Volfgang Podgoričanin iz „ranog srednjeg vijeka“

» Piše: Slobodan ČUKIĆ

S obzirom na ono što Đurađ II Branković navodi u svojoj Hronici, naslućujemo da je njegova porodica pripadala najranijem slovenskom doseljeničkom talasu u koji su spadali i Dukljanski Sloveni, kao i Konavljani i Neretvljani o kojima govori Konstantin Porfirogenet.

Za nas je najvažnije što su Brankovići sačuvali predanje da su baš oni „izgradili Podgoricu“ kao i da su imali dalekog pretka Volfganga (Vuka) s nadimkom Podgoričanin. Začuđujuće je što Petar Šobajić nije nastavio potragu u tom pravcu. Jer, bio je dobro obaviješten i nesumnjivo mu je bio poznat podatak iz Istorije Dimitrija Milakovića po kome je Podgoricu u 10. vijeku sagradio „dalmatinski kralj Tugemir“. Utoliko je imao više razloga da se bliže posveti tvrdnji da su Brankovići zaslužni za nastanak Podgorice.

Franački kralj

U svemu je najzagonetnije što je Đurađ II Branković, Volfganga Podgoričanina povezao s vremenom Karla Velikog. Karlo je živio od 742. do 814. godine. Bio je franački kralj od 768, kralj Italije od 774. i prvi car Franačkog carstva (obnovljenog Svetog rimskog carstva) od 800 do 814. godine. U Ahenu je 812. godine sklopio mirovni ugovor sa Vizantijom koji je bio nepovoljan za Carigrad, a čime je vizantijski uticaj u Dalmaciji bio ozbiljno ugrožen. Vezivanje Volfganga Podgoričanina za vrijeme Karla Velikog podrazumijevalo bi i da je Podgorica začeta prije smrti tog franačkog kralja, odnosno, prije 814. godine.

Iz rečenog bi dalje proizilazilo da je Podgorica nastala mnogo prije dolaska vizantijske flote u Jadran (867. godine) kada je car Vasilije I razbio Saracene i kada su sklavinije u zaleđu konačno primile hrišćanstvo, a benediktinci započeli talas izgradnje predromaničkih crkava - u okviru čega je najvjerovatnije nastala i podgorička crkva sv. Đorđa pod Goricom. Ne treba posebno naglašavati da je ovo malo vjerovatno – jer držimo da je Podgorica začeta tek s dolaskom benediktinaca, kao trgovište, i to u momentu kada su već postojali Gradac (Gradetaj), Novigrad i Lontodokla, tri “velika i naseljena grada koje 949. godine pominje Konstantin Porfirogenet.

“Vladari Liburnije”

Ostaćemo još malo kod tvrdnje da se jedan travunijski župan početkom 9. vijeka „uzvisio do knjaza svetog rimskog carstva“. Da bi se tako nešto dogodilo moralo je doći do kontakta sa franačkim plemstvom, odnosno, do situacije u kojoj bi travunijski župani služili franačkim interesima. Da li je bilo takvih prilika? Karlo Veliki je nakon potčinjavanja Istre i dijela dalmatinske obale preduzimao napade i na druge dalmatinske Slovene.

Nas u tome zanima do koje je tačke tada dospio prema jugoistoku i da li se ti pohodi mogu dovesti u vezu s eventualnim pridobijanjem travunijskih župana. U tom smislu postaje zanimljivo predanje koje je čuvala jedna grana porodice Branković koja se u 15. vijeku iselila iz Korjenića na područje Jajca. Oni su tvrdili da su Brankovići u prošlosti bili vladari Liburnije - koja se u devetom vijeku nalazila upravo pod franačkom dominacijom. U tom smislu su i navodili nasljednu titulu koja im je pripadala u davnini - „haereditarius dominus Illyriae, dux S. Sabba et Liburnia“ (isto, 149).

Opsada Barija

Postoje još dvije mogućnosti koje nijesu vezane za Karla Velikog već za kasnije doba. Situacija u kojoj je moglo doći do kontakta travunijskih župana sa franačkim plemstvom iskrsla je nakon razbijanja saracenske opsade Dubrovnika 867. godine. Naime, vizantijski car Vasilije I je već naredne 868. počeo da opsijeda Bari u sadejstvu sa franačkim kraljem Lujem II. U tome su mu se 870. pridružili slovenski kneževi koji su na tu stranu Jadrana stigli dubrovačkim lađama.

Neven Budak piše da je 868. započeto zajedničko vizantijsko-franačko opsijedanje arapskog Barija, te da je Vizantija 870. godine u sastav svoje vojske uključila „i Slovene s istočne jadranske obale, Zahumljane, Konavljane, Travunjane i Hrvate ...

Pred Bari su ih na svojim lađama prevezli Dubrovčani” (“Prva stoljeća Hrvatske”, 1994, 22). Međutim, vizantijski car je ubrzo povukao svoje čete, pa je teret borbe pao na same Franke. U vezi toga javlja se pitanje: da li su se tada s njim povukli i slovenski vojni zapovjednici ili su možda stupili u najamničku službu? Ovo drugo je bilo itekako moguće jer na to ukazuje okolnost da je franački kralj tada pozvao u pomoć svog vazala hrvatskog kneza Domagoja i s njegovim brodovima osvojio grad Bari u februaru 871. godine (“Prva stoljeća Hrvatske”, 1994, 22).

Oton Prvi

Sve ovo navodimo da bi oslikali situaciju u kojoj su se među Slovenima koji su opsijedali Bari nalazili i Travunjani – što je bila prilika da dođu u dodir sa Francima i eventualno zadobiju njihovu naklonost. Postoji još jedna mogućnost. Jer, budući da je po tvrdnji Đurđa II Brankovića, Volfgang Podgoričanin bio knez Svetog rimskog carstva, moglo bi se razmišljati i tako da su tokom dugih vjekova u porodičnom predanju Brankovića pomiješani Karlo Veliki i kasniji franački kralj Oton I (936- 973) pod kojim je 962. iznova proglašeno (obnovljeno) Sveto rimsko carstvo (treba znati da se „Sveto rimsko carstvo“ nakon smrti Karla Velikog 814. godine raspalo na tri države, da bi iznova bilo obnovljeno 962. godine).

U ovom bi slučaju „Volffgangus Brankovich Podgoricensis“ postao knez Svetog rimskog carstva tek nakon 962. godine – a što bi hronološki idealno korespondiralo sa Porfirogenetovom bilješkom iz 949. o tri velika i naseljena dukljanska grada, između kojih je po svoj prilici nastalo i trgovište koje je dobilo naziv Podgorica?

Tri izvora

Na kraju moramo konstatovati da je sve to samo kombinatorika koja nam ne može pružiti nedvosmislene odgovore. Razlog zbog kojeg smo naveli sve ove mogućnosti nalazi se u činjenici koju ne treba gubiti iz vida - da čak tri pisana istorijska izvora, Lukarijevi Obilni izvodi iz dubrovačkih anala, rukopisna bilješka iz crkve Sv. Đorđa i Hronika Đurđa II Brankovića smještaju izgradnju Podgorice u ranodukljansko doba, u sredinu desetog stoljeća ili ranije, pri čemu njen nastanak vezuju za različite ličnosti – jednom za „kralja Tugemira“, drugi put za „župana Marka“ i treći put za travunijske Brankoviće.