Sa više adresa posljednjih sedmica stizale su poruke upozorenja o mogućem zaustavljanju procesa pregovora sa EU zbog političke i institucionalne krize u kojoj se Crna Gora nalazi, uz ocjene da bi među sankcijama moglo biti i ukidanje podrške iz EU fondova.
Vujović je u intervjuu agenciji MINA kazao da vjeruje da do ishoda u kojem bi Crnoj Gori mogao biti uskraćen dio finansijske podrške iz evropskih fondova ne može i neće doći.
„Tome u prilog ide i činjenica da do sada, čak ni u kontekstu poznatih izazova u oblasti političkih kriterijuma sa kojima se suočavamo, nijesmo dobili direktno bilo kakvu zvaničnu najavu iz Evropske komisije (EK) ili ostalih institucija EU o mogućem umanjenju podrške iz evropskih fondova“, rekao je Vujović.
On je kazao da na tehničkom i administrativnom nivou redovno nastavljaju sa pripremom novih i sprovođenjem već odobrenih projekata koje finansira EU, uz stalni dijalnog sa nadležnim službama EK.
Prema riječima Vujovića, nastavak finansijske podrške EU je od izuzetne važnosti tokom aktuelne faze procesa pristupanja.
„Njena suštinska uloga je da pruži finansijski, ali i tehnički i ekspertski doprinos naporima koje tokom pripreme za članstvo Crna Gora ulaže, kako bi uskladila svoje propise, politike i prakse u različitm oblastima sa onim što su važeća pravila u EU“, pojasnio je Vujović.
On je kazao da je, zbog činjenice da su ključne reforme zahtjevne po pitanju ulaganja koja su neophodna, ali i da podrazumijevaju razmjenu najboljih praksi i znanja iz država članica EU, pretpristupna podrška mehanizam koji podsticajno djeluje na ukupne reformske napore administracije u procesu pristupanja.
„U tom smislu, smatram da bilo kakav dodatni mehanizam ograničavanja korišćenja fondova EU u ovoj fazi procesa pristupanja ne bio produktivan i vjerujem da ćemo sve načine za nastavak finansijske podrške EU dogovarati, kao i do sada, u duhu konstruktivnog dijaloga sa kolegama iz nadležnih institucija EU“, istakao je Vujović.
On je naveo da EU kroz brojne godišnje, višegodišnje, nacionalne, regionalne i prekogranične programe, nastoji da podrži Crnu Goru u procesu pristupanja, između ostalog u cilju jačanja demokratskih institucija, osnaživanja vladavine prava, podrške reformi javne uprave, razvoja privrede i poljorivrede, unapređenja ljudskih i manjinskih prava.
„Raspoloživa sredstva su višestruko značajna za Crnu Goru, prije svega zbog činjenice da koristimo bespovratna sredstva za finansiranje brojnih projekata kojima, pored finansiranja reformskih procesa, unapređujemo kvalitet života crnogorskih građana“, dodao je Vujović.
On je pojasnio da se sredstva opredjeljuju na nivou finansijskih perspektiva i kroz različite tipove instrumenata, a da je do sada Crna Gora imala priliku da koristi novac iz dvije sedmogodišnje finansijske perspektive, dok je treća u toku.
Vujović je, kada su u pitanju nacionalni programi podrške, rekao da je ukupno kroz IPA I (2007-2013) i IPA II (2014-2020) finansijsku perspektivu ukupno opredijeljeno preko 515 miliona EUR.
„Kada je IPA III (2021-2027) u pitanju, ne postoji unaprijed opredijeljen iznos novca, već izbor projekata zavisi od njihove strateške relevantnosti i zrelosti, a za prva tri nacionalna programa odobreno je nešto preko 100 miliona EUR“, rekao je Vujović.
Kako je dodao, u okviru IPA I u osam programa prekogranične i transnacionalne saradnje u kojima je Crna Gora učestvovala ugovoreno je 227 projekata, s ukupnom vrijednošću od 37,82 miliona EUR.
Vujović je kazao da je tokom IPA II perioda, do kraja prošle godine kroz devet programa prekogranične i transnacionalne saradnje ugovoreno 184 projekta u okviru trilateralnih i transnacionalnih programa, vrijednosti za crnogorske partnere 40,4 miliona EUR i 86 u okviru bilateralnih programa, vrijednosti za crnogorske partnere 16,1 miliona.
Prema njegovim riječima, u dijelu učešća u regionalnim mehanizmima za podršku razvoju infrastrukture, Crnoj Gori je, u okviru Zapadnobalkanskog investicionog okvira, uključujući projekte u okviru Berlinskog procesa, do sada odobreno 49 projekata tehničke podrške ukupne vrijednosti 71,7 miliona, a kroz 12 investicionih projekata 164,35 miliona EUR.
„Dakle, kroz navedene programe i druge instrumente podrške EU, tokom proteklih 16 godina je kumulativno odobreno ili ugovoreno preko milijardu EUR, što potvrđuje poziciju EU kao najvećeg donatora u Crnoj Gori“, istakao je Vujović.
