Da li u svijetu koji gotovo opsesivno slavi Dan zaljubljenih, Noć vještica i SvetogPatrika, ima mjesta za praznik u čast jednog od očeva naučne fantastike, Artura Čarlsa Klarka? Veliki majstor definitivno zaslužuje da se njegov datum rođenja, 16. decembar 1917, pretvori u svjetski praznik – jer Artur Klark dao je nemjerljiv doprinos naučnoj, SF i pop kulturi.
Iscrpni opisi
Klark je bio prvi autor koji je opisao mogućnost sveobuhvatnih komunikacija pomoću mreže satelita u orbiti, baveći se pisanjem naučnofantastičnih i futurističkih djela na mnogo „tvrđi“ način od savremenika.
Zbog viskog tehničkog obrazovanja koje je imao i posvećenosti naučnom radu, Klark je uvijek insistirao na preciznim opisima tehnoloških uređaja predstavljenih u autorskim djelima. U tom grmu čuči kontradiktornost – ponekad i previše detaljni opisi čine ga piscem koji nije svačija „šoljica čaja“. Sa druge strane, za čitaoce koji se oduševljevaju ovako predanim pristupom, Artur Klark postao jebukvaru svijetu nauke i naučnefantastike.
Poznati bendovi pjevali su o Klarkovim djelima, režiseri maštali o ekranizaciji njegovih briljantnih romana, a svijet nauke eksplodirao od ushićenja kada su se prvi sateliti upoznali sa orbitom.Njegova zaostavština, književna i filmska, nema rok trajanja. Sto godina nakon Klarkovog rođenja, njegova djela sa istom furioznošću „pomjeraju“ umove homo sapiensa. A evo i zašto...
Briljantni čudaci
Godine 1968. sudar dva briljantna uma donio je supermasivnu eksploziju. Saradnja Klarka i režisera Stenlija Kjubrika donijela je remek-djelo naučnefantastike, klasik „Odiseja 2001 u svemiru“.
Daleke 1948. Klark je priložio kratku priču „Stražar“ na konkurs BBC-ja. Priča o misterioznom monolitu ostala je nezapažena, ali jedno oštro oko vidjelo jemnogo dalje u budućnost.Iako je Kjubrik smatrao Klarka „čudakom koji živi na drvetu“, a Artur posmatraočuvenog režisera kao „enfant terrible“ svjetskog filma, „Odiseji 2001 u svemiru“ bilo je suđeno da zaigra na velikom platnu.
Saradnja Klarka i Kjubrika počela je režiserovim ljubaznim pismom i piščevim oduševljenim odgovorom, ali kreativni proces nije bio nimalo jednostavan. Oba velika uma vukla su vodu na svoje vodenice. Nesvakidašnji režiser, koji je teško pristajao na kompromitovanje autorske vizije, posvetio je više pažnje artističkim i vizuelnim elementima, dok je Klark bio zaokupljen naukom i detaljima.
Epohalni prolog
Uprkos nesuglasicama tokom pisanja i snimanja, „Odiseja 2001 u svemiru“ i dan-danas važi za jedan najupečatljivijih filmova koji su ikada ugledali svjetlost dana. Prvi kadrovi prikazuju poraženo pleme čovjekolikih majmuna i čudesni monolit koji budi želju za oružjem.
Nakon magičnog prologa slijedi Kjubrikov epohalni rez. U provali oslobođenog nagona, australopitek baca kost ka nebu. Kost leti u slow-motion rotaciji i pred sam pad vezuje se oštrim rezom za prostranstvo svemira, a u kadar uplovljava izduženi kosmički brod. Četiri miliona godina razvoja čovječanstva sabijeno je u snažnu vizuelnu metaforu.
Kultni film dobio je samo jednog Oskara – za najbolje specijalne efekte, iako je bio nominovan u čak 13 kategorija. No, to više govori o Američkoj akademiji, nego o Kjubriku i Klarku. Njihovom saradnjom stvoren je film koji je podijelio i kritičare i gledaoce na one koji nijesu ništa shvatili, na one koji su mislili da su nešto ukapirali i preostale kojima je sve bilo jasno – ali nijesu imali riječi da to drugima objasne.
Druga odiseja
Film „2010: Godina ostvarivanja kontakta“ (Piter Hajams, 1984) urađen je prema Klarkovom nastavku „Odiseje 2001 u svemiru“. Devet godina nakon nestanka letilice „Diskaveri 1“ na Jupiteru, američke i ruske snage udružile su moći da bi otkrile misteriju nestanka Dejvida Bovmana.
Iako je priča prilično interesantna i lijepo nadovezana na prvi roman, teško je preći granice genijalnosti koje su zajedničkim radom postavili Klark i Kjubrik. Okićena vizuelnim efektima, druga odiseja previše je fokusirana na akciju i rusko-američke odnose i gotovolišena metafizičke i filozofske dimenzije u koju nas je tako lijepo ušuškaoKjubrik.
