Crna Gora – zemlja „crnih planina“ jednako je zavodljiva i pustolovna kao i njeno ime. Lutajte divljinama Prokletija, pođite na rafting Tarom kroz najdublji evropski kanjon, ili nađite mirno mjesto za uživanje uz čašicu rakije duž 293 kilometra crnogorske azurne obale.
Ovako je u turističkom vodiču za englesko govorno područje, renomiranom "The Bradt Travel Guide“, Analiza Reli, u najkraćem, u samom uvodu, opisala Crnu Goru. "Times" je ocijenio da se radi o najboljem vodiču o našoj zemlji, a Analiza je imala jednostavno objašnjenje - to je bila ljubav na prvi pogled. Kazala je da niko ne može napisati biografiju, a da se malo ne zaljubi u temu.A koliko su naši turistički vodiči, koji svakodnevno dočekuju goste iz raznih krajeva svijeta, dobri domaćini onima koji, na primjer, čitajući Analizin vodič odluče da posjete Crnu Goru? Da li kao zemlja koja ambiciozne planove u turizmu, dovoljno brinemo i o tome ko i kako će je predstaviti onima koji odluče da odmor provedu upravo kod nas? Jesmo li spremni da sve zahtijevnijem gostu ispričamo najinteresantniju priču, i koliko smo uopšte u prilici, ako znamo da su prethodnih godina strani vodiči često vodili ture i našima oduzimali posao?
Sagovornici Portala Analitika, direktori turističkih organizacija iz gradova koji bilježe najveći broj izletničkih posjeta, kao i oni koji dobro poznaju probleme posla vodiča, kažu da je situacija ove godine bolja i da se u ovu oblast uvelo više reda, zahvaljujući inspekciji.
„Inspektori su još u maju reagovali i kaznili strane vodiče koji su neovlašteno vodili turiste u razgledanje Kotora, a i nekim domaćim su oduzete licence zbog toga što nisu imali potrebnu identifikaciju. Bilo je i onih koji su imali odgovarajući fakultet, ali nisu imali potrebnu licencu”, kaže Mirza Krcić (foto ispod vodiča), direktor Turističke organizacije Kotor.
U Kotoru četiri kruzera u jednom danu: Krcić podsjeća da je grad na listi baštine svijeta ove godine izuzetno posjećen i da ga obilaze ne samo turisti sa kruzera, već je i mnogo onih koji dolaze autobusima iz Dubrovnika i drugih gradova. “Dogodi se da se u jednom momentu u gradu nađe i do 5000 turista, i u takvoj gužvi je teško inspekciji da obavi kontrolu svih vodiča”, objašnjava Krcić, naglašavajući da je posebno teško kontrolisati na koji način vodič predstavlja grad.
“Ako vodič nestručno informiše turiste o Kotoru on ne može biti sankcionisan od inspekcije, jer takve sankcije ne postoje. Dešava se i da turistički vodiči plasiraju priču o istoriji grada u odnosu na to koju političku opciju zastupaju. Zato mislim da je, kada je ovaj problem u pitanju, neophodno da se više u tom pogledu angažuje država”, smatra Krcić.
Iskusni turistički vodič iz Kotora, Miro Đukanović kaže da je u vodičkoj službi situacija mnogo bolja nego prethodnih godina, i da se tokom edukacije ide na to da vodiči pričaju jednu priču i budu krajnje profesionalani. Naš sagovornik ističe da više nema problema sa agencijama iz Hrvatske i da turiste preuzimaju naši vodiči. Takođe, više je reda i u organizaciji kada se radi o gostima sa kruzera.
“Juče su u luci bila četiri kruzera i vodili su ih naši vodiči”, napominje Đukanović i naglašava da je njegova procjena da u Kotoru sada devedeset procenata svih tura rade domaći licencirani vodiči. Dešava se, kaže, da turisti iz Grčke, Bugarske, ili Rumunije, na primjer, ne angažuju našeg vodiča, ali sa ostalima je sve manje problema, ističe Đukanović. On naglašava da ne može ocjenjivati koliko su svi vodiči stručni, ali primjećuje da su kursevi ozbiljni i obimni i da su danas vodiči fakultetski obrazovani ljudi, što u prošlosti nije bio čest slučaj.Vodič mora da ima mnogo “utakmica u nogama”: Da je riječ o veoma važnom zanimanju potvrđuje dugogodišnji profesor na fakultetima za turizam, dr Rade Ratković, za kojeg su turistički vodiči ambasadori svake turističke destinacije.
“Osim dobrog obrazovanja iz oblasti kulturne i prirodne baštine, istorije, kulture, običaja, legendi, pa i ekonomije, za vodiča su važni i vještina prezentacije i komunikacije na jeziku kojim dobro vlada. Potreban je smisao za vođenje grupe, za interesantan i dopadljiv govor, koji lagano informiše, ali ne opterećuje. Naravno, potrebno je globalno poznavanje opštih tokova iz ove oblasti”, kaže o ovoj profesiji za Portal Analitika profesor Ratković.
Podsjeća da su uparavo ovo imali u vidu kada su, zajedno sa Ministarstvom turizma i Centrom za stručno obrazovanje, kreirali novi evropski program edukacije za turističke vodiče, koji provode četiri fakulteta na kojima se izučava turizam (Budva, Kotor, Tivat i Bar), a koji intenzivno traje oko 4 mjeseca.
