Arthaus triler „You Were Never Really Here“ pripada najboljoj vrsti filmova poslije kojih vam nije dobro. Nakon što potpuno dezorjentisani, otežano dišući napustite bioskop, imaćete sreće ako vas nešto ne počisti na ulici. Ostvarenje u kom igra Hoakin Finiks zarobljava čula do te mjere da danima ne možete, niti želite da se otrgnete i pogledate neki drugi film.
Škotska režiserka Lin Ramzi snimila je triler koji progoni, guši i rastavlja gledaoca na komade, a onda ga ponovo sastavlja kao drugačiju osobu. I to osobu paradoksalno srećnu zbog toga što ovaj film traje manje od 90 minuta – jer njen živčani sistem sigurno ne bi mogao da izdrži ni minut duže pred ovako snažnim atakom na čula.
Svijet nasilja
Zbog čega je „You Were Never Really Here“ maestralan film? Krenimo od naizgled klišeiziranog zapleta. Hoakin Finiks igra Džoa, ratnog veterana i bivšeg FBI agenta koji sada radi kao hitmen. Zahvaljujući reputaciji brutalnog ubice dobija novu plaćenu misiju od političara čija je trinaestogodišnja ćerka Nina (Ekaterina Samsonov) uvučena u svijet seks trafikinga. Malo je reći da akcija spašavanja polazi po zlu.
Dakle, opasni momak, mlada dama u nevolji, mnogo pucačine i gomilanja leševa dok glavni junak polako otkriva niz političkih intriga, shvatajući da je zagrizao mnogo više nego što može da sažvaće. Zvuči kao ko zna koji „Taken“ po redu, zar ne? Međutim, svi koji su gledali prethodni film Lin Ramzi, fenomenalni „We Need to Talk About Kevin“ (2001), odlično znaju da ova režiserka pravi sve samo ne stereotipna ostvarenja.
Za razliku od tvoraca mnogih filmskih trilerašenja u prazno, Lin Ramzi nije toliko zainteresovana za čekić - oružje po izboru glavnog junaka. Nju interesuje ljudsko biće koje stoji iza hitmena. Zanima je čovjek rođen, odgajan i ogrezao u nasilju, nesvojevoljno pretvoren u ljušturu koja je ispunjena samo jednom željom – da ga više ne bude.
Treptaj oka
Samoprezir, samogađenje i parališući strah od sopstvene slabosti jedine su supermoći koje Džo ima. On hoda Zemljom pun demona kojih želi da se oslobodi, ali ne može – jer čine njegovu srž. Jedina stvar koja sprečava Džoa da se ubije, što pokušava već na početku, gušeći se kesom u uvodnoj sekvenci, jeste njegova ostarjela, dementna majka (sjajna Džudit Roberts).
Inspirisana romanom Džonatana Ejmsa, Lin Ramzi napisala je lakonski, svedeni scenario koji se „opire“ klasičnom pripovijedanju, ne gradeći odnos majke i sina riječima, već nizom odsječnih, nasilnih, šokantnih rezova koji prikazuju njihovu prošlost ispunjenu nasiljem. Skokovi u Džoovo djetinjstvo provedeno u grču ispod kreveta dok otac zadaje udarce čekićem (shvatate?) njegovoj majci traju jedva koliko i treptaj oka, ali ostaju sa vama zauvijek.
Zilion puta viđena priča o zlostavljanju, osveti i neizbrisivim traumama izdignuta je do perfekcije režiserskom vještinom Lin Ramzi. Zahvaljujući savršeno usklađenoj montaži Džoa Binija, fotografiji Tomasa Taunenda i kompozicijama Džonija Grinvuda, gitariste kultnog benda Radiohead, režiserka je stvorila potresan film čija atmosfera i ritam besprekorno odslikavaju stanje Džoovog pomahnitalog uma.
Čista poezija
Binijevi hiperkratki, oštri rezovi stvaraju svijet koji je na momente toliko zbunjujući, da imate utisak da gledate niz halucinacija. Za to vrijeme, Grinvudova šizofrenična, vrišteća muzika, u kombinaciji sa urnebesnim radijskim hitovima, pojačava emotivni intenzitet svakog kadra.
