Përveç kësaj, bujqësia ofron ushqim të cilësisë së lartë nga mjedise të shëndosha, duke ruajtura kështu zonat rurale dhe veçoritë e tyre, biodiversitetin dhe pamjen e bukur të ambientit. Mali i Zi ende është në fazën e negocimeve të para-anëtarësimit në BE, Në këtë segment, bëhen përpjekje të mëdha për harmonizimin e legjislacionit vendas me atë të Bashkimit Evropian si dhe përshtatjen adekuate të institucioneve kompetente për sistemin e ri të funksionimit. Kapitulli 12 negociues i cili flet për sigurinë e ushqimit dhe politikën veterinare dhe fitosanitare, padyshim që është një prej më kërkuesve. Duke pasur parasysh edhe rëndësinë që ka prodhimi i ushqimit në Mal të Zi, ky kapitull është edhe ndër më të rëndësishmit. Sektori i prodhimit të ushqimit me prejardhje shtazore veçanërisht është i rëndësishëm. Objektet e shumta (sidomos ata që prodhojnë për amvisëri) nuk i përmbushë plotësisht kriteret e parapara në kuadër të të ashtuq. paktës higjenike. Për objektet më të mëdha, është caktuar periudha kalimtare gjatë të cilës këta objekte kishin mundësi ta avanconin prodhimin e vet në përputhje me kërkesat e reja (të miratuara), shumica e të cilëve e realizuan me sukses. Megjithatë, një pjesë e konsiderueshme e prodhimtarisë së artikujve ushqimorë në Mal të Zi, zhvillohet në amvisëri dhe në kuadër të fermave të vogla bujqësore, të cilat merren me mënyrën tradicionale të prodhimit dhe të cilat nuk kanë kapacitete të përmbushin kriteret e forta të Ligjit për Sigurinë e Ushqimit (Fl.Z e MZ, nr. 14/07) dhe të akteve tjera nënligjore të cilat përcaktojnë implementimin e standardeve të domosdoshme. Sipas kësaj, edhe në shtetin tonë do të miratohen dispozitat nacionale të cilat do të definojnë masat e përshtatjes me kërkesat e rregullave për prodhimin e ushqimit me prejardhje shtazore. Cilët janë kërkesat e përgjithshme për prodhimin e ushqimit të sigurt Konsumatorët presin që ushqimi që konsumojnë të jetë i sigurt nga aspekti shëndetësor dhe i pranueshëm për përdorim. Sëmundjet që përcillen me ushqim mund të jenë serioze e shpesh mund të përfundojnë edhe me vdekje. Përveç kësaj, incidentët që shkaktohen nga ushqimi jo i sigurt, mund të kenë ndikim negativ në tregti dhe turizëm, pra në veprimtarinë e subjekteve që punojnë me ushqim. Kontrolli efikas i higjienës së ushqimit kërkon përkushtim të të gjithë pjesëmarrësve në zinxhirin e prodhimit, duke filluar nga prodhuesit primarë, përpunuesit e deri te konsumatorët. Siguria e ushqimit realizohet me respektimin dhe zbatimin e principeve e praktikës së mirë prodhuese (PMP), praktikës së mirë higjienike (PMH), sistemit të analizës së rrezikut dhe të pikave kritike të kontrollit (HACCP), etj, me qëllim të kontrollit të rrezikut që mund të paraqitet gjatë prodhimit, përpunimit dhe shpërndarjes së ushqimit. PMP – ka të bëjë me veprimet e domosdoshme që gjatë prodhimit, përpunimit, magazinimit dhe shpërndarjes së ushqimit, të evitohet kontaminimi mikrobiologjik, kimik apo fizik i ushqimit. Kjo lidhet me personelin, hapësirat prodhuese, aspektet ndërtimore të objektit, pajisjet, lëndën e parë për prodhim, përcjelljen e produkteve, furnizimin me energji, ujë, etj. PMH – nënkupton veprimet me të cilat sigurohet pastrimi dhe higjiena e hapësirës, pajisjeve dhe personelit të përfshirë në procesin e prodhimit të ushqimit. Kjo përfshinë pastrimin e makinerive, gjendjen shëndetësore dhe higjienike të personelit, higjienën e lëndës së parë për prodhim duke përfshirë bagëtitë e gjalla, magazinimin e rregullt të mjeteve për higjienë, etj. Objektet