Da bi neko imao duende (tener duende), mora u tom trenutku odbaciti svoje tijelo i okolinu, da bi osjetio upravo takvo zadovoljstvo.
Nikšićanka Jelena Mrvošević-Perućica, jedina je flamenko plesačica u Crnoj Gori, koja je postala sinonim španskog termina „el duende“, za čije je značenje Lorka na predavanju „Teoria y juego del duende“, svojevremeno citirao Geteovu misao „Misteriozna moć koju svako osjeća, a koju nijedan filozof ne može da objasni“.
-Flamenko je živi jezik, koji se mijenja i raste. Različiti pravci u muzici, kao i u umjetnosti uopšte, spajaju se i grade nove pravce i forme. A zapravo, flamenko je nastao pod uticajem različitih kulutra i muzičkih tradicija - od jevrejske, romske, španske, afričke, mavarske.
Tako su sada aktuelni uticaji džeza, klasične, latino, pop muzike. Ples, takođe, živi svoje transformacije, sada sve više u dijalogu sa modernim baletom, na primjer.
Divno je što svaki umjetnik može kreativno raspolagati sa svim onim što čini i njegovu i plesnu pozadinu, ali i stvoriti ličnu plesnu azbuku, kroz sopstvenu senzibilnost i životnost. U tome je širina i ljepota flamenka – govori za Pobjedu Jelena Mrvošević Perućica, koja je osnovala i prvu flamenko trupu „Entre suenos“ u Crnoj Gori.
Pako de Lusija
U ljubavi je sa muzikom, pokretom, ali i psihologijom. Završila je psihologiju na Univerzitetu u Beogradu i diplomirani je geštalt psihoterapeut. Znanje u igri započeto u Beogradu, sticala je kod Marije Tomas u Iberiji, Ojdane Radović u Vengu, kod balerine Olge Valentić u KUD „Nikola Tesla“, na časovima kod Lidije Lovrete...
Tu su bili značajni i seminari kod inostranih plesača Frančeske Grime, Marie Keck, Mariana Domingeza. U to vrijeme naziru se počeci flamenka u Beogradu i naša sagovornica učestvuje na brojnim nastupima.
Po povratku u Crnu Goru, početkom 2008, osniva prvu flamenko trupu kod nas, „Entre Suenos“. Tokom petogodišnjeg pedagoškog rada, trupa bilježi nastupe svuda po Crnoj Gori.
U tom razdoblju, Jelena pohađa akademije u Španiji, kod najpriznatijih flamenko plesača.
To iskustvo izliva u samostalni nastup sa koreografijom na Zagrebačkom festivalu flamenka 2013, a njene ljubavi geštalt i flamenko pretočene su u film Seada Šabotića.
Ipak, ova neobična priča za naše prostore, počela je jednim video snimkom slavnog Paka de Lusije.
-Moj otac je slušao raznovrsnu muziku, pa sam imala sreće da rastem uz melodijsku raznovrsnost od hard roka, klasične muzike, do starih sevdalinki. U toj raznovrsnosti, našao se i video snimak jednog od koncerata Paka de Lusije.
Tada sam osjetila nešto duboko poznato i blisko što me je vuklo da i dalje tragam, zapravo i da stvaram vezu sa flamenkom – kaže Jelena.
Ono što jesi
Kako dalje objašnjava sagovornica Pobjede, flamenko umjetnost, koja ne podrazumijeva samo pokret i muziku, već čitavo jedno nasljeđe i subkulturu, pomaže u sazrijevanju, spoznavanju sebe, što je nekako najbitnije u tim psihološkim istraživanjima.
-Kada sam se upisala u tu prvu školu, osjećala sam se ispunjeno. Puno mi je značilo, za sve ostale aspekte života i za fakultet, jer sam bila sigurnija. Flamenko pored dobiti koja je nekako unutrašnja i intimna, nudi i drugu koja podrazumijeva disciplinu.
Razvija se posvećenost kroz vježbanje, slušanje muzike, kroz učenje novih stvari i dimenzija, prevazilaženje treme putem javnih nastupa.
Upravo razmišljam zašto ga volim toliko, i reći ću vam. U geštaltu, kojim se profesionalno bavim, isto kao i u flamenku, postoji jedna izreka: „Priznaj ono što jeste. Budi ono što jesi“.
Ja flamenko isto tako vidim - kao slavljenje života. Ali, života baš onakvog kakav jeste, sa svim usponima i padovima – naglašava Jelena.
Priča o životu
Kako kaže, flamenko je za nju priča o životu kroz ranjenost, bol, patnju, gubitak, samoću, smrt, radost, snagu, ljubav... Slavljenje života sa svom punoćom onoga što nose i tuga i radost.
-Flamenko u meni pulsira kroz muziku i pokrete. Nekad je tu samo slika pokreta, ili zvuk ritma koji otkucam za sebe, dok šetam ili slušam nekog kad govori.
Nekada to bude proba ili koreografija koju u tom trenutku uradim za sebe. I to mi bude dovoljno. Nekada imam potrebu da idem sa tim napolje i podjelim to. U redu mi je da u tom smislu pratim svoj ritam, sve bolje mi ide kako sam starija. Šalim se, a opet i ne (smijeh).
Mijenjam se dakle i ja, ali i ono što želim reći dok plešem, kao i način na koji to želim reći. Trenutno se nadam i radujem okupljanju ljudi koji mogu činiti jednu malu flamenko družinu i stvarati nešto iz toga. Šaljem energiju ka tome – poručuje Mrvošević-Perućica.
Tener duende (imati dušu), povišeno je stanje emocija, najčešće povezano sa flamenkom. Umjetnički i muzički izraz je posebno izveden iz duende što znači vila - mistično stvorenje španske mitologije.
U flamenku, el duende prevazilazi tehniku i inspiraciju, a u riječima Lorke oslikava se ovako: „Da biste ga pronašli, ne postoji ni mapa ni vježba“. Kada neki umjetnik flamenka doživljava dolazak ovog misterioznog bića koriste se termini igrati, pjevati, plesati, imati duende.
Evidentno je da ga ima i Jelena Mrvošević-Perućica, jedina Crnogorka koja je osjetila palmase (pljeskanje dlanovima) uhvaćene vjetrovima prkosne Andaluzije.
M. RADONJIĆ
Fotografije: FB stranica Flamenko grupa "Entre Sueños"- Crna Gora
