Piše: Novak ADŽIĆ
Svoj politički životopis DPS u tome periodu rado bi da mogu njegovi današnji i nekadašnji čelnici i pristalice zaboravili, retuširali ili izbrisali. Ali zadatak istorijske nauke je da istražuje, pamti, svjedoči, rekonstruiše i interpretira prošlost saobrazno utvrđenim i provjerljivim istorijskim činjenicama. Prošlost se ne može promijeniti, mogu se mijenjati samo naša saznanja o njoj.
Prisjetimo se ovom prilikom nekih značajnih fragmenata iz, ne tako daleke, naše prošlosti, kada je DPS tada (kao i danas) gospodario Crnom Gorom. Plodove dugovječne DPS vlasti i navike stečene prije više od dvije i po decenije bolno i čemerno su iskusili i danas osjećaju građani Crne Gore na vlastitoj koži.
Rezultati politike DPS-a, u vrijeme kada je zagovarao « dvočlanu federaciju » Crne Gore i Srbije (SRJ) i njegovih tadašnjih objektivnih političkih saveznika (iz unitarističkog bloka, koji su djelovali kao formalna « opozicija » a zalagali se za «savez srpskih zemalja») iz vremena ratnih i gladnih ranih i poznih devedesetih godina XX vijeka, za Crnu Goru i njene građane, bili su hororno poražavajući. Crna Gora je već bila (još od prevrata 1989.) provincija u rukama Miloševićeve Srbije, a ondašnja DPS vlast (bila je u dugogodišnjoj zvaničnoj koaliciji sa Miloševićevim SPS na « saveznom » nivou) više nego vazalno odnosila se prema svome dedinjskom sizerenu. DPS će se distancirati od Slobodana Miloševića i njegovog autokratskog režima, tek nakon raskola u stranci 1997.godine, kada će dedinjskog « Vožda » novi lider DPS (dotadašnji njegov potpredsjednik i predsjednik Vlade Crne Gore od početka 1991. godine), nazvati, 22. februara 1997. godine u intervjuu beogradskom listu « Vreme » prevazidjenim političarem ».
Od tada stvari kreću postepeno ali neumitno nekim drugim tokom u pogledu odnosa vlasti prema državnosti Crne Gore i polako se DPS u fazama okreće ka preuzimanju projekta o jačanju crnogorske državnosti, a kasnije i djelovanju u pogledu obnove nezavisnosti i međunarodnog priznanju Crne Gore, što je ostvareno odlukom građana Crne Gore 21. maja 2006.godine na demokratskom referendumu, a pravno potvrđeno odlukom Skupštine Crne Gore o proglašenju nezavisnosti Crne Gore 3. juna 2006. godine.
No, da se činjenički i argumentovano osvrnemo na nešto raniji period crnogorske povijesti našeg vremena.
Urušavanje standarda: Od 1991. do 1997. godine (osvrćem se ovom prilikom samo na neke segmente učinka DPS vlasti iz tog vremena) u Crnoj Gori se rapidno i svakodnevno urušavao životni standard njenih građana i narod je doveden do ruba pukog preživljavanja. Drastično i masovno kršena su ljudska prava i slobode građana, širila se i raspirivala vjerska i nacionalna mržnja i razdor. Vođen je od konca 1991. godine agresorski «rat za mir», mnogobrojni crnogorski građani su ginuli na ratištima izvan Crne Gore.
Progonjeni su idejni, ideološki i politički protivnici (naročito zagovornici građanske, demokratske, slobodne Crne Gore, koji su se protivili ratu i agresijama). Zbila se devastacija istorijskog, kulturnog i nacionalnog dostojanstva Crne Gore. Eskalirali su, do ivice unutrašnjih građanskih sukoba, netrpeljivost na nacionalnoj i vjerskoj osnovi. Dogodila se kulminacija govora mržnje, brojnih zločina, ubistava, « etničkog čišćenja » progona, hapšenja, mučenja, političkog tamnovanja i satanizicije brojnih pripadnika manjinskih naroda. Jedini republički dnevni list i republička televizija bili su potpuno u rukama DPS režima i njegovih samišljenika i ratnih saboraca.
