioritet zbog učestalosti, težine bolesti i udjela koji se može spriječiti vakcinacijom), vakcinaciju treba proširiti i pružiti zaštitu i dječacima.
Paraliza, smrt i ostale ,,smrti“
Još jedan korisnik je u svojoj objavi, koju je u međuvremenu Fejsbuk označio kao lažnu, postovao snimak navodnog ljekara i ispovijest roditelja koji svjedoče da je njihovo dijete postalo paralizovano nakon ove vakcine. Osim toga, pojavljuju se i informacije da je opasna po srce, mišiće i da može da izazove trajne alergije.
Dr Joksimović je izričit:
- Ne, vakcina protiv HPV-a, prema svim dosadašnjim ispitivanjima, relevantnim naučnim studijama, na osnovu sistema nadzora nad neželjenim događajima nakon imunizacije i njihove analize u brojnim državama svijeta, kao i na osnovu ogromnog iskustva u primjeni ne može da izazove navedene događaje – rekao je on.
Dokazana bezbjednost
Uprkos dokazima koje objavljuju relevantni naučni časopisi i zdravstvene organizacije, mnogi ne odustaju od teorija zavjere. Na jednoj od stranica koje se dijele među građanima Crne Gore se kao glavni neprijatelj čovječanstva targetira Bil Gejts. Na ovoj stranici je objavljen prevedeni tekst u kome se, između ostalog, navodi da je 2014. godine Gejtsova fondacija testirala eksperimentalnu HPV (papilloma virus) vakcinu, razvijenu GSK i Merck, na 23.000 djevojaka u indijskim provincijama te da je preko 1.000 doživjelo ozbiljne nuspojave, uključujući autoimune i plodne poremećaje a da ih je sedam preminulo.
Dr Joksimović je kazao da najrelevantnije svjetske zdravstvene institucije, koje se bave praćenjem i analizama bezbjednosti ove vakcine, ne potvrđuju teorije koje kolaju društvenim mrežama i pojedinIm medijima.
Da je HPV vakcina bezbjedna tvrdi Globalni savjetodavni komitet za praćenje bezbjednosti vakcina Svjetske zdravstvene organizacije. Američki Centar za prevenciju i kontrolu bolesti kaže - vakcina pruža visoko bezbjednu, visoko djelotvornu i dugoročnu zaštitu.
Informacije o visokoj bezbjednosti HPV vakcina, nepostojanju uzročno-posljedične veze sa bilo kojim ozbiljnim zdravstvenim problemom kao neželjenom reakcijom, mogu se pronaći i na sajtu Evropske agencije za ljekove (EMA) koja prati bezbjednost ljekova i vakcina, kritički analizira dokaze i daje procjenu o bezbjednosti za područje cijele EU, potom na sajtu američke agencije za hranu i ljekove (FDA) koja taj posao radi za stanovništvo SAD. Takođe, dostupni su nedvosmisleni izvještaji o visokoj bezbjednosti i na sajtovima Evropskog centra za kontrolu i prevenciju bolesti (ECDC), NHS-a Velike Britanije, vlade Australije i mnogih drugih.
O vakcini
Na pitanje zbog čega su se zdravstvene vlasti odlučile da vakcinu prime prvo djevojčice od devet godina iz IJZCG odgovaraju da je HPV vakcinu najbolje je primjeniti u ranom uzrastu (devet - trinaest godina) zbog najboljeg imunološkog odgovora u tom periodu, te da su u IV razredu osnovne škole kod nas su predviđeni redovni sistematski pregledi djece (koji su nažalost usljed pandemija kovid-19 bili zapostavljeni). Istaklisu i da je u mlađem uzrasnom dobu vjerovatnoća izloženosti HPV infekcijama veoma mala i to je idealan tajming da se djeca vakcinišu i u velikoj mjeri zaštićeni dočekaju kontakt sa HPV-om koji se može desiti i mnogo godina kasnije (to je inače i osnovni princip u primjeni vakcina, da se imuni sistem pripremi, a kontakt sa uzročnikom često dođe mnogo godina kasnije).
IJZCG NAVODI DA SE Deveto-valentna vakcina (Gardasil 9) može, pored primarne ciljne grupe djevojčica i dječaka (devet - 14 godina), primijeniti kod oba pola uzrasta 15-26 godina, kao i kod žena 27-45 godina.
- Od uzrasta 15 godina i kasnije djelotvornost vakcine je sve manja, kako zbog slabijeg imunološkog odgovora, tako i zbog toga što je učestalost i transmisija HPV infekcija sve veća – ističu epidemiolozi.
Naglasili su i da davanje vakcine nekome ko je već izložen infekciji određenim HPV tipovima, prema dosadašnjim dokazima, nema zaštitni efekat.
- Ali može pružiti zaštitu od tipova HPV-a sa kojima se još nije došlo u kontakt i tako pružiti djelimičnu zaštitu – savjetuju iz IJZCG.
Neželjeni efekti
Do ovog momenta ne postoje relevantni naučni dokazi koji bi ukazivali da vakcina može da uzrokuje trajne neželjene efekte, kaže dr Joksimović i ističe da je data u preko 270.000.000 doza za oko 15 godina te da je prije toga je prošla obimne kliničke studije.
- Veliko iskustvo u primjeni i naučni dokazi o bezbjednosti primjene vakcine su takvi da su sve relevantne javnozdravstvene institucije u svijetu jednoglasne - radi se o izuzetno bezbjednom programu vakcinacije – naglasio je on.
Kao najozbiljniji neželjeni efekat koji se može desiti je anafilaktička reakcija (procjenjena učestalost je 1,7 na milion datih doza).
- To znači da kada bismo svim stanovnicima Crne Gore dali ovu vakcinu registrovali bismo jednu takvu reakciju. Ova neželjena reakcija, koja je izuzetno rijetka, ako se desi, nastupa veoma brzo nakon date vakcine i zato je veoma bitno da se nakon vakcinacije iz razloga predostrožnosti ostane 15 minuta u zdravstvenoj ustanovi – pojasnio je dr Joksimović.
Kao ostale neželjene propratne efekte navode one prolaznog karaktera koji najčešće prođu nakon 72 sata od vakcinacije i to su: bol u ruci, glavobolja, otok i crvenilo na mjestu davanja vakcine, kratkotrajna vrtoglavica, omaglica, mučnina, bolovi u mišićima ili povišena temperatura.
- Nekada, ako je osoba koja treba da se vakciniše posebno uplašena ili ima izraženi strah od igle, može da se desi kratkotrajna nesvjestica, zato je vrlo bitno da se sjedi prilikom vakcinacije, da se naglo ne ustaje nakon iste – istakao je ovaj epidemiolog IJZCG.
