VN: Kako Ministarstvo održivog razvoja i turizma, koje je programski nosilac ove manifestacije, gleda na ovogodišnji program Festival investicija i nekretnina FREI?
Gvozdenović: Zaista smatram veoma značajnim ovakve inicijative sa aspekta obogaćivanja naše ponude i proširenja sezone konferencija, ali i zato što imamo priliku da napravimo presjek onoga što se uradilo u periodu od 365 dana, te prodiskutujemo o kontekstu koji se tiče ove problematike. Ovdje mislim na državu, opštine i naravno na investitore i sve njima prateće arhitektonske, građevinske, konsultantske i druge kompanije, advokatske kancelarije itd., koje svoju godišnju aktivnost, predstavljaju na FREI-ju. Ove godine dodatno postoje dvije teme koje smo mi iz Ministarstva htjeli posebno da obradimo. U pitanju su dva sistemska rješenja jedno vezano za Prostorni plan posebne namjene za obalno područje, a drugi za izuzetno značajnu instituciju urbanističko-arhitektonskih konkursa.
VN: Šta je osnovni cilj koji ste željeli da ispunite otvaranjem ove teme na FREI 2016 i sprovođenjem urbanističko-arhitektonskih konkursa za objekte od opšteg značaja?
Gvozdenović: Institucija arhitektonskog konkursa nikad nije efikasno utemeljena u Crnoj Gori. Ova neutemeljenost ogleda se najviše u činjenici da rješenja dobijena na konkursima nijesu izvođena, što je osnovni cilj konkursa kao mehanizma dolaska do kvalitetne arhitekture i prostora. Dakle, cilj je da, prije svega javni objekti i prostori koje finansiramo iz kapitalnog budžeta, budu realizovani prema izabranom konkursnom rješenju i da se ovaj princip utemelji kao praksa i kroz zakon. U tom pravcu rađeno je i na Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata, kojim je predviđeno da svi projekti za javne objekte i prostore moraju biti realizovani kroz urbanističko-arhitektonski konkurs, a sve u cilju podizanja nivoa kvaliteta izgrađene sredine i javnih prostora. Na taj način se podstiče razvoj arhitektonske scene, te djeluje na uređenje i vrijednost izgrađene sredine u neposrednom okruženju. Takođe, kriterijumi postavljeni kvalitetom nagrađenih i realizovanih konkursnih radova neupitno će uticati na naprednije promišljanje prilikom planiranja i projektovanja, kao i na stav javnosti kad je u pitanju neposredno okruženje.
VN: Na koji način je rađeno na sprovođenju ovih konkursa u 2015. godini?
Gvozdenović: U 2015. godini Ministarstvo održivog razvoja i turizma objavilo konkurse za projekte za javne objekte, između ostalog i: Konkurs za idejno urbanističko-arhitektonsko rješenje "Kuće voća" u Andrijevici i Konkurs za idejno arhitektonsko rješenje adaptacije i rekonstrukcije Doma Revolucije u Nikšiću, kroz inovirani postupak koji objedinjuje urbanističko-arhitekonski konkurs i proces javnih nabavki. Objavljen su i konkursi za hotelski rizort Miločer, Solanu, Capital estate i dr. Kuća voća je projekat jako važan za razvoj Sjevera i njegovu specifičnu ponudu i potrebe stanovništva i ruralnog razvoja. Pitanje rješavanja nikšićkog Doma revolucije je predugo aktuelno, te je posebno važno što smo došli do kvalitetnog i održivog rješenja za ovaj objekat. U tom kontekstu moram naglasiti da je lakše kad krećete od nule, nego kad imate takav ogroman obj ekat, koji je izgrađen u drugom vremenu, za koji sada postoji obaveza da se preoblikuje u realnim vremenskim okvirima, istovremeno zadržavajući svoju izvornu vrijednost, prostorne potencijale i arhitektonski značaj u kontekstu savremene arhitekture, koje Dom svakako ima. Realizovani su i Konkursi za idejno urbanističko-arhitektonsko rješenje hotelskog rizorta "Miločer" u Budvi. Konkurs za idejno urbanističko-arhitektonsko rješenje hotelskog rizorta "Capital Estate" u Bečićima opština Budva je u toku i ovdje takođe očekujemo rješenje koje će unaprijediti sredinu u kojoj se nalazi, dok u isto vrijeme obezbjeđuje kvalitet i standard hotelskog rizorta od 5*. Ovo su konkursi koje radimo u saradnji sa investitorima, gdje za objekte od opšteg interesa, u ovom slučaju hotelske rizorte od 5*, raspisujemo konkurs finansiran od strane investitora, koji se obavezuje na realizaciju izabranog rješenja. Time nastojimo da za velike investicije u turizmu, u saradnji sa investitorom, utičemo na kvalitet prostora kod ovih projekata, i uopšte odnos sa neposrednim okruženjem, te da dobijemo što bolja arhitektonska rješenja u cilju prepoznavanja Crne Gore kao destinacije sa projektima u visokokvalitetnom turizmu. U dijelu konkursa bilo je stvari koje su mogle biti bolje, ali možda je to i neminovnost na početku određenih procesa. U ovom trenutku pripremamo još nekoliko velikih i značajnih konkursa na različitim lokacijama u Crnoj Gori koji će biti realizovani do kraja godine.
VN: Na FREI-ju će poseban segment biti posvećen Prostornom planu posebne namjene za obalno područje. Šta je bio njegov osnovni cilj i da li mislite da je on ispunjen?
