Isticanje “srpske narodne zastave” u kabinetu predsjednika Skupštine Crne Gore izazvalo je salve pitanja, komentara i protesta.
Tumačena su protokolarna pravila - i od onih koji znaju, ali i od onih koji misle da znaju: da li je šefica Delegacije EU u Crnoj Gori, ambasadorica Kristina Oana Popa, trebalo da reaguje na tu nelegalnu zastavu kojom Andrija Mandić šalje poruku da ne želi - ne samo po pitanju sopstvenog državljanstva - da poštuje crnogorske zakone i propise. Da li je njena pratnja trebalo da prethodno provjeri koje su zastave izložene, da li je trebalo da uđe u kabinet, da li je trebalo da izađe - pošto vidi zastave, ili je trebalo da, upravo zbog te trobojne zastave, odbije susret i razgovor?
Žučna rasprava o toj nelegalnoj zastavi i prisustvu predstavnice EU, nažalost, potpuno zasijenila pravo i jedino relevantno pitanje, bar u kontekstu koji se tiče postupanja EU prema našoj zemlji: zašto je do tog susreta uopšte došlo?
Ciljana i namjerna provokacija lidera ZBCG - samo jedna u nizu poteza, predloga i postupaka koje možemo očekivati od političara i partija koji ne kriju svoju bliskost sa režimima u Beogradu i u Moskvi - prekrila je suštinu. A ona je, da ponovimo: da li susret ambasadorice EU sa predsjednikom Skupštine znači promjenu stava i pristupa Brisela prema Crnoj Gori?
To je, dakle, pitanje o kojem treba razmišljati.
Da pritvrdimo: ambasadorica Popa ne može biti odgovorna za naše situacije koje se tiču isticanja nelegalnih zastava i drugih insignija. Za to je ne treba prozivati. Uostalom - objašnjenje njene službe o tom detalju na sastanku je bilo logično i korektno.
To i slična pitanja treba da rješavaju i riješe poslanici u crnogorskoj Skupštini. Za evidentne povrede zakona postoje odgovarajuća tužilaštva - ukoliko žele i ako smiju da rade svoj posao. Tu naši evropski prijatelji i diplomate mogu samo da posmatraju i prate da li i koliko Crna Gora - kandidat za članstvo u EU - poštuje sopstvene zakone, bez obzira ko ih i kako krši.
I nad Popom ima - Varhelji
Ono što je susret Mandić-Popa donio je nova situacija u odnosu zvaničnog Brisela prema crnogorskim vlastima.
U postupku formiranja nove skupštinske većine - iz Brisela, ali i iz mnogih evropskih zemalja - dolazile su jasne poruke da anti-zapadnim, odnosno pro-ruskim/srpskim partijama i njihovim liderima nije mjesto u strukturama nove izvršne vlasti i u vođstvu Skupštine. Toj su se poziciji priklonili - odnosno, u nekim segmentima je i vodili - naši američki partneri.
Te jasne i javne poruke iz Brisela i Vašingtona su bile, na kraju, ignorisane, što je, u nekim krugovima, izazvalo logična putanja koliko su te pozicije Zapada povodom nove političke konstelacije u Crnoj Gori bile do kraja iskrene.
Činjenicu da je ambasadorica Popa zvanično posjetila vojvodu Mandića je neporecivi znak da je pozicija briselske administracije prema Crnoj Gori promijenjena. Ruski/srpski “proxies” su prihvatljivi za razgovor i za razglabanje o potrebnim reformama u kojima Skupština igra važnu ulogu, itd, kao i o “evropskoj perspektivi”.
Ambasadoricu iz Rumunije bi, i u tom smislu, bilo pogrešno prozivati da je to neka njena personalna improvizacija, ili posljedica navodnog ili stvarnog političkog uticaja iz zemalja regiona, u kojima je služila prije dolaska u Podgoricu. Lične afinitete i preferencije je teško sakriti, ali su oni - posebno povodom ove situacije i činjenica koji je prate - sasvim nebitni. Ili su od sekundarnog ili tercijernog značaja.
Susret sa Mandićem, dakle, nije proizvod lične odluke, ili neke nesmotrenosti. To je politika Evropske Unije, danas i ovdje. To je problem tog sastanka. Sve ostalo je neveseli lokalni “abažur”.
