- Knjiga je zapravo spomenik jednog vremena, a knjiga je i spomenik u srcu onoga ko čita. Zato, zaista istinski treba da budemo ponosni, jer na civilizacijskom i istorijskom putu razvoja knjige, Crna Gora je zauzela počasno mjesto. Naša prva štamparija, štamparija Crnojevića, i zvanično je prva državna štamparija u svijetu, a „Oktoih“ prva južnoslovenska štampana knjiga - kazala je ministarka nauke Sanja Vlahović, obraćajući se gostima na svečanoj akademiji u Zetskom domu.
Kako je istakla Vlahović, taj opus od pet, a neki kažu i više knjiga, zapravo je imao prosvetiteljsku ulogu, misiju da čuva duhovnu, istorijsku i kulturnu tradiciju tadašnjeg crnogorskog naroda i slovenskih naroda uopšte.
- Priča o „Oktoihu“ i priča o našoj prvoj štampariji u nama ostavlja dubok trag, ali nas opominje i upozorava da je knjiga zapravo ta koja je nosilac istorijskog, duhovnog i kulturnog nasljeđa jednog naroda. Govori nam o tome da su knjiga i znanje zapravo bez granica - kazala je Vlahović.
Prema riječima direktorice Nacionalne biblioteke „Đurđe Crnojević“ Jelene Đurović, osnivanje štamparije Crnojevića i štampanje „Oktoiha Prvoglasnika“ zasigurno je jedna od najvažnijih stranica iz istorije Crne Gore.
- Štampanje knjiga u maloj Crnoj Gori s kraja 15. vijeka, razapetoj između ratova i gladi, kuriozitet je koji sa istorijske distance od pet vjekova zasjenjuje mnogo poznatije i uticajnije izdavačke poduhvate većih i bogatijih evropskih država na samom početku Gutenbergove ere - kazala je Đurović.
„Oktoih“ je, prema njenim riječima, dio našeg identiteta kojim treba da se nadahnjuju sadašnje i buduće generacije.
- „Oktoih“ nas nadahnjuje da u kontinuitetu pamćenja čuvamo našu bogatu pisanu baštinu i da na tim čvrstim temeljima stvaramo nova djela dostojna univerzalnih vrijednosti istorije i kulture - kazala je Đurović.
Otvarajući izložbu grafičke mape „Oktoih 1494-2014.“ Dimitrija Popovića, istoričar Živko Andrijašević, takođe, je potvrdio da su osnivanje štamparije 1493. godine i pojava prve štampane knjige godinu dana kasnije događaji čiji značaj daleko prevazilazi granice naših prostora.
- No, ti događaji su isključivo naša istorijska svojina. Ta nam svojina, kao i svaka svojina, nameće izvjesne obaveze. Najprije da je učinimo nespornom, odnosno da spriječimo da nam je prisvajaju i preimenuju. Zatim da joj u našem istorijskom prostoru damo mjesto i značenje koje joj pripada. I napokon, da postanemo svjesni njenog pravog značenja danas - kazao je Andrijašević.
Prema njegovim riječima, iako smo društvo koje ima percepciju nacionalne prošlosti kao niza bitaka, stradanja, političkih meteža, nesumnjivo da u zbirci događaja i sudbina, koje smatramo svojom istorijom, ima mnogo toga važnog što nastaje iz neratničkih motiva i što se rađa iz mirnodopskih stanja. Jedna od takvih pojava, naglašava Andrijašević, je i pojava prve štampane knjige na Cetinju.
- Istoričari do kraja nijesu objasnili kakvu misiju su imale knjige iz cetinjske štamparije, ali mogu da prepoznaju značenje koje takav čin ima za vrijeme u kome se knjige štampaju i za vrijeme koje dolazi - kazao je Andrijašević.
Slavljenje „Oktoiha“, prema njegovim riječima, predstavlja slavljenje premoći duha nad opasnostima i silom.
- To je počast državničkom gestu koji je u svojoj vrijednosti miljama udaljen od političkog. To je pohvala pregaocu od koga je Bog digao ruke i ostavio ga bez mahova. Ali, i sve zajedno: slava, počast i pohvala Crnoj Gori. I ideji opstajanja i trajanja - kazao Andrijašević.
U okviru svečane akademije izveden je i dramski program „Zidari i bibliotekari“. Režiju i scenario ovog programa potpisuje Ana Vukotić, a u njemu igraju Mirko Vlahović, Varja Đukić, Dejan Ivanić, Ana Vučković i Petar Vlahović.
Na otvaranju izložbe grafičke mape „Oktoih 1494-2014.“ direktorica NB „Đurđe Crnojević“ Jelena Đurović kazala je da je svaki od šest grafičkih listova mape inspirisan slovima koja grade ime ove stare crkvene knjige.
- Tako je formalna i simbolička vrijednost slova, tih temeljnih elemenata riječi, postala osnova likovne kompozicije grafičkih listova ove mape. U svom postupku, Dimitrije Popović polazi od autentičnosti štampanih slova iz „Oktoiha“, tretirajući ih kao kompozicioni element koji ugrađuje u svaki grafički list, ali ih i modifikuje u moderni likovni znak. Time on ostvaruje spoj apstraktne likovnosti i hrišćanske ikonografije. Slovo i slika, oblik i simbol usklađeni su u jedinstvenu likovnu cjelinu - kazala je Đurović i dodala da je ovo luksuzno, bibliofilsko izdanje Nacionalna biblioteka objavila u 100 numerisanih primjeraka, čiji je svaki list autor svojeručno potpisao.
J.Đ.
