Piše: Gordan STOJOVIĆ
Dugo vremena istražujući tragove naših prvih iseljenika u zemljama Latinske Amerike, nakon što sam pronašao podatak o prvim porodicama iz okoline Herceg Novog u Limi, a otišli su u nju tokom kolonijalnog vremena, pretpostavljao sam da su to bili i prvi iseljenici iz naših krajeva koji su se trajno naselili na taj kontinent.
Nekako u svim dosadašnjim podacima, i dosta šturoj literaturi, jedva da se i pominje poneki od naših iseljenika u zemljama centralne Amerike. Zna se za porodice u Meksiku, Gvatemali, Panami, Kubi, ali nakon istraživanja došao sam do saznanja da je Portoriko u stvari bio glavna stanica prvih crnogorskih iseljenika.
I ne samo to, očito da je ta država Velikih Kariba bila ujedno i mjesto gdje se trajno naselio prvi doseljenik iz naših krajeva. Bio je to u španskoj interpretaciji imena Gerónimo Goicovich (Jovan Gojković) rođen 1764. godine u Herceg Novom.
Sa nekog od brodova u Boki Kotorskoj, ili Dubrovniku, otisnuo se Gojković u svijet, i negdje oko 1798. godine, sa još nekoliko Crnogoraca, kao i Rusa i Austrijanaca, nasukao se na područje između mjesta Kaba Roha i Majageza, na obalama Portorika.
Nakon dolaska u Portoriko počeo je da se bavi trgovinom. Posao mu je dobro išao i ubrzo je u novoj zemlji postao imućan čovjek. Vremenom je uspio da napravi nekoliko haciendi: "Sabanetas" , "La Dolores" i "Boquilla", u okolini gradića Anjasko.
Jovanova Dolores: Nekoliko godina kasnije Gojković se oženio se sa Dolores Cebollero, koja je bila porijeklom iz Aragona u Španiji, inače sestrom španskog kapetana José Antonio Cebollera, koji je vojnim zaslugama zadobio grofovsku titulu.
Dolores i Geronimo imali su devetoro djece: Felipe Goicovich Cebollero, Pedro Gerónimo Goicovich Cebollero, Justo de el Pilar Goicovich Cebollero , José Goicovich Cebollero, Ramón Goicovich Cebollero, Jorge Goicovich Cebollero, Enrique Goicovich Cebollero, Horocia Goicovich Cebollero i Dolores Goicovich Cebollero.
U međuvremenu, kao što je to često bivalo, prezime Gojković je hispanizovano, radi lakše evidencije i izgovora, tako da svi potomci Geronima - odnosno Jovana Gojkovića - postaju Goyco. Od njegovog iskrcavanja daleke 1789. godine, na drugi kraj svijeta, na obale Portorika, Goyko postaju veoma uticajna porodica u društvu, politici i ekonomiji, ove prelijepe karipske zemlje.
Jedan od Geronimovih sinova Pedro Geronimo Goyco Cabellero, rođen 28. juna 1808. godine, postao je jedna od inajznačajnijih ličnosti u istoriji Portorika. O njegovom burnom i plodonosnom životu pisali su mnogi istoričari koji se bave prošlošću Kariba.
Bio je jedan od prvih Portorikanaca koji su se fakultetski obrazovali. Otac ga je kao dijete, sa svega 15 godina poslao u Dominikansku Republiku zbog školovanja. Za njegovo putovanje od Portorika do Dominikane vezana je anegdota, koja sama po sebi dovoljno govori o uticaju i autoritetu njegovog oca Geronima u to vrijeme.
Naime, brod kojim je putovao prema Dominikani bio je zarobljen od strane poznatog pirata Roberta Konfesia (Confesia), koji nakon saznanja da je mlađani Pedro, ustvari sin Geronima Gojkovića ga bezbjedno iskrcava na obale Dominikane, a u znak poštovanja prema njegovom ocu.
Pirat Konfesio nije poznavao lično Pedrovog oca, ali je čuo za njega iz priča o njegovom poštenju i tome kako je nesebično pomagao ljudima u nevolji.
Put Pedra Gojkovića: Nakon završenih studija u Dominikanskoj republici Pedro odlazi u Francusku gdje 1834. godine, na Sorboni, specijalizira hirurgiju i ujedno postaje prvi Portorikanac koji je školovan na ovom prestižnom univerzitetu. Nekoliko godina nakon završetka studija provodi u Španiji, gdje za svoje zasluge u liječenju od kraljice dobija prestižno priznanje, Real Orden de Isabel la Catolica.
Nakon povratka u rodni Portoriko, Pedro se nesebično trudi da pomogne ljudima, posebno je ostao zapamćen njegov humanizam i požrtvovanje u vrijeme velike epidemija kolere, koja je desetkovala stanovništvo.
U kasnijim godinama Pedro Gojković se sve više okreće politici, i sa zapaženim intelektualcima u Puerto Riku započinje političku borbu za nezavsnost od Španije. Kako su se odnosi sve više zaoštravali i njegovo djelovanje postajalo sve opasnije po kolonijalne vlasti, tadašnji kolonijalni guverner Portorika Hoze Maria Marhezi (Jose Maria Marchesi) naređuje da se 9. jula 1867. godine dr Pedro Goyco, skupa sa grupom najviđenijih intelektualaca, istjera iz zemlje.
Optužen je za političko djelovanje protiv Španije i njene politike prema Portoriku i ostalim kolonijama. U vrijeme egzila Pedro je najviše boravio u Venecueli i San Tomasu.
Nakon što su sve optužbe pale, a Španci morali da popuste da bi spriječili širenje nezadovoljstva među građanima, Pedro se 1868. godine vraća u Portoriko sa ostalim disidentima. Već 1870. godine osniva prvu političku partiju u istoriji Portoriko, Liberalno reformističku partiju (Partido Liberal Reformista). Tokom političke borbe postao je prepoznatljiv kao borac za ukidanje ropstva. U istoriji je, između ostalog, ostao zapamćen i kao nevjerovatno dobar govornik.
Pedro je umro 1890 godine u San Huanu. Iza sebe je ostavio istorijski značajna djela i političke ideje koje su kasnije imale veliki uticaj na dalji razvoj zemlje.
Mnogobrojni potomci Geronima Gojkovića su tokom 19. i 20. vijeka postali značajne ličnosti u Portoriku. Najveći broj njih i danas živi u ovoj zemlji, ali ima ih širom SAD-a, u Dominikanskoj Republici i drugim zemljama.
Neki od njih su posljednjih godina posjetili Crnu Goru u potrazi za rodbinom i mjestom rođenja svog slavnog pretka.
Istražujući istoriju ove porodice, koja je ostavila veliki trag u prošlosti Kariba, posebnu pomoć mi je pružio gospodin Edgardo Garcia Goyco, ugledni građanin Portorika, direktni potomak jednog od našh prvih iseljenika. Njegovu već najavljenu posjetu Crnoj Gori očekujem uskoro.
* * *
