Prijeti li Crnoj Gori drastična promjena klime nakon izgradnje hidroelektrana na Morači?
Pojedini zabrinuti ekolozi upozoravali su nedavno da bi Podgorica i šira oblast sliva Morače mogla da bude pod udarom novog klimatskog vala i da će doći do uočljivih promjena. Redakcija Portala Analitika istražila je što o tome govore stručne analize.
Bez drastičnih promjena: Izgradnja kaskadnih hidroelektrana i formiranje akumulacije na Morači može dovesti do klimatskih promjena u slivu te rijeke, ali te promjene neće biti ekstremne, zaključak je ekspertske Analize distribucije promjene meteoroloških parametara u slivu rijeke Morače nakon izgradnje hidroelektrana, dostavljene Portalu Analitika.
U Analizi se predviđa porast temperature vazduha u oblasti oko vještačkog jezera u iznosu do tri stepena i to - početkom zime. U istom dokumentu, prema prognozama naučnika, u ljetnjim mjesecima može biti svježije za jedva uočljiv jedan stepen.
Stanovnici Glavnog grada, zbog posljedica postojanja akumulacije, mogu očekivati još tri dodatna kišna dana u godini, te neznatno povećanje srednje temperature vazduha od 0,2 stepena Celzijusovih.
Ljubitelji snijega i skijanja, ne mogu biti zadovoljni činjenicom što akumulacija, zbog povećanja zimske temperature, može izazvati manje sniježnih padavina u široj oblasti oko jezera, naročito u okolini Kolašina. Tim prije što posljednjih godina nivo sniježnih padavina nije na nivou koji bi zadovoljio turističke radnike Kolašina i okoline koji žive od turizma na Bjelasici.
Analizu su za potrebe Vlade uradili predstavnici Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore, Hidrometeorološkog zavoda Srbije, Univerziteta Crne Gore, Agencije za zaštitu životne sredine Srbije, srpskog Instituta za meteorologiju i nevladinih organizacija Fondas, NCEP i SEWA.
Zima toplija u oblasti oko vještačkog jezera: Prema predstavljenom klimatskom modelu, postojanje akumulacije u najhladnijem tromjesečju (decembar, januar, februar), može prouzrokovati povećanje temperature od jedan do tri stepena Celzijusovih - u regionu oko vještačkog jezera – i to tokom decembra mjeseca.
Naučnici objašnjavaju da će ovakav temperaturni režim biti direktna posljedica toplije površine akumulacionog jezera od vazduha, tokom trajanja zimskih mjeseci.
Klimatski model za drugo tromjesečje (mart, april, maj), pokazuje da vještačko jezero u proljećnim mjesecima neće izazavati značajnije uticaje na promjenu temperature vazduha.
- Sjeverno od jezera, očekuje se proljećni pad temperature od 0,2 stepena, a u regionu Bioča porast temperature vazduha od 0,2 stepena. Razlog tome je što su u proljećnim mjesecima, prosječne temperature vazduha bliske temperaturi vode u jezeru - tvrdi se u Klimatskom modelu.
U ljetnjim mjesecima (jun, jul, avgust), naučnici u oblasti oko jezera očekuju nižu temeparaturu za 0,9 stepeni nego uobičajeno, a to pravdaju činjenicom da je temperatura vazduha u ljetnjim mjesecima viša nego temperatura vode.
- U četvrtom tromjesečju će, prema klimatskom modelu, doći do povećanje temperature od 0,8 stepeni, kao posljedica veće zagrijanosti vode jezera od okoline - tvrde naučnici.
U Podgorici, vještačko jezero može izazavati rast srednje temperature u prosjeku od svega 0,2 stepena, što znači da stanovnici Glavnog grada, barem što se tiče temperature, neće osjetiti postojanje vještačke akumulacije.
Akumulacija povećava broj kišnih dana: Stručnjaci u Klimatskom modelu tvrde da će postojanje akumulacija uticati na povećanje broja kišnih dana.
- Najveće povećanje kišnih padavina će biti u oblasti sjeverno od Manastira Morača i zapadno od Kolašina, i može iznositi do 10 odsto. Najizrazitije razlike u padavinama biće izražene u ljetnjim mjesecima, ali na godišnjem nivou neće puno uticati na akumuliranu ukupnu količinu padavina - navodi se u Analizi.
U modelu se prognozira da će Podgorica i Kolašin, u prosjeku, povećati broj kišnih dana za dodatna tri dana.
Veća vlažnost vazduha: Naučnici smatraju da relativna vlažnost vazduha u oblasti Podgorice može porasti maksimalno 2 odsto, ali da se ta promjena praktično neće osjećati.
Međutim, na samom jezeru, relativna vlažnost vazduha porašće od 7 odsto u zimskim mjesecima, do maksimalnih 14 procenata tokom ljeta. U oblasti Manastira Morača u toplijim mjesecima realno je očekivati povećanje vlažnosti vazduha od 6 do 10 odsto, a u hladnijim oko pet procenata, tvrde naučnici.
Na kraju, naučnici izvlače zaključak da će postojanje akumulacije dovesti do pojave povećanja vlage, koja će katalizirati proces kondenzacije, i samim tim će se prije steći uslovi za obilne zimske kiše u oblasti oko jezera.
Karakteristike jezera: Geografski posmatrano, vještačko jezero će potopiti dio teritorije od Andrijeva do Zlatice, a ta akumulacija biće dugačka oko 14 kilometara. Brana na Andrijevu biće betonsko-lučna, visine 150 metara. Vlada je predložila rješenje sa gradnjom četiri kaskadne hidroelektrane na Morači (Andrijevo, Milunovići, Raslovići i Zlatica). Gradnjom kaskadnih hidroelektrana na Morači sa varijantom „niže Andrijevo“ potopiće se 9.688 metara postojećeg magistralnog puta Podgorica - Kolašin, i ukupno 226 građevinskih objekata.
Eksperti Hidrometeorološkog zavoda su napravili predstavljeni Klimatski model, koristeći prikupljene podatke za tri godine 2002, 2003 i 2004. godinu.
S toga ističu da rezultate ove Analize treba uzeti sa rezervom i posmatrati ih kao indiciju.
- Za pouzdaniju analizu bilo bi potrebno koristiti jače računarske resurse i meteorološki niz analize produžiti na 30 godina - zaključuju eksperti u analizi.
Predrag ZEČEVIĆ