për prodhimin e ushqimit – duhet të jenë të ndërtuar nga materiali i përshtatshëm, të kenë renditje të përshtatshme të hapësirave në përputhje me specifikat e prodhimit, të kenë pajisjet përkatëse që mund të preket me ushqimin, të kenë temperaturën përkatëse, lagështinë, gjendjen e ajrit, të jenë të mbrojtur nga hyrja e keqbërësve, etj. Preferohet që punët e ndryshme të kryhen në hapësira të veçanta, por nëse kjo nuk është e mundur, duhet që punët të kryhen në kohë të ndryshme. Gjithmonë duhet të respektohet parimi që punët e “pastra” dhe “të papastra” duhet të kryhen në hapësira të ndara. Kafshët shtëpiake nuk duhet të lejohen në hapësirat e prodhimit. Pajisjet – që përdoren për prodhimin e ushqimit duhet të jenë të dizajnuara në mënyrë që lehtë të pastrohen dhe të dezinfektohen; të jenë të punuara nga materiali që lehtë mund të mirëmbahet dhe që nuk mund ta kontaminojnë prodhimin. Druri poashtu mund të përdoret në disa faza të prodhimit, psh. të djathërave ose produkteve të mishit. HACCP – nënkupton një seri veprimesh për kontrollin e procesit të prodhimit të ushqimit dhe pikave të ndjeshme në procesin e prodhimit i cili siguron prodhimin e ushqimit të sigurt në aspektin shëndetësor. Sistemi HACCP përbëhet nga 7 hapa dhe implementimi i tij është i domosdoshëm tek të gjithë subjektet që punojnë me ushqim. Krahas sigurisë shëndetësore – prioritet është edhe ruajtja e cilësisë dhe llojllojshmërisë së ushqimit Siguria e ushqimit në asnjë rast nuk nënkupton njëtrajtshmërinë e ushqimit. Në sistemin e sigurisë së ushqimit, vend të veçantë zënë prodhimet tradicionale dhe specialitetet lokale. Në BE vazhdimisht promovohet llojllojshmëria dhe cilësia dhe BE-ja i njeh produktet tradicionale ushqimore si pjesë të pazëvendësueshme të trashëgimisë kulturore-historike. Që të mundësohet dhe të funksionojë prodhimtaria tradicionale në fermat familjare, në BE janë aprovuar në sërë masash të cilat kanë të bëjnë me zvogëlimin e ngarkesave administrative për prodhuesit e vegjël. Meqë një pjesë e konsiderueshme e prodhimtarisë bujqësore në Malin e Zi zhvillohet pikërisht n[ fermat familjare, shteti ynë do të miratojë një sërë lehtësimesh për prodhuesit e vegjël të cilët merren me prodhime tradicionale dhe të cilët ndodhen në zonat rurale. Në këtë mënyrë do të ruhet shumëllojshmëria e produkteve ushqimore, tradita dhe trashëgimia historike në prodhimin e ushqimit. Njëkohësisht të rritet edhe plasmani i këtyre prodhimeve në tregun lokal, me garancinë e sigurisë së tyre shëndetësore. Në cilët segmente të procesit të prodhimit do të zbatohet fleksibiliteti Para së gjithash, masat e fleksibilitetit do të zbatohen në objektet që merren me prodhimin e ushqimit me origjinë shtazore, pra me prodhimin e qumështit dhe të mishit si dhe përpunimet e qumështit dhe të mishit. Kujdes i veçantë do t’i kushtohet definimit të kapaciteteve për objektet e vogla; përshtatjeve minimale që këto objekte duhet të bëjnë në ndërtim dhe në pajisje, me kushte të veçanta për numrin e nevojshëm të hapësirave, ashtu që do të jetë e mundur të kryhen faza të ndryshme të prodhimit në të njëjtën hapësirë, duke i ndarë në kohë operacionet teknologjike të prodhimit. Masat e fleksibilitetit që kanë të bëjnë me hapësirat: objektet duhet të kenë mure, tavane, dhe dyer që nuk janë të buta, të papërshkueshëm, jo-absorbues apo të bërë nga materiali inox. Në rast të prodhimtarisë specifike është i lejuar prodhimi edhe në objekte nga guri dhe druri. Është e nevojshme që të zbatohet higjienë adekuate në këto objekte. Masat