Prošle i ove godine došlo je do drastičnog povećanja plata u javnom sektoru, tako da najnoviji zvanični podaci Monstata pokazuju da je prosječna plata u državnoj upravi uvećana za čak 50 odsto u odnosu na kraj 2021. godine, odnosno da je za 20 mjeseci uvećana za 306 eura. Iako se godinama najavljivalo smanjenje broja zaposlenih u javnom sektoru on se ne smanjuje već naprotiv postaje sve veći, uz stalni rast broja zaposlenih u preduzećima sa većinskim državnim vlasništvom. Pitanje je da li će i do kada privatni sektor i građani, kao poreski obveznici moći da finansiraju sve glomazniji državni aparat, sa sve većim platama. Iz Instituta za strateške studije i projekcije (ISSP) upozoravaju da je povećanje zaposlenih u državnim institucijama, preduzećima i lokalnim samoupravama posljedica jednostranih populističkih poteza koji mogu biti kontraproduktivni ne samo za državu već i za građane Crne Gore.
- Posljedice takvog ponašanja se mogu odraziti na potrebu za većim zaduživanjem u narednom periodu, većim porezima - kazao je Pobjedi istraživač u Institutu za strateške studije i projekcije (ISSP) dr Vojin Golubović.
On je naveo da bi povećanje plata u nekoj ekonomiji trebalo da zavisi prvenstveno od rasta produktivnosti zaposlenih u toj ekonomiji.
- To je jedno od osnovnih ekonomskih načela, tako da je rast produktivnosti preduslov rasta zarada. Od povećanja produktivnosti i realne proizvodnje zavisi i naplata državnih prihoda iz kojih se isplaćuju zarade zaposlenih u državnom sektoru. Ipak, rast zarada u državnom sektoru nije posljedica toliko rasta produktivnosti u realnom sektoru, jer ukoliko se pogledaju podaci o realnoj proizvodnji i broju zaposlenih, produktivnost je tokom prethodne godine pala – rekao je Golubović.
Prema podacima Monstata prosječna avgustovska zarada bez poreza i doprinosa (neto) u sektoru ,,državna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje“ iznosila je 917 eura eura i ona je 50 odsto, ili 306 eura veća u odnosu na prosječnu zaradu u tom sektoru sa kraja 2021. godine kad je iznoslila 611 eura. Za godinu dana u odnosu na avgust prošle godine zarade u ovom sektoru su porasle 22,8 odsto, dok su u odnosu na januar prošle godine plate u ovom sektoru porasle 28 odsto odnosno za 201 euro.
Golubović upozorava da u situaciji kad se Crna Gora kao uvozno zavisna zemlja bori sa inflacijom koja je posljedica eksternih faktora, vještačko povećanje zarada u javnom sektoru koje, kako kaže, nije posljedica ekonomskog napretka, može kreirati i dodatnu inflaciju, što je već bio slučaj kod nas tokom prošle godine.
- Tako da to stvaranje dodatne inflacije uz onu „uvezenu“ vodi tome da i to povećanje zarada na kraju može da bude samo nominalno, dok se realno dohodak ne mora uvećati, odnosno kupovna moć se ne povećava u istom procentu. Sa druge strane, jednom tako uvećane zarade stvaraju trajniju potrebu za obezbjeđivanjem sredstava koja se u uslovima kad nema veće produktivnosti finansira ili iz zaduženja ili kroz povećanje PDV-a i drugih poreza i prireza – istakao je Golubović.
On je dodao da i cijene svih javnih usluga u takvim uslovima neminovno rastu.
- Tome smo svjedoci kako na lokalnom tako i državnom nivou. Ali se očigledno radi o psihološkom efektu gdje se kreira slika da su zarade povećane i da je životni standard bolji – smatra Golubović.
Zapošljavanje zarad političkih ciljeva
Prema njegovim riječima kad je u pitanju povećanje zaposlenosti u državnom sektoru, ono bi takođe trebalo da bude odraz veće potrebe za uslugama koje pruža država ili lokalne samouprave.
- Nažalost, to nije jedina determinanta zapošljavanja u državnom sektoru koji postaje sve obimniji zarad kratkoročnih političkih ciljeva. Rast realnog sektora i razvoj preduzetništva kao posljedica povoljnog ambijenta kojeg karakteriše visoka produktivnost rada su preduslov za povećanje zaposlenosti u bilo kom sektoru. Stoga uloga države i lokalnih samouprava nije da prikazuju „ljepše“ podatke o ukupnoj zaposlenosti kroz povećanu zaposlenost u državnom sektoru niti da sami kreiraju zaposlenost, nego da stvaraju ambijent za ispoljavanje kreativnosti i preduzetnosti, ambijent za nove investicije koje će stvoriti nova radna mjesta, održivu zaposlenost umjesto vještačke zaposlenosti – kazao je Golubović i dodao da te vidljive i mjerljive posljedice nijesu najopasnije.
- Ono što je posebno opasno je što takve odluke mogu negativno uticati na način razmišljanja i razvoj pojedinaca, naročito mladih osoba koje tek treba da ispolje svoju preduzetnost i produktivnost. Slanje direktne poruke da država kreira radna mjesta utiče i na način razmišljanja koji drži na distanci krativnu misao, talenat i stvaralački potencijal pojedinaca od njih samih – izjavio je Golubović.
On navodi da to posljedično vodi manjku privatne inicijative, privatnog sektora, inovacija i konačno umanjuje sveukupni potencijal za razvoj društva u čijoj osnovi bi trebali biti odgovorni pojedinci, a ne masa naviknuta na „socijalu“ i brigu drugih.