Proganjani su pojedini nezavisni mediji (« Monitor » u prvom redu), novinari, režimu politički nepodobni intelektualci i pisci, ljudi su ostavljani bez posla iz političkih, a ne zakonskih razloga. Vlast je prisilila na politički egzil zbog prijetnje hapšenjem i raspisane policijsko-političke potjernice dva ugledna opoziciono i crnogorski državotvorno nastrojena književnika Jevrema Brkovića i Sretena Vujovića, koji su bili protiv prljavog rata u kojemu je (1991-1995) učestvovala Crna Gora u sastavu tzv. SRJ, kentaurske države pod teškim sankcijama međunarodne zajednice, godinama izolovane od normalnog i civilizovanog svijeta.
Rotkovićeve riječi: Kada je rat plamtio na prostorima bivše SFRJ, u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, u kojemu je oficijelna ondašnja vlast u Crnoj Gori bila revnosni poslušnik « balkanskog kasapina » i « Nerona iz Požarevca », usljed sankcija međunarodne zajednice i nezapamćene hiperinflacije, u Skupštini Crne Gore poslanik LSCG istoriograf dr Radoslav Rotković maja 1993. rekao je: "Mi lijemo svoje i tuđe suze. Naša djeca idu bosa. Zavađeni s cijelim svijetom gladujemo-iz prkosa" ("Liberal", br. 34 od 5. maja. 1993, "Mi još čekamo", 1). To je bio lakonski iskaz i prikaz ondašnjeg stvarnog stanja u Crnoj Gori, kad je DPS njome upravljao.
Možda je ponajbolji prikaz ondašnje naše stvarnosti pod egidom DPS vlasti i njenih lidera (trijumvirata M.M.S.) dao Stanislav-Ćano Koprivica, crnogorski suverenista, suosnivač nedjeljnika « Monitor », ugledni i sposobni privrednik i dobrotvor, čelnik, zajedno s prof. dr Miodragom Perovićem, tadašnjeg Građanskog foruma Crne Gore, kada je argumentovano optužio (25. IX 1993.), ondašnju vlast, koja je bila dominantno u rukama DPS, za "izdaju nacionalnih interesa Crne Gore". Tada je Ćano Koprivica jasno poručio i dijagnosticirao našu sumornu i okrutnu realnost riječima:
"Ja ne znam zemlju koja ne bi promijenila vladu koja je dovela sopstveni narod u situaciju da nema hljeba, da se penzioneri ubijaju od gladi", te je potom konstatovao da je ondašnja Vlada dovela do toga da u Crnoj Gori vladaju : "sirotinja, bijeda, glad, kriminal, uništena privreda, uništeno dostojanstvo čovjeka". S. Koprivica je, lucidno, prosudio: "Oni moraju da su svjesni toga i da će kad-tad odgovarati za ove stvari.
Bez obzira što će i narod morati još dugo da plaća. Ratni zločini, krađe, kriminal, uništenje privrede, uništavanje kulturnuh ustanova, crkava, džamija, ratna odšteta moraju doći na dnevni red i mora se znati da će to da plaća narod". Koprivica tada saopštava notornu činjenicu da je «veliki broj direktora smijenjen, pogotovo oni koji su se suprotstavili ili se nijesu slagali sa takvom politikom » i, pored ostalog, eksplicira : «Veliki broj mladih i pametnih je pobjegao u inostranstvo, jer drugačije misle i prijeti im opasnost. Svako ko drugačije misli i želi da pomogne, tretira se kao neprijatelj. Ili ga tjeraju kao nečijeg špijuna, nazivaju ga Vatikancem. …Danas su ljudi nesigurni, boje se, nema zakona, nema države, nema sudstva. Neko ubije čovjeka i pobjegne preko granice. Život je postao najjeftiniji ». S. Koprivica rekao je da je, boraveći u inostranstvu, imao susrete sa brojnim ličnostima iz privrede i stranim političarima, koji imaju puno simpatija za Crnu Goru, ali na nju gledaju « na žalost, sa puno sažaljenja. Oni pitaju zašto Crna Gora, koja je imala državnost kad je nijesu imale ostale države na Balkanu, nije samostalna, nezavisna, žasto ne izađe iz rata ». (Intervju Stanislava Ćana Koprivice, « Monitor », br. 153 od 24. IX. 1993, str. 12-13, "Oni lažu narod").