I nad Popom, dakle, ima - Varhelji. I nad tim kontroverznim komesarom, čijom su retorikom i nastupima zadovoljni prevashodno u Budumpešti i u Beogradu (da ne idemo dalje na Istok), a o čijim ličnim afinititetima i vezama još uvijek traje istraga u Briselu, postoji Josep Borel, visoki predstavnik EU za vanjsku i bezbjednosnu politiku. A oko obojice čitava mreža uticajnih briselskih kancelarija i, neizbježno, uticaj diplomata iz vodećih evropskih zemalja.
Zato bi bilo korisno koncentrisati našu, crnogorsku, pažnju na razvoj situacije u Briselu povodom Crne Gore. Za ocjene o “tehničkoj izvedbi” i o “umjetničkom dojmu” koje bi, za svoje djelovanje, već sada mogla dobiti ambasadorica Popa, će biti vremena. Te teme ne mogu biti naš prioritet. Niti nam razglabanje o tome može biti od velike koristi.
Evropske stranputice u Crnoj Gori
Za razumijevanje te situacije bi bilo mnogo korisnije posvetiti pažnju i analizirati nekoliko značajnih sitiacija.
Prvo, Crna Gora je, tokom posljednjih godina vlasti koje je predvodio DPS imala stagnaciju u mnogim segmentima evropske agende. Takvu su politiku avgustovske vlasti, i pod Krivokapičem i pod Abazovićem, uvele u period regresije, tj. nazadovanja, bez obzira što to ni predstavnici aktuelne Vlade ne žele da priznaju, a godišnji izvještaji Evropske komisije jasno opisuju, iako ih uglavnom ne zovu tako.
Drugo, procjene i stavovi evropske diplomatije o razvoju situacije i mogućim posljedicama u Crnoj Gori su doživjele - fijasko. “Litije” na početku destruktivnih političkih promjena i potpisivanje tzv. Temeljnog ugovora su dva ključna momenta - za koje se ni nekadašnje, ni aktuelne evropske diplomate na službi u Podgorici i one koje nas prate iz Brisela ne mogu pohvaliti da su bile na nivou zadatka. To ne znači prebacivanje odgovornosti na njih, nego kritiku njihove spremnosti da razumiju što se događa i da se postave na način koji bi pomogao evropskoj agendi Crne Gore. A ona nije i ne može biti horsko ponavljanje kako je naša politika “stoprocentno usaglašena” sa onom evropskom.
Treće, Crna Gora je izgubila pozicije i status koje je, sa svim manama i slabostima, imala do 2020. godine. Pripojeni smo briselskoj kancelariji - u Generalnom direktoratu za susjedstvo i pregovore o proširenju - koja se bavi Srbijom. Koliko je u tome bilo lobiranja i sa koje strane, teško je razlučiti, mada se neki odgovori mogu pretpostaviti. Jedino je jasno da sa zvanične crnogorske strane nije bilo ni aktivnosti, ni odgovarajuće reakcije. Konfuzija i neznanje, sa elementima sabotaže i namjerne destrukcije, koja je obilježila posljednje tri godine, nastavljena je i u novom rasporedu snaga. Ukratko: sada tim stvarima treba da se složno i sinhronizovano bave Ministarstvo vanjskih poslova, oslabljeno na mnogim pozicijama; novi glavni pregovarač, skromnog iskustva; kao i Ministartsvo za evropske integracije, sa ministricom bez iskustva. Za sada se, uz velikodušnu pomoć sa briselskih adresa, ponavljaju obećavajuće izjave o odličnoj perspektivi i odlučnosti - zvanične Podgorice i zvaničnog Brisela - da se Crna Gora brzo vrati na evropski put …
Što je sve, na kraju, četvrto, stavljeno pod veliki znak pitanja, sasvim jasno i bjelodano, “legalizacijom” i “normalizaciom”koalicije ZBCG i njenog lidera Mandića. Nade u neku rekonstrukciju Vlade u kojoj bi, umjesto partija nekadašnjeg Demokratskog fronta, trebalo da se nađu DPS i njihovi saveznici - sada su svedene na minimum. To je “iznenađenje” za koje svi znaju, čak i oni koji bi, u tom optimističnom scenariju, trebalo da budu neprijatno iznenađeni.
To je suštinska, otrežnjujuća poruka Brisela, koju nam je donijela ambasadorica Popa. To je i prava posljedica sastanka u kabinetu predsjednika Skupštine - sa zastavama i bez njih.
O tome treba razmišljati, dok je vrijeme i dok ima načina.