Naš sagovornik kaže i da su agencije zadovoljne vodičima koji su prošli edukaciju, ali ipak napominje da nije dovoljna samo vrhunska edukacija, već i mnogo “utakmica u nogama”, da bi se stiglo do nivoa izvrsnosti u turističkom vođenju, koji turista danas sve više zahtijeva.“Mnogi dobro edukovani vodiči se obeshrabre već na prvom koraku, a mnogima se sreća osmijehne na tom istom koraku. Na taj način, kao i u drugim djelatnostima, ispili mali broj vodičkih asova koji mogu dostojno, kompetentno i interesantno interpretirati turističke vrijednosti svoje destinacije”, ističe Ratković.
Upitan o problemu da strani vodiči vode turiste kroz Crnu Goru, naš sagovornik naglašava da je posebnim aktom predviđeno da turistički vodiči sa crnogorskom licencom mogu voditi na 14 lokacija širom države, od Ulcinja do Herceg Novog, te do Plava i Žabljaka na sjeveru, kroz sve gradove, nacionalne parkove i značajne kulturno istorijske spomenike.
Na nadležnim organima je da osiguraju da se taj akt poštuje, pri čemu to ne može obezbijediti sama turistička inspekcija, koja je samo jedna od karika u lancu, kojim treba da rukovodi organizacija za destinacijski menadžment, uključujući sve subjekte: agencije, hotele, turističke vodiče, turističke biroe, državnu turističku inspekciju, lokalnu turističku inspekciju, policiju, naglašava Ratković.
Cetinje se ne zaobilazi: Sličnog je mišljenja i direktorica TO Cetinja Ana Ivanović i ponavlja da je zakon jasan i da grupe koje dolaze iz inostranstva kada uđu u Crnu Goru u obavezi su da angažuju našeg turističkog vodiča, koji ima licencu.
Praksa je, kaže, ista i u drugim zemljama. “Naši su mi vodiči pričali da prelaskom turističke grupe u Albaniju, licence crnogorskih vodiča prestaju da važe, i svaka agencija je u obavezi da angažuje albanskog vodiča.” Ivanović naglašava da u crnogorsku prijestonicu dolazi dosta izletnika sa brojnih kruzera koji posjećuju Kotor i oni svrate na Njeguše, a potom dolaze na Cetinje. “Ukoliko u Kotoru nisu uzeli našeg vodiča šanse su velike da to neće učiniti ni na Cetinju”, kaže naša sagovornica i podsjeća da Cetinje ima pedesetak turističkih vodiča, koji se u svakom trenutku mogu uključiti u vođenje grupa.Ivanović objašnjava da turiste koji žele da obiđu Narodni muzej preuzima vodič ove kulturne institucije i ističe da oni imaju veliki broj stručnih vodiča, koji upoznaju turiste sa našom kulturnom baštinom. Ona naglašava da program za sertifikovanje vodiča traje šest mjeseci i da je predviđena praksa u Narodnom muzeju. Suština je, kaže, da svi domaći vodiči pričaju o Crnoj Gori jednu priču, jer oni predstavljaju ne samo mjesto koje se konkretno obilazi, već i zemlju.
Direktorica TO Cetinje kaže da ovog ljeta bilježe povećanje organizovanih tura za čak pedeset odsto. “U prosjeku, Cetinje dnevno posjeti do hiljadu turista i oni uglavnom dolaze iz Herceg Novog, Kotora, Budve, ali i oni koji stižu sa kontinenta obično obiđu prvo Podgoricu, zatim idu u obilazak Cetinja, a onda ka moru”, kaže Ivanović.
Kada je riječ o Budvi, direktorica Turističke organizacije Jelena Rađenović naglašava da od ove godine u gradu postoji registrovano udruženje turističkih vodiča.
“Asocijacija turistickih vodiča Budve "ATV BU2" je novoosnovana NVO koja za sada broji 20 članova. Trenutno rade registrovanje novih članova iz naše Opštine, koji se nalaze u Registru turističkih vodiča Ministarstva turizma. Pokrenuli su web site, napravili etički kodeks, pravila oblačenja i cjenovnik. Jedan od osnovnih ciljeva asocijacije je da učine da isključivo domaći vodiči vode sve grupe, odnosno da se onemogući vodičima iz inostranstva da vode goste u obilazak naših gradova”, kaže Rađenović.
Ona ističe da je važna saradnja u pravcu unaprijeđenja turističkog proizvoda i promociji Budve i da je TO grada pouzdan partner novonastaloj asocijaciji.No, kako naglašava professor dr Rade Ratković, pored dobre organizacije i stalnog edukovanja turističkih vodiča, kao svojevrsnih ambasadora zemlje, u ovom poslu je važno iskustvo, mnogo “utakmica u nogama”, smisao za vođenje grupe. Jednom riječju, od dobrog vodiča treba da mnogo toga saznate, ali da to bude jedna zanimljiva priča, koja ne opterećuje.
Ili, kao bi rekla autorka najboljeg štampanog vodiča o Crnoj Gori: Niko ne može pričati nečiju biografiju, a da se bar malo u nju ne zaljubi.
Suzana KAPETANOVIĆ