Analiza Ćana Koprivice: Doista, društvo u Crnoj Gori onoga vremena vjerno ilustruje citirana percepcija i analiza danas pokojnog Stanislava-Ćana Koprivice.
Vlast u Republici Crnoj Gori (sastavnom dijelu federacije sa Srbijom, državne tvorevine pod imenom Savezna Republika Jugoslavija), koju je tada vršila suštinski jedinstvena Demokratska partija socijalista (DPS), a koja je imala apsolutnu većinu poslaničkih mandata u parlamentu Crne Gore i konstituisala republičku Vladu, bila je organizator na najvišem republičkom nivou, skupa obilježavanja jubileja 500 godina od početka rada državne štamaprije Đurđa Crnojevića i štampanja OKTOIHA PROVOGLASNIKA, održanog na Cetinju početkom 1994. godine. Tadašnji prvi čovjek DPS i Predsjednik Republike Crne Gore mr Momir Bulatović, u duhu svog, po ranijem sopstvenom iskazu, “crnogorskog imena i srpskog prezimena” i ideologiziranog i političkog stanovišta kojeg je zastupao da su Crnogorci “srpskog porijekla” i u širem smislu sastavni “dio srpskog naroda”, održao je besjedu na skupu, proslavi jubileja 500-godišnjice od osnivanja Crnojevića štamparije. Bilo je to sa najviše adrese, od strane predsjednika Republike Crne Gore i lidera tadašnjeg DPS-a Momira Bulatovića eklatantno ideološko-političko posrbljavanje Oktoiha Prvoglasnika i prve državne štamparije kod Južnih Slovena, crnogorske tipografije Đurđa Crnojevića.
Bulatović je početkom 1994. u svom svečarskom obraćanju na tome skupu demostrirao falsifikovanje srednjevjekovne crnogorske istorije, ističući da državna štamparija Crne Gore iz vremena Đurđa Crnojevića (1494. godine) pripada uopšte srpskom kulturnom i etničkom nasljeđu. Predsjednik Crne Gore i DPS Momir Bulatović tada je, u pomenutoj besjedi, pored ostalog saopštio, da je “Đurđe Crnojević ostavio duboke tragove u istoriji književnosti Crne Gore i srpske srednjevjekovne kulture uopšte”. (“Dveri modernog doba”, “Pobjeda”, Podgorica, 18. januar 1994, str. 2. Citat iz govora Momira Bulatovića).