Ipak, film je definitivno vrijedan gledanja. „Odiseja 2001 u svemiru“ rođena je u nesvakidašnjim okolnostima – kao da joj je bilo suđeno da protrese filmski i književni svijet. Druga se ušunjala diskretnije, ali je itekako ostavila pečat na SF univerzum, usput pokupivši pet nominacija za Oskara.
Kraj djetinjstva
Jedno od najmagičnijih Klarkovih djela je „Kraj djetinjstva“ (1953), roman za koji je pisac i sam rekao da mu je jedno od najdražih djela koje je ikada napisao. O kakvoj je knjizi riječ, možda najbolje govori činjenica da su bendovi poput Iron Maidena i Pink Floyda snimili sjajne kompozicije „Childhood's End“ inspirisaneovom kompleksnom pričom.
U romanu „Kraj djetinjstva“ opisan je susret čovjeka sa Vrhovnicima, vanzemaljskom superinteligentnom rasom. Zvuči prosto? Prevarili biste se. Uprkos pojednostavljenom sižeu, vanvremensko djelo „Kraj djetinjstva“ bavi se mnogim osjetljivim temama, prateći civilizacijske promjene i socijalne obrasce ponašanja. Prikazuje nas kao djecu na kosmičkom nivou ipokazuje nam sve naše nivoe sazrijevanja. Jednostavno maestralno.
Ova prelijepa priča ekranizovana je 2015. godine,ali ne previše uspješno. Mini-serija na TV SyFy (tri dvočasovne epizode) nije uspjela da prenese kompleksnost i dubinu Klarkovog remek-djela.Najvjerniji fanovi ovog piscai dalje maštaju o ekranizaciji koja će biti dostojna imena „Kraj djetinjstva“.
Prije nego što se Artur Klark 19. marta 2008. godinevinuo u zvijezde iz svog doma u Kolombu, u Šrli Lanki, poslao je u svemir jednu vlas svoje kose, uzbuđen mogućnošću da njegov genetski materijal vaskrsne u nekoj dalekoj, vanzemaljskoj civilizaciji, i zahtijevao da se na njegovu nadgrobnu ploču iskleše samo jedna rečenica: „Nikada nije odrastao i nikada nije prestao da raste.“
Na dan kada bi Klark napunio 100 godina i dalje se vidi koliko još možemo da naučimo od čovjeka sa tako fantastičnim literarnim opusom.U godinama kada ne prestaju da nas bombarduju (be)smislenim SF naslovima, potrebne su nam dobre adaptacije njegovih djela, jer ne zaboravimo... Pored Roberta Hajnlajna i Isaka Asimova, Klark je jedan od „svete trojice“ naučnefantastike koja pokazuje suštinu čovjekove prirode bolje nego bilo koja realnost. Anja DROBNJAK
Friman i Finčer na sastanku sa Ramom
Morgan Friman više od 15 godina pokušava da pokrene snimanje filma po Klarkovom romanu „Sastanak sa Ramom“. Godine 2007. dodijelio je kopilotsko mjesto režiseru Dejvidu Finčeru, ali više stvari je pošlo po zlu. Nedostatak adekvatnog scenarija pričinjavao je najveći problem zagrijanom dvojcu, pa su planovi odloženi do daljnjeg. Friman se zarekao: „Napravićemo taj film kad-tad!“ Držimo im palčeve... Filmskom svijetu je potrebno još jedno Klarkovo zvjezdano djelo.
Piščeva lista omiljenih SF ostvarenja
Na vebsajtu openculture.com objavljena je lista Klarkovih omiljenih naučnofantastičnih filmova. Pisac ju je sastavio 1984. na snimanju filma „2010: Godina ostvarivanja kontakta“. Dvanaest odabranih naslova pokazuju koliko je Klarkov njuh za SF klasike bio istančan.
Posebno obratite pažnju na posljednji film sa liste koji je 1984. doživio debakl pred fanovima, propao na bioskopskim blagajnama i popio užasne recenzije kritičara. Jedina osoba koja je tada rekla da će ljudi shvatiti i prihvatiti film Ridlija Skota kao remek-djelo tek za nekoliko decenija bio je Filip K. Dik – što samo pokazuje koliko veliki umovi razmišljaju slično.
1. Metropolis (1927)
2. Things to Come (1936)
3. Frankenstein (1931)
4. King Kong (original version) (1933)
5. Forbidden Planet (1956)
6. The Thing from Another World (1951)
7. The Day the Earth Stood Still (1951)
8. 2001: A Space Odyssey (1968)
9. Star Wars (1977)
10. Close Encounters of the Third Kind (1980)
11. Alien (1979)
12. Blade Runner (1982)
FOTO: smritidaniel.com / findagrave.com / 2010odysseyarchive.blogspot.com / scifimoviepage.com
