Karijera Ingmara Bergmana trajala je više od šest decenija, a na veliko zadovoljstvo švedskog maestra, skoro svaki od njegovih filmova obilježila je neka kontroverza. Filmsko more, kojim skandinavski majstor može da se ponosi, obuhvata mnoge naslove kojima su gledaoci morali da se vraćaju više puta kako bi shvatili njihovu dubinu.
S druge strane, ljepota Bergmanovih ostvarenja i jeste u tome što svaki gledalac može da im učita različita značenja. Ipak, kad je riječ o upečatljivoj drami „Tišina“ („Tystnaden“, 1963), koja 23. septembra puni 55 godina, stvari su ostale koliko-toliko jasne.
Užasne sestre
Treći dio Bergmanove tematsko-karakterne trilogije, pristigao nakon drama „Kroz mračno staklo“ (1961) i „Zimsko svjetlo“ (1963) - zvuči kao jednostavna priča o dvije sestre koje putuju kroz ratnu Evropu, sa malim sinom jedne od njih. Sve to ne bi bilo tako bergmanovski da slika o porodičnom putovanju nije fasada – sestre se ne vole, ne poštuju i nemaju skoro pa ni osnovni, najprostiji oblik komunikacije.
Dok mali Johan (sjajni Jorgen Lindstrom, poznat i po Bergmanovom remek djelu „Persona“) igra bizarnu ulogu „zida“ komunikacije i potencijalnog pomirenja, sestre se hvataju za ono što im je u tom trenutku dato.
Jedna je veoma bolesna, a druga pokušava da iskoristi sve opcije koje nudi izmišljeni grad Timoka. Klasično bergmanovski: svaki pokret jedne, užasno nervira drugu sestru i otvara različite mogućnosti za finiširanje familijarnog poglavlja.
Ključni odnos
Prikaz seksa u ovom filmu bio je blag, ali za to vrijeme „nov“. Zbog toga je „Tišina“ brzo nakon lansiranja dobila etiketu „polupornografsko ostvarenje“. I dan-danas se smatra jednim od najeksplicitnijih radova koje je režirao čuveni Šveđanin.
Ipak, njegova provokativna praznina koju osjećamo tokom čitavih 90 minuta filma, sagrađena je od više emotivnih stepenika. Bergmanov ključni posao bilo je istraživanje kompleksnih karaktera.
Tako su gledaoci dobili šansu da analitički pristupe jednom, na koncu, vrlo komplikovanom scenariju. Suštinski, na isti način na koji mali Johan istražuje svijet oko sebe, mi propitujemo njihov familijarni odnos i dvije izuzetno složene ličnosti – zavađene sestre Anu i Ester.
Dvojna ličnost
Koristeći jezik Estonaca kao podlogu, Bergman je za izmišljeni grad Timoka stvorio i imaginarni jezik. Zbog toga možemo da kažemo kako je ova naizgled tiha, intimna priča, pripovijedana izmišljenim riječima, zapravo bila kao „odsanjani“ film izuzetno inovativnog manijaka.
Iako mnogi nijesu željeli da snimi „Tišinu“, Bergmana to nije mnogo zanimalo. Često je ponavljao kako je „želja za filmom bila jača“. Na enormnu sreću Bergmanovih fanova, drama je „progledala“ prije 55 godina u njegovoj rodnoj Švedskoj.
Sada je teoretičarima ostalo da dumaju da li su sestre zapravo odvojene ličnosti ili predstavljaju jednu, čiji je interni konflikt bio toliko snažan, da joj je razdvojio i razorio psihu.
L. MURSELJEVIĆ
FOTO: pinterest.com / filmsufi.com