On je, komenatrišući gubitak granta od 41,2 miliona EUR od EU, namijenjenog za izgradnju obilaznice oko Budve u sklopu Jadransko-jonskog koridora, kazao da je implementacija projekta kasnila zbog niza faktora koji su uticali da se rok za završetak pripreme projektne dokumentacije odloži.
Vujović je ukazao da je situacija izazvana pandemijom COVID 19 u potpunosti obustavila istraživačke radove na terenu, proceduru sprovođenja revizije pripremljene projektne dokumentacije i kompleksne procedure sprovođenja projekta koji je finansirala EU.
“Zbog potrebe da se realno procijene troškovi i dinamika sprovođenja ovog važnog projekta, finansijska podrška EU je odložena do ispunjavanja neophodnih preduslova i odluke Vlade da počne izgradnju ove dionice puta, shodno ukupnim investicionim prioritetima na nivou države”, rekao je Vujović.
On je kazao da je u odnosu na ostala dodijeljena IPA sredstva nastavljeno sprovođenje preostalih akcija koje su obuhvaćene programima IPA 2014, IPA 2016 i IPA 2017.
„Uz intenzivan rad svih djelova IPA strukture, uvjeren sam da će sva navedena sredstava biti iskorišćena na efikasan način“, dodao je Vujović.
Govoreći o finansijskoj pomoći koja je dostupna po prijemu u članstvo, Vujović je objasnio da je proces pripreme Crne Gore za korišćenje fondova EU nakon članstva vrlo kompleksan i da se u dijelu pregovora vodi kroz poglavlje 22 – Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata.
“S obzirom na to da se radi o višestruko većem iznosu sredstava koji će nam iz fondova EU biti dostupan nakon članstva, potrebno je ispuniti niz preduslova za njihovo efikasno korištenje, počev od usvajanja odgovarajućeg zakonodavnog okvira, uspostavljanja adekvatnih struktura i osnaživanja administrativnih kapaciteta, kako bi se osiguralo uspješno sprovođenje evropskih strukturnih i investicionih fondova”, naveo je Vujović.
On je kazao da iskustva država članica EU iz prethodnih ciklusa proširenja, uključujući i Hrvatsku, ukazuju da su sredstva iz fondova EU dostupna nakon članstva u prosjeku osam do deset puta izdašnija nego u periodu prije članstva.
„Iako se o konkretnom iznosu sredstava pregovara u finalnoj fazi pregovaračkog procesa, uvažavajući princip ravnomjernog regionalnog razvoja u EU, preliminarne procjene ukazuju da možemo da govorimo o iznosu od oko 300-400 miliona EUR koji će, na godišnjem nivou, Crnoj Gori biti dostupan ulaskom u EU”, rekao je Vujović.
On je naglasio da je, iako je činjenica da proces pristupanja EU u prosjeku sa svakim novim ciklusom proširenja traje sve duže i da se u ekonomkim kategorijama ovaj iznos može definisati kao oportunitetni trošak odlaganja članstva u EU, trenutno za Crnu Goru ključno da maksimalno ojača kapacitete postojeće IPA strukture, kako bi stvorili adekvatnu bazu kapaciteta za korišćenje tako uvećanog iznosa sredstava nakon članstva.
Vujović je, govoreći o uspjehu u korišćenju evropskih fondova, kazao da postoji stalni napredak i po pitanju iznosa sredstava koja se povlače, ali i po pitanju kapaciteta za pripremu i sprovođenje projekata u svim strukturama koje su prepoznate kao potencijalni korisnici sredstava EU.
„Ovo Crnu Goru zaista svrstava u red uspješnih država kada je u pitanju korišćenje pretpristupne podrške EU“, dodao je Vujović.
Sve to, prema njegovim riječima, ne bi bilo moguće bez višegodišnjeg posvećenog rada strukture za upravljanje fondovima EU, koja se razvijala postepeno i prateći standarde profesionalnosti u toj usko specijalizovanoj oblasti.
Vujović je ukazao da su procedure za upravljanje sredstvima EU izuzetno kompleksne, a da su za rad u IPA strukturi potrebna posebna znanja i vještine kako bi se odgovorilo strogim zahtijevima EU kao donatora, uz redovne višestruke revizije sistema upravljanja, uključujući i revizore EU.
On smatra da je do sada ta struktura uspijevala da očuva kontinuitet rada, uprkos brojnim izazovima i čestim institucionalnim i kadrovskim izmjenama.
“Kako bi ovaj trend nastavili, izuzetno je važno na najbolji mogući način motivisati zaposlene u strukturi, ali i jačati kapacitete za generisanje novih projekata u svim strukturama budućih korisnika podrške, kako bi Crna Gora i dalje dobijala zaslužene ocjene da je uspješna u korišćenju fondova EU”, zaključio je Vujović.
