Prijedlog zakona o Fondu „Stan za sve“ koji su Skupštini podnijeli poslanici GP Ura samo je u jednom segmentu usklađen sa strateškim opredjeljenjima i ciljevima politike stanovanja iz Nacionalne stambene strategije i Zakona o socijalnom stanovanju i to u dijelu osnivanja Nacionalnog stambenog fonda (NSF) – navodi se u mišljenju Vlade i ocjenjuje da taj prijedlog Skupština ne bi trebalo da prihvati jer nije usklađen sa stavovima Evropske komisije koje Vlada želi da ugradi u politiku stanovanja.
Ukazuju da uloga NSF ne bi trebalo samo da bude izgradnja i prodaja stanova građanima koji nemaju riješeno stambeno pitanje, već da bi se prevashodno trebala odnositi na formiranje zakupnog stambenog fonda koji bi upravljao fondom u svojini države ili opština i bio na raspolaganju građanima. Osim toga, NSF bi trebalo da bude nosilac obnove postojećeg stambenog fonda te nadležan za održavanje stambenih jedinica.
- Formiranje stambenog fonda ne obuhvata samo izgradnju finansiranu od strane države ili opštine, već i druge mjere koje je neophodno uvesti, kao što su propisivanje obaveze da se procenat izgrađenog stambenog prostora opredijeli za socijalno stanovanje (npr. jedan na svakih 30 novoizgrađenih stanova se prenosi Fondu ili pet od 50 bi moralo da se proda po uslovima nižim od tržišnih odnosno ulaze u listu stanova Fonda) – navodi se u mišljenju.
Ipak, kako se navodi, preduslov za to jeste smanjenje sivog tržišta u oblasti zakupa stanova i adekvatno oporezivanje te oblasti. Iz Vlade kritikuju prijedlog Ure jer nije preciziran način finansiranja Fonda, dodajući da kroz izradu stambene politike Crne Gore razvijaju ideju stabilnog finansiranja kroz dio poreza na nepokretnost, te povećanje prihoda od zakupa. Problematizuju i to što prijedlogom zakona nijesu precizirani kriterijumi za dodjelu stanova, ukazujući da se ta pitanja ne mogu definisati posebnim pravilnicima.
- Prijedlog zakona ne sadrži obavezu uspostavljanja evidencije lica/domaćinstava koja su ostvarila pravo na podršku države u rješavanju stambenih pitanja, a cijenimo da je to jedan od suštinskih kriterijuma pri rangiranju i odabiru lica koja bi ostvarila pravo na podršku – stoji u mišljenju Vlade.
Nedostaju i odredbe o mogućnosti zakupa, kao i one koje bi branile prodaju dodijeljene nepokretnosti, a osim toga izostale su i procjene kako bi ovaj zakon uticao na poslovni ambijent te koliko bi koštao državu. Osim toga, podsjećaju da se sličnim aktivnostima već 20 godina bavi Crnogorski fond za solidarnu stambenu izgradnju (CFSSI), koji je Vlada osnovala sa Savezom sindikata Crne Gore sa udjelom od po 46,51 odsto i Sindikalnom organizacijom Pivare Trebjesa koja ima udio od 6,98 odsto te da bi odgovarajućom transformacijom moglo preuzeti poslove koje je Ura predložila.
- CFSSI u saradnji sa ulagačima i opštinama više od 20 godina sprovodi projekat izgradnje stanova solidarnosti. Osnovni vid finansiranja, pored udjela opština od oko 25 do 30 odsto, koji se ogleda u prenosu zemljišta bez naknade i učešću u naknadi za komunalno opremanje, jeste kroz uplatu ulagača preduzeća koja mjesečno uplaćuju sredstva CFSSI-ju, a koja im se uračunavaju u krajnju prodajnu cijenu kvadrata izgrađenog stambenog prostora, dok ostatak obezbjeđuju iz kredita - navode iz Vlade.
Objašnjavaju da je na taj način ostvarena značajna ušteda za kupce i riješeno stambeno pitanje pod povoljnim uslovima mladim bračnim parovima, građanima na sjeveru, penzionerima i drugim zaposlenim licima. CFSSI je do sada izgradio 2.089 stanova solidarnosti u cijeloj Crnoj Gori, a građani su, u zavisnosti od lokacije, stanove mogli da kupuju po prosječnim cijenama od 578 eura, koliko je bilo na sjeveru, 618 eura u centralnom dijelu, dok je na primorju cijena kvadrata u prosjeku iznosila 778 eura. Podaci se odnose za period od 2007. do 2021. godine. CFSSI je, kako se navodi u mišljenju Vlade, sada u finansijskim problemima i poreski je dužnik.
Iz Ure tvrde da bi se stanovi kupovali za 900 eura po kvadratu
Iz Ure su ukazivali da bi, ukoliko ovaj zakon bude usvojen, građani mogli kupiti stan po cijeni od 900 eura po kvadratu. Predložili su formiranje državnog fonda sa početnim kapitalom od 20 miliona eura iz kog bi država gradila stanove na svom ili opštinskom zemljištu po principu „Projektuj i izgradi“, a plaćala izvođača radova nakon tehničkog prijema.
Država ne bi zarađivala od prodaje, jer bi cijena bila ista kao cijena izgradnje, a građani bi mogli te stanove da koriste kako bi prilikom apliciranja za kredit na njih stavili hipoteku. Pravo prijave imali bi prvenstveno podstanari i građani koji ne posjeduju stan, a akcenat bi bio posebno na mladim bračnim parovima, osobama sa invaliditetom, ženama koje su žrtve nasilja i porodicama s djecom sa smetnjama u razvoju.
