Htio bih upravo, kao glavni projektant idejnog projekta rekonstrukcije medunske tvrđave, koji se više puta pominje u ovim člancima, da ukažem na osnovne argumente vezane za ovu polemiku. Polemiše se o tome da li budućnost medunskog grada treba da bude vezana za još važeće rješenje ZZS br. 02-1138 od 16. 6. 2008, donijeto na osnovu mišljenja iz „studije o sanaciji i prezentaciji“ dr Č. Markovića ili, u isto vrijeme predloženog, mog preliminarnog idejnog projekta rekonstrukcije medunske tvrđave.
SUPROTNA MIŠLJENJA
Radi se o dva sasvim suprotna mišljenja - Markovićevom na osam strana, bez argumentacije i bez recenzije i mojem iznijetom na 450 strana u studiji „Medunski grad“ u izdanju CANU sa recenzijama akademika prof. dr Borozana i prof. dr Vlahovića. I ne samo to, uz projekat i studiju predložena je sva potrebna dokumentacija za kvalitetno razmatranje projekta. Do sada nijesmo uspjeli da zainteresujemo nadležne za ozbiljno razmatranje arheološko-istorijskog kompleksa Medun. Zašto? Poznati su mi principi konzervatorske i kastelološke struke koji ne dozvoljavaju rekonstrukciju restitucionog izgleda srednjovjekovnih objekata, ako nije sasvim poznat restitucioni izgled. Ali, isto tako treba imati u vidu i odavno prihvaćene intencije konzervatora kastelologa u svijetu da se sve više sa restitucijama izgleda rekonstruišu srednjovjekovni kastelološki objekti, kako bi postali, ako su ispunjeni neophodni uslovi - turistički objekti. Dakle, ključno pitanje koje iz ovog proizilazi je da li je istražen i definisan restitucioni izgled srednjovjekovnog medunskog kastela i da li se mogu rekonstrukcijom srednjovjekovnog kastela sačuvati ostaci antičkog kastruma Medeona. Idejni projekat, zbog obima i samo osnovnog nivoa ove vrste projekata, nije mogao dati te odgovore sa obrazloženjima, te je bio podložan kritici, s obzirom na to da nije rađen za objekat koji je bio dovoljno istražen, ali ne neargumentovanoj kritici datoj paušalno bez ikakvog obrazloženja u „studiji“ dr Markovića. Osim toga, u stručnim krugovima istoričara, a i drugih struka, još uvijek postoji pogrešno uvjerenje da za medunski srednjovjekovni kastel nema u dokumentarnim istorijskim izvorima dovoljno podataka da bi mogao da se identifikuje restitucioni izgled, te su bez upuštanja u istraživanja predlagane samo konzervacije postojećeg urušenog i devastiranog stanja tvrđave.
KASTEOLOŠKA STUDIJA
Da bi se otklonila neizvjesnost o autentičnom restitucionom izgledu medunskog srednjovjekovnog kastela rađena je istorijsko-kasteološka studija „Medunski grad“, u ediciji CANU, kao podloga pretprojektu rekonstrukcije medunske tvrđave. I pored dosta skromnog fonda podataka iz istorijskih pisanih, kartografskih i likovnih izvora, ipak je za medunski kastel bilo moguće, preko sakupljenih, malih po obimu, ali značajnih po podacima dokumenata, analizama, komparacijama i analogijama sa sličnim objektima iz istog perioda, držeći se osnovnih konzervatorskih principa i kasteloloških uzanci, doći do dosta pouzdanog izgleda medunske tvrđave iz perioda XVII i XVIII vijeka, odnosno iz perioda najvišeg stepena izgrađenosti objekata, a i po istorijskom značaju za istoriju Crne Gore. Koristeći se opisima tvrđave Stefana Crnojevića iz 1453/60, Marina Bolice 1614. godine, mletačkim opisom 1688, sa dva likovna prikaza kapetana Hatora iz 1876, i u karti Bečkog ratnog arhiva iz 1790, istraživanjima C. Prašnjikara i A. Šobera iz 1918, I. Zdravkovića iz 1957, M. Garašanina iz 1967. i P. Mijovića i M. Kovačevića iz 1967. došlo se ipak do restitucionog autentičnog izgleda tvrđave, koji bi se dopunio arheološkim istraživanjima pojedinačno objekata tvrđave. Određeni podaci o izgledima objekata medunskoga kastela u likovnim izvorima iz perioda najvećeg stepena izgrađenosti objekata bili su po analizama osnova i presjeka objekata identični kao objekti na osnovama koji su u kasnim vremenskim periodima istraživani. Autentični izgled srednjovjekovnog medunskog kastela, koji se zadržava do XVIII vijeka je sa tipičnim kulama i bedemima, kapijskim blokom sa stražarnicom, posadnim objektima sa cistijernom, lociran na istaknutom grebenu visoke litice i tipičnim barbakanom u području kastela, ukazuje na to da bi tu mogao da bude atraktivan turistički objekat sa potrebnim sadržajima u njegovim autentičnim po izgledu objektima.
VRIJEDAN SPOMENIK
Revitalizacijom tvrđave u autentičan izgled iz XVII i XVIII vijeka dobio bi se vrijedan istorijsko-kulturološki spomenik, objekat značajan za antičku istoriju na ovim prostorima, star više od 2.5 milenijuma, a i objekat značajan za istoriju Crne Gore. Takođe, to bi mogao biti atraktivni turistički objekat skladno uklopljen na okomitom grebenu sa svim vrijednostima fortifikacijske arhitekture i sa estetskim vrijednostima i korisnim sadržajima, neuporedivo vredniji od predviđenog rješenja za ZZS.
Predrag PETROVIĆ, autor je glavni projektant pretprojekta rekonstrukcije i revitalizacije medunske tvrđave i autor studije „Medunski grad"
Bez nedoumica
Dobijeni rezultati u autentičnom izgledu medunskog kastela na osnovu dokumentarnih i istorijskih više vrsta izvora, koji su objavljeni u mojoj studiji „Medunski grad“, ne daju nikakve nedoumice o autentičnom izgledu medunskog kastela iz perioda XVII i XVIII vijeka koji bi trebalo vratiti medunskoj tvrđavi. Takođe, s obzirom na to da objekti srednjovjekovnog kastela sa svojim osnovana nijesu preko objekata antičkog perioda kastruma Medeona, omogućena bi bila i prezentacija fragmenata objekata iz perioda Ilira (kiklopski zidovi, djelovi kula, uklesana u kamenu stepeništa i prilazi tvrđavi).
