Predstavništvo Agencije Ujedinjenih nacija za izbjeglice (UNHCR) u Crnoj Gori i Ministarstvo rada i socijalnog staranja predstavili su danas rezultate studije o socioekonomskim problemima sa kojima se suočava oko 12.500 raseljenih iz bivše Jugoslavije koji su ostali da žive u Crnoj Gori.
U studiji se navodi da raseljeni iz bivše Jugoslavije pripadaju kategoriji ugroženih grupa, pa su to mahom lica koja žive u siromaštvu, osobe sa niskim stepenom obrazovanja, dugoročno nezaposlena lica ili zaposlena lica u sektorima s niskim prihodima, kao i lica slabog zdravlja.
Studijom su obuhvaćena bivša raseljena i interno raseljena lica koja danas žive u Podgorici, Nikšiću i Baru, što predstavlja gotovo 60% ukupne populacije izbjeglica iz bivše Jugoslavije u Crnoj Gori.
Govoreći o značaju ovog strateškog dokumenta, predstavnica UNHCR-a u Crnoj Gori Roberta Monteveki istakla je da je ovo prva sveobuhvatna studija koja se bavi pitanjima bivših raseljenih i interno raseljenih u Crnoj Gori.
„Očekujemo da će ovo istraživanje privući pažnju donatora i međunarodnih institucija, koji su u mnogo navrata do sada pružali podršku raseljenim licima u Crnoj Gori, što bi tim ljudima omogućilo da obezbijede sredstva za život i steknu ekonomsku stabilnost. Takođe, dokument može poslužiti i kao dragocjeni instrument Vladi i međunarodnim donatorima u dopuni Regionalnog stambenog programa, sa fokusom na ciljane socioekonomske intervencije“, kazala je Monteveki.
Regionalna predstavnica UNHCR-a za jugoistočnu Evropu Ane-Kristine Erikson istakla je da se studija nadovezuje na Regionalni stambeni program, u kojem je Crna Gora jedan od četiri partnera.
„Ovo istraživanje daće nam ideje za buduće inicijative usmjerene na podršku nekada raseljenim licima. UNCHR će svakako dati doprinos tom procesu“, poručila je Erikson.
Istraživanje je pokazalo da su u sve tri opštine Romi i Egipćani najugroženija kategorija bivših raseljenih lica, a to se naročito odnosi na ona domaćinstva čiji je nosilac žena. Takvo stanje dodatno pogoršava činjenica da žene iz redova romske i egipćanske populacije nemaju gotovo nikakve prilike za zaposlenje.
Još jedan uzrok lošeg materijalnog stanja izbjeglih Roma i Egipćana je podatak da preko 96% populacije obuhvaćene istraživanjem nema obrazovanje ili je završila samo osnovnu školu.
„Značajan napredak ostvaren je u regulisanju pravnog statusa i stambenog zbrinjavanja raseljenih lica. Mjere koje su prepoznate u ovoj studiji poklapaju se sa ciljevima iz Strategije za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica, naročito u pogledu prava na obrazovanje i uključivanje raseljenih u tržište rada, što je naš ključni prioritet“, kazao je ministar rada i socijalnog staranja Kemal Purišić.
Raseljeni koji nijesu pripadnici romske i egipćanske populacije takođe nailaze na prepreke u pokušaju pronalaženja zaposlenja, uprkos većem stepenu obrazovanja u odnosu Rome i Egipćane. Ono što posebno zabrinjava je podatak da je svega 6% svih bivših raseljenih i interno raseljenih lica registrovano na Zavodu za zapošljavanje.
„Nedostatak novca i slaba motivacija za dalje školovanje nanose dugoročnu štetu ukupnoj zapošljivosti raseljenih i interno raseljenih lica“, navodi se u studiji.
Stopa siromaštva raseljene i interno raseljene populacije je nekoliko puta veća od stope siromaštva domicilne populacije. Od onih koji su zaposleni, većina njih ima nesigurne poslove, u sektorima s najnižim prosječnim zaradama i najčešće su zaposleni u sivoj ekonomiji, dok dodatnu prepreku predstavlja opšta situacija na tržištu rada Crne Gore.
Uprkos niskoj stopi zaposlenosti i nedostatku kvalifikacija, bivša raseljena i interno raseljena lica nijesu uključena u programe stručnog osposobljavanja i većina ne vidi perspektivu u tome da ih pohađa.
„Pod rukovodstvom UNHCR-a, porodica agencija Ujedinjenih nacija u Crnoj Gori je u proteklom periodu udruživala snage kako bi se unaprijedio socioekonomski status raseljenih iz bivše Jugoslavije. Nalazi ovog istraživanja poklapaju se sa načelima Agende održivog razvoja do 2030. godine, a to je da niko ne bude izostavljen“, ocijenio je predstavnik Unicefa u Crnoj Gori Osama Makavi Kogali.
Specifični ciljevi za unapređenje socioekonomske situacije bivših raseljenih i interno raseljenih lica koji su prepoznati u studiji uključuju podršku u integraciji ovih lica u tržište rada, a tu si i promovisanje i podrška samozapošljanju, podizanje svijesti javnosti o pravu na rad naročito romske i egipćanske populacije, povećanje spremnosti bivših raseljenih lica da se zaposle, kao promovisanje subvencija za poslodavce za zapošljavanje teško zapošljivih lica.
„Da bi se stvorilo okruženje povoljno za održivu zaposlenost bivših raseljenih i interno raseljenih lica, potrebno je uključivanje široke mreže lokalnih, nacionalnih i međunarodnih aktera“, zaključuje se u studiji.
Izradu studije finansiralo je Predstavništvo UNHCR-a u Crnoj Gori, a urađena je u saradnji sa dr Draganom Radević sa Univerziteta Donja Gorica.