To je izazvalo oštre osude dijela crnogorske intelektualne elite, među kojima i poznatog književnika (pjesnika) Sretena Perovića, člana Crnogorskog PEN kluba, koji je otvoreno i jasno zamjerio Momiru Bulatoviću što u vezi Crnojevića štamparije nije spomenuo crnogorski narod, jer prva državna štamparija u Evropi toga vremena pored Crne Gore pripada i njenom crnogorskom etnosu. Sreten Perović je prigovorio Bulatoviću da kao “aktuelni Predsjednik Republike Crne Gore, nasuprot autentičnim Srbima, nije uspio da dovoljno uoči i specifičnosti Crnogoraca i crnogorske kulture, duhovne vertikale crnogorskog naroda” i predstavlja Bulatovića “kao da je besjedio na proslavi Garašaninovog Načertanija”. Profesor i literata Sreten Perović opominje Momira Bulatovića na istorijisku činjenicu, nakon svrgavanja Mihaila Obrenovića s prestola u Srbiji i dolaska na vlast Aleksandra Karađorđevića 1842. godine da je ministar spoljnih poslova Kneževine Srbije postao Ilija Garašanin (rođen 1812-umro 1874), ustanovio Nacrt spoljašnje i nacionalne politike Srbije na koncu 1844. godine, skraćeno nazvan “Načertanije”. Taj dokument predstavljao je tajni plan srpske vlade (u javnosti je obznanjen prvi put 1906.) i predstavlja velikosrpski projekat srpske hegemonije među Južnim Slovenima i i dominaciju Srba i Srbije na Balkanu, a time in nad Crnom Gorom i Crnogorcima, na osnovu polazišta i zamisli o obnovi srpskog srednjevjekovnog carstva Dušana Nemanjića. S. Perović navodi da je Garašanin u Načertaniju Crnogorce pomenuo kao narod. Međutim, zaključuje Perović “u to nijesu ubijeđeni moderni sljedbenici Garašaninovog koncepta, pa tako, uz ostalo, minoriziju i kulturni i civilizacijski doprinos crnogorskog naroda, što je učinjeno in a nedavnoj državnoj proslavi petstogodišnjice ‘Oktoiha’“ (Sreten Perović, “Crnogorska kultura na pariskoj katedri-Prva Crnogorska štamparija ‘zaboravljena i u Parizu i na Cetinju’, “Monitor”, Podgorica, broj 171, od 28. januara 1994., str. 31).
Partije: U Crnoj Gori, u to vrijeme od političkih partija koje su preferirale antiratnu, demokratsku, multietničku i viševjersku, slobodnu i nezavisnu Crnu Goru bili su LSCG , SDP CG, CFP, stranke koje su okupljale značajan dio Albanaca u Crnoj Gori i pojedine partije koje su politički predstavljale jedan dio muslimansko/bošnjačkog naroda na prostoru Crne Gore. I hrvatska nacionalna manjina u Crnoj Gori bila je većinski za njenu nezavisnost i u ono doba. Naravno, i nekoliko nezavisnih naučnih i kulturnih ustanova bez državne (republičke) podrške, zaštite i pomoći (Crnogorski PEN Centar, čiji je prvi predsjednik bio akademik prof. dr Pavle Mijović), Matica Crnogorska (čiji je prvi predsjednik bio akademik dr Božina Ivanović), te par esnafskih udruženja pisaca, novinara, kao nemnogobrojni slobodomisleći javni djelatnici-pojedinci, naučnici, profesori, stvaraoci, umjetnici, publicisti, privrednici… Od štampanih medija u borbi za slobodnu, demokratsku i nezavisnu Crnu Goru, primjenjujući principe profesionalnog novinarstva, ističe se nedjeljnik « Monitor », odnosno, urednici, članovi redakcije, novinari i brojni saradnici tog nezavisnog lista.
Prema navedenim političkim subjektima, naučnim, kulturnim, medijskim i drugim esnafskim udruženjima režim DPS vlasti (uz pomoć svojih ideoloških i političkih saveznika raznih profila) vodio je čestu i dugotrajnu harangu i ideološko-politički i na druge načine protivo se njihovom programu i konkretnom društvenom, javnom angažmanu.
DPS je od svog osnivanja (pa i u vrijeme dok je, nakon AB Revolucije, nosio ime SK CG do polovine 1991) bio jasno i glasno protiv uspostave nezavisne Crne Gore, odnosno, bio je za zajedničku državu sa Srbijom i sa onima koji to žele». Ta partija će, nakon cijepanja 1997. godine, upkos sukobu sa Slobodanom Miloševićem i dalje nastaviti da se zalaže za očuvanje SRJ i tek će 2001. godine oficijelno u svoj program unijeti odrednicu da se zalaže za nezavisnu i međunarodno priznatu Crnu Goru.
