Dokument je inače predstavljen početkom ove godine, kada je prioritetno istaknuta potreba izgradnje novih školskih objekata.
– Većina nastavnika posjeduje visoko obrazovanje potrebnog nivoa kvalifikacija, odnosno ekvivalent 180 ili 240 ECTS. Broj nastavnika s masterom ili magistraturom je zanemarljivo mali, uprkos preporukama iz Strategije obrazovanja nastavnika 2017–2024, politici EU i bolonjskom procesu. U Crnoj Gori se u rano i predškolsko, kao i u osnovno obrazovanje i dalje zapošljava veliki broj nastavnika obrazovanih u skladu s odavno ukinutim sistemom obrazovanja nastavnika, koji je podrazumijevao dvogodišnji studij na pedagoškim akademijama. Postoji potreba da se nivo kvalifikacija nastavnika uskladi s evropskom i regionalnom praksom, gdje se od nastavnika sve više traži sticanje master stepena (magistarske diplome) – ocijenjeno je u pomenutom dokumentu.
Analizirane su ne samo stručne kvalifikacije nastavnika, već i njihova starosna dob, problemi sa kojima se suočavaju u svom radu i slično.
Eksperti smatraju da bi usklađivanje kvalifikacija nastavnika sa evropskom praksom moglo doprinijeti razvoju šireg spektra nastavničkih kompetencija i učenju putem prakse u školi, usvajanju psiholoških i pedagoških vještina, kao i istraživačkih vještina. U 31 zemlji OECD-a koje su učestvovale u Međunarodnom istraživanju OECD-a o podučavanju i učenju (TALIS) 2018. godine 44 odsto nastavnika posjeduje stepen mastera. U zemljama zapadnog Balkana takođe je produženo vrijeme početnog obrazovanja nastavnika. Na primjer, u Hrvatskoj početno obrazovanje nastavnika traje pet godina, u Makedoniji nastavnik treba da ostvari 240 ECTS početnog obrazovanja, a u Srbiji, počev od 2009. godine, master studije su obavezne za nastavnički poziv.
Novi studijski programi za obrazovanje nastavnika zasnovani su na modelu 3+2, odnosno za rad nastavnika uslov je 300 kredita, tj. stečeno zvanje mastera od 300 kredita.
Eksperti konstatuju da trendovi pokazuju porast broja zaposlenih u svim kategorijama (nastavnici, saradnici, asistenti) u ustanovama ranog i predškolskog obrazovanja, dok se ukupan broj nastavnika smanjio u posmatranom periodu, uglavnom u mješovitim opštim i stručnim srednjim školama.
– Povećanje kadra u ranom i predškolskom obrazovanju odraz je povećanja stope upisa. Broj stručnih saradnika u ranom i predškolskom obrazovanju i srednjem stručnom obrazovanju povećao se u posljednjih pet godina. Međutim, ukupni broj ostaje veoma nizak, a čak se i smanjuje u opštim srednjim školama zbog veoma ograničavajućih propisa. Mali broj zaposlenih saradnika (posebno psihologa) razlog je za zabrinutost u periodu intenzivnih reformi i daljih promjena koje su potrebne za poboljšanje kvaliteta rada u školama, školskog etosa, uzajamnog povjerenja, prevencije napuštanja škole i nasilja, te za razvijanje inkluzivnog obrazovanja – predočeno je u analizi.
Kad je riječ o asistentima, trend ukazuje na to da je politika inkluzivnog obrazovanja djelotvorna i da se podrška pruža kontinuirano, od najranije dobi, tokom tranzicije djece u osnovnu školu, pa nadalje u srednju, najčešće stručnu školu. Pored toga, u sistemu postoje i 22 saradnika u socijalnoj inkluziji RE u obrazovanju koji rade u školama s većim brojem učenika iz romske i egipćanske zajednice.
Predaju i sa 70 godina, a u penziju se ide sa 64 i 66
Nalik situaciji u većini država članica EU, najzastupljenije grupe nastavnika su od 30 do 39 godina i od 40 do 49 godina starosti, dok su najmlađe i najstarije grupe (20–29 godina i 60–69 godina) najmanje zastupljene.
– Međutim, procenat aktivnih nastavnika starih od 60 do 70 godina pomalo je neočekivan, s obzirom na to da crnogorsko zakonodavstvo predviđa penzionisanje žena u 64. godini, a muškaraca u 66. godini života. Štaviše, posebno zabrinjava opadajući trend (11,6 odsto u poslednjih pet godina) ionako malog broja mladih nastavnika. Dominacija nastavnika u srednjoj i starijoj dobi može usporiti ili čak otežati obrazovne reforme koje zahtijevaju značajne promjene u kurikulumu, stilu nastave i praksi ocjenjivanja, kao i u školskom etosu. Istovremeno, trenutni trendovi ukazuju na to da će Crnoj Gori kratkoročno i srednjoročno biti potrebni novi nastavnici, što predstavlja ozbiljan razlog za ulaganje u modernizaciju inicijalnog odnosno univerzitetskog obrazovanja nastavnika koja može u bliskoj budućnosti osigurati bolje kvalifikovan kadar, s punom lepezom neophodnih nastavničkih kompetencija – ukazali su eksperti.
Od 2015 do 2019. godine broj slobodnih radnih mjesta porastao za 57,3 odsto
U dokumentu je konstatovano da se tokom poslednjih pet godina broj slobodnih radnih mjesta za nastavnike znatno se povećao, dok je smanjen broj nezaposlenih nastavnika. U periodu od 2015. do 2019. zabilježen je rast od 57,3 odsto u pogledu broja oglašenih slobodnih radnih mjesta u obrazovnim ustanovama, što je doprinijelo smanjenju broja nezaposlenih nastavnika za 20,1 odsto.
– Praksa već pokazuje da postoji rizik da će se sistem ranog i predškolskog obrazovanja suočiti s deficitom kadra – zaključeno je izvještaju.