- Tim više što se i mehanizmi i resursi za tu brigu sve više iscrpljuju pa će potreba za finansiranjem takve brige opet se ,,prebiti“ preko leđa svih građana i privatnog sektora kroz veće i sve nepovoljnije zaduživanje, veće poreze i skuplje javne usluge koje ne prati povećanje kvaliteta – naglasio je Golubović.
Nacionalizacija preduzeća
On je ocijenio i da nacionalizaciju pojedinih preduzeća takođe treba posmatrati kroz tu prizmu.
- Očit primjer loših posljedica intervencionizma države je primjer željezare što se moglo vidjeti tokom prethodnih mjeseci. Vještačko formiranje kompanija kako bi se održala ili povećala zaposlenost, a ne stvorio realni proizvod koje ne prati savremene zahtjeve tržišta i procese digitalizacije će samo stvoriti dodatni trošak i pritisak na finansije državnih preduzeća i državnog budžeta jer su stvorene nove obaveze – zaključio je Golubović.
Imovinu nikšićke fabrike početkom godine od turske Tosjali grupe kupila je državna elektroenergetska kompanija Elektroprivreda (EPCG).
EPCG i Tosjali zaključili su 30. decembra prošle godine ugovor o kupovini imovine bivše željezare Tosčelik Nikšić po cijeni od 20 miliona eura, od čega je 15 miliona obezbijeđeno sredstvima Vlade, koja je u septembru prošle godine kupila 3,34 miliona akcija EPCG za skoro 15 miliona eura. Vlada Dritana Abazovića je prethodno dala saglasnost da EPCG prodaje deset odsto svojih akcija na berzi, kao i da izvršna vlast može da otkupi te emitovane dionice.
Nakon toga EPCG je formirala ćerku kompaniju EPCG željezaru u kojoj je za stalno zaposleno oko 290 radnika od kojih većina iz stare postave željezare.
Kompanija se nekoliko mjeseci nakon formiranja nalazi u velikim problemima, to preduzeće nema prihoda.
Radnici EPCG željezare su u ponedjeljak protestovali ispred upravne zgrade EPCG, a u utorak je Odbor direktora kompanije EPCG željezara smijenio izvršnog direktora tog preduzeća Đorđija Manojlovića, a na njegovo mjesto, za vršiteljku dužnosti postavio pravnicu Radojku Jeretin.
Manojlović je, kako je saopšteno, smijenjen zbog nerealizovanja biznis plana koji je usvojen u januaru ove godine, odnosno zato što, kako je saopšteno, nije ispoštovao odluke borda u dijelu sprovođenje biznis plana.
Prije nekoliko dana 90 radnika angažovanih po osnovu ugovora o djelu je poslato kući.
Iako je Agencija za zaštitu konkurencije (AZK) od samog početka, otkada se u medijima počela pominjati mogućnost da EPCG otkupi željezaru od turske Tosjali grupe, ukazivala na strogu EU regulativu u vezi s državnom pomoći u proizvodnju čelika te da bi u slučaju kupovine morao da se napravi diskontinuitet, odnosno da se čelik uopšte ne proizvodi, samim biznis planom je predviđeno da će EPCG uplatiti 6,5 miliona eura za pokretanje kovačnice. Inicijalno, menadžment EPCG je forsirao priču o proizvodnji solarnih panela, dok se o ovom segmentu počelo govoriti tek nedavno kada je isticao rok po tom planu da se ova sredstva uplate. To je i razlog zbog kojeg je AZK i formalno pokrenula ispitni postupak i zabranila EPCG da željezari plaća bilo kakva sredstva, dok se ne utvrdi da li je uopšte kupovina imovine željezare bila u skladu sa Zakonom o državnoj pomoći.
Kupovina akcija
Vlada je krajem prošle i početkom ove godine uvećala vlasnički udio u Luci Bar za četvrtinu (24,49 odsto) kupujući 13,9 miliona akcija ovog privrednog društva od manjinskih akcionara, po ukupnoj cijeni od 12,43 miliona nakon čega vlasnički udio države u Luci Bar iznosi 78,546 odsto ukupnog akcijskog kapitala barske kompanije. U momentu otpočinjanja otkupa akcija država je bila vlasnik 54 odsto akcijskog kapitala Luke Bar. Akcije su otkupljene po prosječnoj cijeni od od oko 90 centi.
Iz Ministarstva finansija su ranije našoj redakciji saopštili da je namjera vlade u tehničkom mandatu bila da promijeni vlasničku strukturu u visini od 100 odsto vlasničkog udjela u Luci Bar, te da u potpunosti valorizuje potencijal kompanije kako bi postala važno čvorište logističkog sistema u regionu Jugoistočne Evrope.
Država je ove godine, nakon odluke Vlade da kupi akcije od pojedinih akcionara, postala vlasnik oko 11 odsto akcija Montenegroberze.
Odlazeća vlada je krajem maja od Atlas banke u stečaju kupila 197 akcija Montenegroberze, po cijeni od 600 eura po dionici. Vrijednost transakcije je iznosila 118,2 hiljade eura, a procentualno učešće akcija u blok trgovini u ukupnom broju dionica Montenegroberze je iznosilo 5,7924 odsto.
Vlada je nakon toga u julu odlučila da otkupi dodatne akcije Montenegroberze koje su bile u vlasništvu manjinskih akcionara Prve banke (3,73 odsto) i fizičkog lica Lenke Zec što ukupno iznosi 5,17 odsto vlasničke strukture. I te akcije su plaćene po cijeni od 600 eura po dionici.
