U polumraku najsumnjivijeg kabarea Buenos Ajresa, okružen polugolim, za glavu višim igračicama, Maradona je pjevao pjesmu života. Baš na tim kulisama i pred kamerama Emira Kusturice, ponio je krst najvećeg; raspet o visine koje dijele „Božju ruku“ i grešnog čovjeka.
Za jednu savršenu filmsku, fudbalsku, do srži životnu priču, bila su potrebna samo dva grešnika. Savršeno svjesni bremena decenija loših, neshvatljivih odluka - Maradona i Kusturica!
Ukus nadrealnog
Da više nijedan film o fudbalu nije snimljen, osim Kusturičinog dokumentarca „Maradona“ (2008), bilo bi dovoljno da se na velikom ekranu uhvati i ispiše suština.
Fudbal, ta vrhunska paradigma života, više je od običnog loptanja - jer običnom, malom čovjeku pruža omamljivi ukus magičnog, nadrealnog. I stepenice na kojima se tako lako okliznuti. Nikad to nije tako jasno kao u doba Mundijala, jednom u četiri godine... Svjetsko prvenstvo počinje 14. juna - pa eto povoda za našu filmsku priču.
Ako je iko svjestan klizave fudbalske staze do vječnosti, to je Dijego Maradona. Ličnost potpuno rastrzanu između razboljenog sentimenta o snovima sirotana sa ulica Buenos Ajresa, i genija koji je driblinzima i golovima vodio siromašnu zemlju do trona na Svjetskom prvenstvu u Meksiku, perfektno je dokumentovao Kusturica.
Najteža pobjeda
Tako je dirljivo gledati Maradonu dok stidljivo izgovara stihove o nekom velikom fudbaleru koji je uspio da postigne ključni gol rukom - pa i da takvu sramotu opravda... Kao da nije riječ o njemu, jer Maradona pjeva - ali pušta druge da izgovore stih sa njegovim imenom.
Baš tu, u memljivom mraku kabare-bara, Dijego je smjestio najbliže ljude... Kusturica je u filmu jedino omanuo pretjerano naglašavajući revolucionarni sentiment Južnoamerikanaca - ali je znalački pustio Maradonu da ispriča ono što mu je najvažnije - priču o porodici i čovjeku kom je najveća i najteža pobjeda bila ne mundijalska titula, već da sačuva bliske ljude.
Tako kontradiktoran, Maradona je uhvaćen i potpuno spuštenog garda - dok iza tamnih naočara lije suze taknut akordima pjesme „Život je tombola“ senzacije Manu Čao. Fudbalski vječnik platio je sopstvenu genijalnost cijenom neizlječive sentimentalnosti i nostalgije, žalom za vremenima kada je sve probleme mogao da riješi golovima, potezima umjetnika.
Taj usud, svoj kao i Maradonin, Kusturica slika briljantno u posljednjoj sceni: prvom snimku šestogodišnjeg Dijega koji pimpla loptu do beskraja. U toj sceni, u kojoj dječak prkosi svakoj prolaznosti, tako je lako ubijediti filmskog zaljubljenika da navija - da lopta nikad ne padne.
Maska heroja
Taj rascjep između običnog, neostvarenog čovjeka iz predgrađa i fudbalskog heroja perfektno je iskoristio i Ken Louč u već kultnom filmu „Looking For Eric“ („U potrazi za Erikom“, 2009).
- Ja nijesam čovjek, ja sam Kantona – kaže Erik, fudbalska ikona devedesetih, omiljena sportska prznica jedne ere.
Najveći heroj navijača Mančester junajteda katalizator je promjena u promašenom životu jednog mančesterskog radnika. Maštajući o golovima drčnog i teatralnog Francuza, njegov imenjak Erik Bišop crta mapu za sopstvene pobjede.
Od čovjeka konačno vrijednog pažnje bivše supruge, još je vrednija zamisao britanskog režisera u finišu filma. Louč ne bi bilo Louč, istinski moderni velikan sedme umjetnosti, da nije provukao svoju ključnu ideološku odrednicu.
Bišopovo dijete sa stranputice iskrivljenog sistema ne spašava ni Erik Bišop, ni sam Kantona - već grupa navijača Junajteda sa maskama fudbalskog heroja. Tako je Louč servirao fudbalsku „V za Vendetu“, posvetu kolektivnoj akciji i podsjećanje da pobjede donosi samo timska igra.
