U ratnim sukobima u Ukrajini, koji traju već 27 dana, mete su bile i pojedina nuklearna postrojenja. Profesor Fakulteta za fizike Beogradskog univerizitetu i konsultant Međunarodne agencije za nuklearnu energiju (IAEA) Ivan Videnović kazao je u emisiji “Znam da znaš” na Gradskoj televiziji da su napadi na civilne ciljeve, koji ne mogu da se brane oružjem i zastrašivanje građana sastavni dio ruske agresije.
“Dva slučaja su bez presedana u savremenom svetu, a to su napadi na nuklearna postrojenja. Trideset godina u nazad, vodeće nuklearne sile – uključujući Rusiju i SAD – gradile su zajednički front da se tako nešto spreči i da nuklearni materijal ne dođe u neovlašćeni posed. Sada se desio oružani napad na nuklearnu elektranu Zaporožje i mislim da smo imali mnogo sreće”, naveo je on i dodao da ne vidi razlog zbog kojeg je Rusija odlučila da prekrši svjetske konvencije o bezbjednosti nuklearnih postrojenja i energije.
Kako je pojasnio, najosjetljivija mjesta su sistemi za hlađenje i skladišta radioaktivnog otpada, a u slučaju da su ona pogođena, nuklearni i radioaktivni materijal bi se dalje proširio i to putem konvencionalnog naoružanja. On ističe da dešavanja u Zaporožju, ali i u Černobilju – iako nije precizno poznato što se sve tamo dešavalo – nisu imali značajnije posljedice. Posebno navodi preporuke IAEA da je za upravljanje nuklearnom elektranom neophodno osoblje koje je odmorno i koje može da radi bez pritisaka.
“Situacija jeste nestabilna, trenutno nema opasnosti, ali sve će svakako zavisiti od daljeg razvoja sukoba i ponašanja agresora”, naveo je on.
Inspektori IAEA nemaju kontakt sa osobljem već neko vrijeme, ali prema riječima Videnovića, Černobilj se ponovo napaja strujom iz redovnih izvora (umjesto iz agregata), dok je Zaporožje sada u sistemu Ruske Federacije. Pozitivno ocjenjuje i to što je agresor u ovom slučaju “neko ko ima iskustva u upravljanju nuklearnom energijom i razvijene sisteme sigurnosti i bezbjednosti”.
“U ovom trenutku ne možemo znati niti predvideti da li će predsednik Rusije Vladimir Putin koristiti nuklearno oružje u ovom sukobu. Do upotrebe te vrste oružja dolazi kada ostale snage izgube preimućstvo na bojnom polju. Ukoliko se situacija bude razvijala na taj način, možda dođe i do toga. Ali, tu ne treba zaboraviti snažan otpor Ukrajine i odgovor međunarodne zajednice , te nezapamćeno jedinstven front koji je okrenut protiv Rusije”, rekao je on.
Podsjetio je da je NATO pakt “pod velikim pritiskom” javnosti i same Ukrajine. U domenu spekulacija je, prema njegovoj ocjeni, mogućnost da predsjednik Rusije Vladimir Putin pritisne “crveno dugme”. Opasnost vidi u tome što jedna velika sila poput sada sprovodi politiku koja je na Balkanu poražena prije 30 godina.
“Podrška Rusiji u Srbiji i zemljama na Balkanu gde Srbi žive u značajnom broju (Crna Gora, entitet Republika Srpska u BiH) predstavljaju duboku frustraciju porazima i poniženjima koje nam je priredio Slobodan Milošević devedesetih godina prošlog veka. Od tada čitava politička kasta, koja preovladava srpskim građanstvom na ovim prostorima, nije dozvoljavala da se te frustracije izleče i ljudi emancipuju”, ističe Videnović.
On navodi kako se istovremeno formirao krug ljudi koji priželjku temeljnu destrukciju međunarodnog poretka, “da se Rusija probudi i krene u razaranje svijeta”. Zato smatra da invazija na Ukrajinu ujedno “frontalni napad na međunarodni poredak” i nada se da većina građana saosjeća sa onim što se dešava u toj zemlji.
“Glasna manjina je doživjela pohod Rusije kao ispunjenje snova i ispravljanje nepravde od prije 20 i 30 godina. Ipak, mislim da uticaj Rusije mora da slabi, jer je svima poznato da ona sa ovakvim stepenom izolacije ne može biti pouzdani partner u ispunjenju umišljenih nacionalnih interesa. Zato na Balkanu vidimo neočekivano smirivanje situacije, iako je Rusija očekivala od svojih ‘proksija’ da ovde ožive ‘balkanski front'”, dodao je on.
Videnović je uvjeren da je završeno vrijeme balansiranja Aleksandra Vučića, što mu je, kako ističe, sasvim jasno prenijela i ministarka vanjskih poslova Njemačke Analena Berbok. Kako će Rusija, bez obzira na ishod rata u Ukrajini, dugi niz godina ostati izolovana, Srbija će već nakon parlamentarnih i predsjedničkih izbora morati jasno da se odredi. Kao najavu daljih koraka vidi glasanje Srbije u Savjetu bezbjednosti UN za osudu ruske agresije na Ukrajinu, tim prije što bi investicije iz EU bile dovedene u pitanje u slučaju da se nastavi “balansiranje”.
On je mišljenja da opozicija u Srbiji zadaje “minorne udarce” aktuelnom predsjedniku Vučiću
“Ne vidim ozbiljnu opoziciju, hrabre ljude koji su u stanju da iskorače iz populističkih potreba da se dodvore delu biračkog tela koji nije njihov i onom delu koje je jasno za EU i NATO, kao i prijateljsku saradnju sa regionom. Oni i dalje igraju na emotivnim kategorijama koje vuku korene iz 1999. godine i ne nudi se racionalno objašnjenje zašto Srbija ne bi trebalo da bude članica NATO-a i zajedničkog bezbednosnog sistema Evrope. Ukoliko bi se Srbija priključila tom sistemu, više ne bi bila evropsko ostrvo, ‘evropska Kuba’ ili ‘ruski nosač aviona u Evropi'”, ističe on.
Kad je riječ o putu Srbije ka EU, ne prepoznaje organizovanu strukturu kojoj bi to bio prioritet. Svaka inicijativa, kaže, ostaje u krugu manjih udruženja i pojedinaca. Zato, po njemu, u Srbiji postoje samo snage koje – manje ili više – koketiraju sa istim tezama, a to su protivljenje NATO-u, nezavisnosti Kosova i druge ključne odrednice “koje su hiljadu puta reciklirane”.
Stanje u Crnoj Gori vidi kao mirno, ali neodređeno jer se čeka formiranje manjinske vlade.
“Ključni korak napravljen je izglasavanjem nepoverenja prethodnoj vladi. Pokret koji je doveo do instaliranja takve vlade 2020. godine je iscrpeo svoje snage. Crna Gora je dobar primer za Srbiju i ima ozbiljnu većinu građana opredeljenih za evroatlantske integracije. Zato očekujem i da predstoji manje buran period kada bude formirana manjinska vlada i vraćanje Crne Gore na njen pravi put. Sve to u mnogome zavisi od rezultata agresije Rusije na Ukrajinu”, dodao je on i istakao da zato ističe da se građani Ukrajine “bore i za slobodu Crne Gore, Srbije i Bosne i Hercegovine”.
