Geograf i stručnjak za Aralsko more Filip Miklin rekao je za Nacionalnu geografiju da je ovo prvi put od promjene toka Amu Darje prije 600 godina da je ovo jezero pretrpjelo toliku sušu.
Profesor Univerziteta „Zapadni Mičigen“ komentarisao je fotografije koje je napravio satelit „Tera“ u avgustu. Satelitski snimci su juče objavljeni, a prikazuju ogromnu razliku u odnosu na one napravljene 25. avgusta 2000. godine.
Aralsko more, u stvari slano jezero, nekada je imalo površinu od 67.300c kvadratnih kilometara. Na njemu je podignuto nekoliko gradova u kojima je ribarstvo bilo glavno zanimanje. U toj privrednoj grani zaposleno je bilo oko 40.000 ljudi, a ulov iz jezera činio je skoro petinu ukupnog ulova ribe u SSSR-u.
Aralsko more su vodom snabdjevale dvije najmoćnije centralnoazijske rijeke – Amu Darja i Sir Darja. Međutim, 1960. godine, sovjetski inženjeri odlučili su da naprave ogromnu irigacionu mrežu sa 32.000 kilometara kanala, 45 brana i više od 80 rezervoara, kako bi se navodnjavala velika polja pod pamukom i pšenicom u Kazahstanu i Uzbekistanu.
Sistem je bio izuzetno neefikasan i neodrživ, a rijeke su gubile mnogo vodene mase. Posljednjih godina, Aralsko more je svedeno na nekoliko manjih jezera sa zajedničkom zapreminom desetog dijela nekada ogromnog Aralskog mora.
Zbog smanjene količine vode i pojačanog isparavanja, i salinitet je porastao, pa ribe sada ima u daleko manjem broju. Gradovi koji su bili izgrađeni na obali sada su i kilometrima udaljeni od vode.
Do 2000. godine, jezero se podijelilo na Sjeverno (Malo) Aralsko more u Kazahstanu i Južno (Veliko) Aralsko more u Uzbekistanu. Ovo drugo se dalje podijelilo na zapadni i istočni dio. Najnoviji snimci pokazuju da istočnog dijela više nema.
Da čitava situacija bude gora, čak ni poslije svih upozorenja i apela, izvlačenje vode iz rijeka kroz sistem za navodnjavanje nije prestao, a usljed manje količine padavina u planinskom vijencu Pamir (gde izvire Amu Darja) uslovili su potpuno isušivanje istočnog dijela.
Kad je riječ o sjevernom dijelu Aralskog mora u Kazahstanu, veliki projekti koje finansira Svjetska banka počeli su da daju efekte i korito Sir Darje postepeno počinje da se puni sve većom količinom vode.
Od tada nivo vode sjevernog dijela Aralskog mora polako raste, a salinitet sve više opada.
rts.rs