Velika tragedija
Britanska televizijska produkcija upotpunila je ovaj ipak nepravedno tanak mozaik istinski vrijednih filmskih fudbalskih priča. Ostvarenje „United“ (Džejms Strong, 2011) u epicentar priče o najvećoj fudbalskoj tragediji, avionskoj nesreći u kojoj je 1958. poginuo skoro cijeli mančesterski tim, postavlja dječaka - buduću zvijezdu Bobija Čarltona (Džek O'Konel).
Tada tinejdžer, suočen sa strahom i na ivici odustajanja, u mjesecima nakon nesreće pronalazi odjek bezbrižnih dana u „igranju lopte“ na trotoaru industrijskog grada. Isti taj Čarlton, donijeće Engleskoj titulu prvaka svijeta osam godina kasnije, a Junajtedu prvi Kup šampiona! Zvučalo bi previše filmski - da nije baš tako bilo u stvarnom životu...
Prokleti tim
Taj veliki raskorak između pobjednika i poraženog, vječnog i prolaznog, heroja i čovjeka sa milion mana, uhvaćen je u filmu „The Damned United“ (Tom Huper, 2009). Ovog puta riječ je o najvećoj generaciji Lids junajteda i legendarnom treneru Brajanu Klafu. Ekscentrik van terena i veliki romantik napadačkog fudbala dobio je portret u priči o 44 dana jednog prokletog tima, gdje gravitacija prosječnosti sputava i guta briljantni um.
Majkl Šin perfektno je portretisao nesigurnog Klaha teško sposobnog da verbalizuje, a kamoli iskaže bilo što u sistemu koji ga guši. Da li je uopšte potrebno reći da je Lids sad trećeligaš, a Klaf istinska legenda ovjenčana titulama prvaka Evrope, koju otkaz u „prokletom timu“ nije mogao da pomuti?
Ovakve priče, koliko god se činile melodramatične na prvu loptu, ogromni su biseri filmske umjetnosti. Dragocjene, jer se inadžijski suprotstavljaju svakodnevnoj entropiji, beznačajnosti postojanja običnog čovjeka.
I baš to je fudbal - vratolomni ples na krivudavoj stazi do vječnosti. Igra koju volimo!
Estetizacija nasilja
Dvije filmske priče o huliganima, početkom prošle decenije, ostvarile su sličan rezultat. „Green Street Hooligans“ (Leksi Aleksander, 2005) bio je totalni promašaj. Nije priličilo Ilajdži Vudu, filmskom Frodu Baginsu, da novu družinu prstena traži među najopasnijim navijačima Vest Hema!
Zato je „Fabrika fudbala“ („The Football Factory“, Nik Lav, 2004), svjedočanstvo o ozloglašenim navijačima Čelzija, dokumentaristički predstavila iščašeni, vrlo opasni svijet koji vreba iza našeg ćoška.
Mračna strana igre oslikana je namjernom, pretjeranom estetizacijom nasilja, krađe, kokainske zavisnosti, rasizma... Sve dok junak filmske priče Deni Dajer ne potone u potpunu paranoju. Uz nezaboravnu scenu tuče Čelzija i Milvola uoči Kup meča, dok praši „Going Underground“ benda The Jam.
Hornbijeva groznica
Najveći fudbalski klasik književnosti, roman „Fever Pitch“ („Stadionska groznica“, Nik Hornbi, 1992) dobio je pristojnu i nepravedno potcijenjenu filmsku adaptaciju 1997. godine, sa Markom Strongom i Kolinom Fertom u glavnim ulogama. Mnogo bolju od američke bejzbol priče u kojoj je 2005, po motivima filma, glumila Dru Barimor.
U prvoj „Groznici“ Pol, navijač Arsenala, pokušava da uspostavi ravnotežu između života odrasle osobe - i infantilne fascinacije navijača koji decenijama nije propustio nijedan meč. Slojevita priča je sjajna slika života britanske srednje klase, dok se mladić ušuškan u bezbrižnu komociju prvi put suočava sa pravim problemima.
Stojan STAMENIĆ
FOTO: filmonpaper.com / altcine.com / lwlies.com / thecatholiccatalogue.com / thefancarpet.com / imdb.com