Gvozdenović: Cilj izrade je bio da ponudi snažan zaokret u trendu koji vlada u planiranju prostora u obalnom području. Ukoliko želimo da ovo područje postane prestižna mediteranska regija, neophodno je zaustaviti određene neodržive procese koji se ispoljavaju kroz preplaniranost, raspršenu izgradnju, linearnu urbanizaciju duž obale u suštini, kroz neracionalno gazdovanje prostorom kao najvažnijim resursom. Zadatak koji je postavljen pred planere bio je uvođenje jedinstvenih planskih principa za svih šest primorskih opština i usklađivanje razvojnih lokalnih interesa sa strategijom i politikom razvoja države. Od ovog planskog rješenja se očekuje da obezbjedi potpunu implementaciju Protokola o integralnom upravljanju priobalnim područjem Sredozemlja, omogući razvoj visokokvalitetnog turizma i uvede zabranu nove stanogradnje u uskom obalnom pojasu od 1.000 metara. Takođe, u fokusu je planiranje kvalitetne saobraćajne i ostale infrastrukture koja treba da integriše obalno područje i posluži kao baza za razvoj ne samo turizma, već i privrede, proizvodnje i drugih djelatnosti. A uz sve to, akcenat je stavljen na pitanja zaštite životne sredine i eliminisanje konfliktnih tačaka između planiranih namjena i zaštićenih područja, tj. na održivost. Kroz ovaj planski dokument razrađena je i trasa Jadranske brze saobraćajnice koja će na unutrašnjem planu predstavljati saobraćajnu arteriju za povezivanje lokalnih centara, dok će na širem planu obezbijediti međuregionalne i međunarodne saobraćajne veze Crne Gore sa susjednim zemljamaBosnom i Hercegovinom, Hrvatskom i Albanijom. Osnovni ciljevi plana su u velikoj mjeri ispunjeni, ali smo svjesni da dokument ovakve kompleksnosti tek nakon prolaska kroz filter ne samo stručne, već i laičke javnosti, treba da poprimi konačne obrise, koji će biti zadovoljavajući samo ako su rezultat otvorenog dijaloga, procesa angažovanih konsultacija sa svim akterima i predanog rada kompletnog planerskog tima.
VN: Na koji način je Plan iskoračio u sadržajnom i formalnom smislu u odnosu na do sada donesene planove?
Gvozdenović: Ovaj plan uvodi instrumente održivog planiranja u obalnom području. To podrazumijeva regulisanje prekomjerno isplaniranog prostora za izgradnju, kroz smanjenje planiranog građevinskog područja i svođenje u održive okvire, uz povećanje iskorišćenosti planiranih građevinskih područja. Postojećim planovima u primorskim opštinama predviđeno je 23.000 hektara građevinskog zemljišta, što čini više od 15 odsto njihove površine. A interesantno je da je samo 18 odsto od toga stvarno izgrađeno, što je jasan pokazatelj preplaniranosti. Važeći planovi koje su opštine usvajale prethodnih godina na osnovu zastarjelih prostornih planova opština, omogućavaju da se na našoj obali izgradi preko pola miliona novih stanova u šest primorskih opština i dodatnih 270.000 ležajeva. Suvišno je elaborirati dalje neodrživost takvog stanja. U brojkama, Nacrtom Plana smanjeno je građevinsko zemljište na 13.000 hektara, odnosno sa 15 na devet odsto.Plan uvodi zelene prodore, tzv. cezure, kojima se sprečava linearna gradnja duž obale i omogućava prirodno povezivanje obale i zaleđa. Takođe, prvi put je u planski dokument koji tretira obalno područje ucrtana linija odmaka od 100 metara. To je linija do koje nije dozvoljeno graditi objekte u uskom obalnom pojasu. Uski obalni pojas je područje posebnih vrijednosti, ujedno i najatraktivnije, pa zato i kriterijumi javnog interesa moraju imati prioritet u planiranju njegovog razvoja.
VN: Na koji način se odnosite prema primjedbama civilnog sektora, ali i opština, na ovaj važan dokument?
Gvozdenović: Sve sugestije koje pravilno prepoznaju cilj ovog plana i koje su usmjerene na njegovo unapređenje uvijek su dobrodošle. Tako je i sa primjedbama civilnog sektora i opština. Dominantna interesovanja predstavnika NVO tokom trajanja javne rasprave odnosila su se na restriktivan pristup u planiranju građevinskih područja, odnosno na dodatnu potvrdu takvog pristupa, za koji je ocijenjeno da je ispravan, ali ga je neophodno još dosljednije sprovesti. Na sastanku sa predstavnicima NVO koje se dominantno bave pitanjima zaštite životne sredine koji je održan u martu, zajednički smo zaključili da proces izrade ovog plana mora biti prije svega usklađen sa visokim ekološkim evropskim standardima u ovoj oblasti. Spremni smo dakle i to je uostalom naša obaveza, da u narednom periodu pažljivo razmotrimo sve sugestije predstavnika NVO po pitanju ovog planskog dokumenta, dok su predstavnici NVO pozvani da dostave i dodatne sugestije. Što se tiče opština, moram ocijeniti da je velika šteta što je suštinu i značaj ovog dokumenta dobar dio opština prepoznao tek nakon reakcije građana tokom javnih rasprava. Izuzetak je opština Tivat, koja i inače prednjači u izradi planske dokumentacije, što je pokazala i kroz aktivnu uključenost u izradi nacrta plana.
