Ovo je onaj trenutak kad Lindzi Anderson pokosi Britaniju – stajalo je u opisu filma „If....“, jednog od najznačajnijih i najluckastijih ostvarenja ikada snimljenih na Ostrvu. Bez trunke pretjerivanja, britanski režiser i kritičar, čiji je film premijerno prikazan 19. decembra 1968. godine u Londonu, isporučio je svijetu izuzetnu alegoriju koja pjeva o vrlo stvarnim problemima.
Naklon studentima
Koncept „anarhije u Britaniji“ postao je najprepoznatljiviji po bendu Sex Pistols. No, ako je bilo koji film vizuelni pandan koncepta čuvenih pankera, to je ova Andersonova satira.
Britanski režiser i kritičar smjestio je svoju verziju anarhije u školske klupe, sasvim simbolično, ne bi li adekvatno „klimnuo glavom“ tadašnjim protestima u Francuskoj 1968. godine koje su počeli studenti.
Ova odluka imala je krajnje dječački, ali dvosmjerni karakter – čuveni Krstaši borili su se protiv Bičeva. Fenomenalni Malkolm Mekdauel u debitantskoj ulozi začinio je već prilično „ljutkastu“ legendarnu priču, zasnovanu na kratkom filmu „Zero de conduite“ (Žan Vigo, 1933).
Lukava podvala
Većina scena snimljena je na Čeltenam koledžu, na kojem je Anderson diplomirao. Ipak, postavlja se logično pitanje – kako je uprava uopšte dozvolila da se ovako nasilan film, koji na specifičan način predstavlja i učitelje i đake, uopšte snimi na univerzitetu?
Jedan od dokumentarca o Andersonu otkrio je odgovor na to pitanje. Režiser je tada, vrlo bezobrazno, podvalio šturi scenario direktoru koledža. Na osnovu onoga što je pročitao, uopšte nije mogao ni da zamisli kako će izgledati i što predstavlja film „If....“ Poslije je bilo isuviše kasno da se bilo što mijenja, pa je nevaljali Anderson uspio da istjera svoje.
Naravno, svi koji pogledaju „If....“, naročito mlađi gledaoci, moraju da pomisle na Gasa Van Santa i njegov legendarni „Elephant“ (2002). Ta asocijacija je krajnje logična zbog zajedničkih elemenata ovih filmova. Ipak, s obzirom na to da imaju drugačije početke (Anderson je počeo od „mirnog mora“, a Van Sant vrlo direktno i nasilno), osjetna je razlika između režiserskih pristupa temi i perioda u kojima se odvija radnja.
Direktna namjera
Oba filma djeluju vrlo savremeno s obzirom na to da je eskalacija nasilja u školama jedan od brojnih problema modernog svijeta. No, Anderson je ipak imao direktnu namjeru da film kaže nešto bitno o određenom periodu. S druge strane, simbolično i nimalo slučajno, oba filma su sa posebnom pažnjom predstavila homoseksualnost.
Sudeći prema vijestima koje u posljednje vrijeme stižu iz Pariza, s obzirom na to kakva je početna tačka od koje je krenuo Anderson, čini se da je pravo vrijeme da njegovo ostvarenje „If....“ dobije novu publiku.
Koliko god njegova režija i scenario Dejvida Širvina možda djeluju čudnjikavo, ova simbolična i satirična filmska crna rupa zavređuje posebno mjesto na pijedestalu kinematografije prošlog vijeka. L. MURSELJEVIĆ