Vođeni idejom da je manje uvijek više, Ramzi i Taunend okreću kameru od eksplicitnih prizora ogrezlih u krvi i nasilju i vode nas na mjesta zločina tek nakon što Džo upokoji protivnike. Samo čujemo zvuk susreta čekića i mesa ili vidimo furiozne fleševe prerezanih grkljana i skršenih lobanja dok naš (anti)heroj, sniman s leđa, laganim korakom napušta poprište krvoprolića.
Čak i kada vidimo eksplicitno nasilje kao, na primjer, scenu u kojoj Džo pretvara čovjeka u kašu u hotelskoj sobi, njihova borba „zamućena“ je podrhtavajućom ručnom kamerom zbog koje gorimo od nemira, ne znajući ko je u prednosti.
Pritom, „You Were Never really Here“ satkan je od stilski naizgled nespojivih sekvenci. Cijela scena Džoovog upada u bordel prikazana je kroz nadzorne kamere, a gomilanje leševa ispraćeno je vrcavo i gotovo komično - sladunjavom pjesmom „Angel Baby“.
Da ne govorimo o poetskim momentima kakva je, na primjer, scena kada Džo drži ruku umirućeg čovjeka kog je ranio i pjevuši sa njim. Ili tone na dno jezera grleći stradalu majku, čije je tijelo umotano u plastičnu kesu. Kada snop njene srebrnaste kose proviri iz kese, uznemiravajući zelenilo vode, pomislićete da je ovo jedan od najpoetičnijh kadrova koje ste vidjeli na velikom platnu. I potonuti na dno sa njom i očajnim Džoom.
Grizli i dijete
Ramzi nije mogla da stvori ovakav efekat da postoji čak i jedan jedini momenat neusklađenosti montaže, fotografije i muzike. Isto tako, cijela njena zamisao pala bi u vodu da glumu nije povjerila Finiksu.
Sinefili koji pažljivo prate Finiksa odlično znaju da je malo glumaca koji mogu da mu izađu na crtu kad je riječ o progonjenim, izmučenim karakerima – od Džonija Keša u filmu „Walk the Line“ (Džejms Mangold, 2005), do hipnotišuće uloge Fredija u ostvarenju „The Master“ (Pol Tomas Andreson, 2012). Opet, način na koji je odigrao Džoa je hipnotišući. Nevjerovatan.
Finiks je imao vrlo malo riječi na raspolaganju da iznese ulogu grdosije, grizlijevski građenog, snažnog i nemilosrdnog ubice u kom je i dalje zarobljeno uplašeno dijete koje ne može da zaštiti majku od nasilja. Morate da ostanete ponizni pred glumcem koji uspijeva da vam pokaže koliko je Džo oštećen iznutra samo pokretima tijela i unezvijerenim pogledom. Finiks je uspio da dokaže kako je jedan mali zlostavljani, prestravljeni dječak ostao vječito zarobljen u depresivnom čovjeku sa kompleksom spasitelja nesposobnog da zaštiti važne žene u svom životu. Pa kakav glumački maestro...
Zvona zvone
Na koncu, ali ne i najmanje važno: film „You Were Never Really Here“ nije samo uznemirujuća, mizantropska poema o čovjeku čiji je život obogaljen nasiljem. Put ispunjen haosom i beznađem, Ramzi je zaokružila ambivalentnim krajem, na kom tinjaju nada i mogućnost iskupljenja, kao da se vodila onim čuvenim stihovima Lenarda Koena: „Zvoni na ona zvona / koja još mogu da zvone / Zaboravi na savršenstvo / U svemu ima rupa / Baš tako svjetlost dopire do nas“.
Ramzi nije dozvolila Džou da ostane ispunjen beznađem jer nijedan čovjek nema pravo da bude nesrećan dok god je napolju predivan dan. Iz istih razloga ni mi nemamo pravo da patimo zbog toga što između njenih filmova obavezno prođe makar pet-šest godina, ali... Kad bi samo mogla da proba da pravi kraće pauze između filmova, bili bismo joj tako prokleto zahvalni.
Marija IVANOVIĆ