e fleksibilitetit që kanë të bëjnë me pajisjet të cilat shfrytëzohen në prodhim: pajisjet mund të jenë të thjeshta, por duhet të jenë të pastra nëse kanë kontakt me ushqimin. Ndryshku i materialit që nuk ka kontakt me ushqimin, mund të tolerohet. Kërkohet larje e rregullt dhe mirëmbajtje e pajisjeve për prodhim. Masat e fleksibilitetit që kanë të bëjnë me personelin: punonjësit në prodhim nuk kanë nevojë të kenë vërtetim mjekësor për gjendjen e tyre shëndetësore. E rëndësishme është të ndiqen udhëzimet e praktikës së mirë higjienike, të mbahet higjiena personale dhe të përdoren rroba të pastra pune (psh. rrobat që përdoren në stallë duhet të jenë të ndryshme nga ato që përdoren në baxho të qumështit. Përshtatja në sektorin e prodhimit të mishit Sa i përket sektorit të prodhimit të mishit, për thertoret me kapacitet të vogël e me një dinamikë jo të rregullt therjeje, do të definohen masat e përshtatjes të cilat kanë të bëjnë me hapësirat për strehimin e përkohshëm të kafshëve, hapësirës për copëtimin e mishit, ftohjen, ngrirjen dhe ruajtjen e mishit. Do të përshtatet koha e kryerjes së shikimit post mortem si dhe do të lejohet mbajtja e kafshëve në oborrin e thertores deri në 21 ditë para therjes. Do të lejohet përdorimi i materialeve tradicionale, shfrytëzimi i të njëjtës hyrje/dalje për lëndën e parë dhe produktet e gatshme, zhvillimi i fazave të ndryshme të përpunimit në të njëjtën hapësirë (në qoftë se janë të ndara në kohë), magazinimi i produkteve të paketuar dhe të papaketuar në të njëjtën hapësirë, etj. Tradicija Tradita nënkupto znači povezanost sa teritorijom n lidhjen me territorin Përshtatja në sektorin e prodhimit të qumështit Në sektorin e prodhimit dhe përpunimit të qumështit, lejohet përdorimi i materialeve tradicionale natyrale, si në ndërtimin e objekteve, ashtu edhe gjatë procesit të prodhimit. Për objektet që merren me prodhimin e djathit, me një periudhë të gjatë pjekjeje dhe që gjenden në regjione të largëta, do të thjeshtohet sistemi i kontrollit të cilësisë së qumështit të papërpunuar. Natyrisht, amvisëritë që merren me këtë lloj prodhimi, duhet t’i respektojnë të gjitha rregullat e praktikës së mirë higjienike, në mënyrë që të sigurohet siguria shëndetësore e produkteve. Si të arrihet fleksibiliteti? Që të mund të shfrytëzohen këto mundësi, të cilat do të përcaktohen qartë në kuadër të një Rregulloreje të veçantë, është e nevojshme që prodhuesit të cilët merren me prodhimtari tradicionale, të marrin leje për këtë lloj prodhimtarie nga organet kompetente (Ministria e Bujqësisë dhe e Zhvillimit Rural, Drejtoria Veterinere). Ata prodhues që i plotësojnë këto kushte, duhet që gjatë punës së vet të ndërmarrin të gjitha masat e nevojshme të cilat sigurojnë prodhimin e produkteve vendore, para së gjithash të shëndetshëm. Nga ana tjetër, shërbimet kompetente të Ministrisë, institucionet akademike e të tjera, do të jenë përgjegjëse për hartimin e udhëzimeve të veçanta dhe manualëve, të cilët (krahas një trajnimi adekuat) do t’iu ndihmojnë prodhuesve që të përvetësojnë dhe zbatojnë në praktikë parimet themelore të higjienës. Ushqimi që do të prodhohet në këto objekte, në momentin kur Mali i Zi të bëhet anëtar i BE-së, do të mund të plasohet në tregun e gjithë BE-së, si dhe do të hapen mundësitë e shfrytëzimit të masave mbështetëse nga Programi i Zhvillimit Rural për objektet e vogla që punojnë me ushqim. Ky do të jetë edhe një lloj stimulimi për prodhuesit që merren me prodhimin e produkteve ushqimore tradicionale.
Aleksandra MARTINOVIĆ
