Na inicijativu studenata ESRA-e u Skoplju iz Crne Gore, formiran je kreativni tim za rad na dokumentarnom projektu koji bi bio snimljen u tri nastavka, po 52 minuta, pod nazivom „Makedonija i Crna Gora – hiljadu godina evropskog prijateljstva“, a koji pokriva period od Vladimira i Kosare do danas. To su divne veze o kojima su pisali i crnogorski i makedonski istoričari, najavio je u intervjuu za Portal Analitika Jordan Plevneš, makedonski scenarista i osnivač Univerziteta za audiovizuelne umjetnosti čiji se ogranci još nalaze u Parizu i Njujorku.
Kako je naglasio, riječ je o zavidnom materijalu, koji obuhvata period od početka drugog do početka trećeg milenijuma.
- Želimo da pokažemo da čak i vrijeme prolazi, a mi ga ne osjećamo. I, evo, taj jedan milenijum će proći za 156 minuta. To i jeste tajna filma – da skrati vrijeme istorijskog stradanja i to pretvori u vizuelnu atrakciju.
Izuzetan poznavalac antičkog teatra, istraživač balkanskih puteva kulture i duhovnosti, proslavio se širom Evrope scenarijom za jednu od predstave „Balkanske trilogije“, koja je, uz tekstove Danila Kiša i Mirka Kovača, bila izvođena devedesetih godina.
- Iz prostog razloga što je rat bio u toku, „Balkanska trilogija“ je svuda izazivala veliko interesovanje. Sada je vrijeme drugačije: tenzije su prisutne, ali, srećom, nema rata. A u odsustvu rata, može se i sanjati o trajnom miru.
Plevneš je nedavno boravio u Podgorici i donio lijepe vijesti, prije svega, crnogorskim filmskim stvaraocima. Ozvaničio je naše učesnike na predstojećem festivalu filma jugoistočne Evrope, SEE a Paris, koji će se od 9. do 13. maja održati u Parizu. Pored toga, poklonio je RTCG film „Tajna knjiga“, priču o srednjevjekovnom rukopisu koji putuje od Makedonije, preko Crne Gore, Bosne, Italije, i stiže do Muzeja inkvizicije u francuskom Karkasonu.
On je za Portal Analitika najavio mogućnost učešća Crne Gore u koprodukciji igranog filma „Humana revolucija“ o balkanskim narodima, za koji je upravo završio scenario.
- Nema nijednog filma o Balkanu koji govori o ljubavi i poštovanju između njenih naroda. Svi dosad rađeni, manipulišu i komercijalizuju monstruozne zločine. „Evropeizacija“ isto može značiti tragediju, ako se gleda sa aspekta tragičnih događaja, kao što „balkanizacija“ može značiti samo ljubav i muziku - ako se sagleda u na pravi način – zaključuje Plevneš.
ANALITIKA: Uskoro će na scenu biti postavljen Vaš novi komad. O kojem dijelu istorije Balkana i njenih naroda će ovoga puta biti riječi?
PLEVNEŠ: Moj novi komad „Euripid se vraća na Balkan“, koji režira Vladimir Cvetkovski, biće premijerno izveden na Ohridskom ljetu i festivalu antičke drame „Stobi“ u Velesu, koji djeluje već deset godina. To je drama u kojoj se glavni antički tragičar, Euripid, vraća na Balkan, u misiju korigovanja svih tragedija u prošlosti, da bi pronašao dramsku viziju koja bi bila korigovana kod nevine žrtve, Ifigenije. Kada stigne do nevine žrtve, pojavljuju se – sedam Ifigenija. Pošto je tragična matrica radila u međuvremenu, svih ovih dvije hiljada godina, svako ima pravo na svoju žrtvu. I – biće ih sedam: grčka, makedonska, albanska, srpska...
ANALITIKA: Ostanimo na tragu tog vraćanja, i „Balkanske trilogije“ koju čine tri dramska teksta. Jedan je bio Vaš („Sreća je nova ideja u Evropi“), a ostala dva potpisuju Danilo Kiš („Grobnica za Borisa Davidoviča“) i Mirko Kovač („Vrata od utrobe“ i „Kazna za Malvinu“). Koliko su se vremena promijenila od tada, sredine devedesetih, kada je trilogija postavljana na scenu?
PLEVNEŠ: „Balkanska trilogija“ je nastala u vremenu kada se vodio krvavi rat na prostorima bivše Jugoslavije, a francuski reditelj Patris Feršeren je izabrao tri teksta Kovača, Kiša i moj. Iz prostog razloga što je rat bio u toku, „Balkanska trilogija“ je svuda izazivala veliko interesovanje – igrali smo je u 120 pozorišta samo u Francuskoj. A onda nas je pozvao i američi univerzitet Jejl, da je izvedemo tamo i u Njujorku. Obišli smo skoro cijeli svijet sa tim dramama! Sada je vrijeme drugačije: tenzije su prisutne, ali, srećom, nema rata. A u odsustvu rata, može se i sanjati o trajnom miru.
ANALITIKA: Da li su o tome uvijek sanjali balkanski narodi?
PLEVNEŠ: U tom smislu, Euripid je sve one balkanske Ifigenije, koje nalazi u svom rukopisu, opisao u posljednjoj drami, nekoliko mjeseci prije smrti, koja se zvala „Početak naroda“. U mom „Euripidu“, vidjećemo kako su nastali narodi antike i narodi modernog doba, iz prostog razloga što se istorija, na neki način, svuda umnožava. Umnožavaju se milijarde ljudi na planeti; nekada je trebalo sto godina da se jedna milijarda ljudi rodi, a sada treba samo deset. Sama planeta je zapanjena tom brzinom umnožavanja. A umnožavaju se i države. Poslije Drugog svjetskog rata, bilo je 46 država članica Ujedinjenih nacija, a sada ih ima 193. Dakle, sve se umnožava, i ja sam odlučio da se – i Ifigenije umnožavaju.
ANALITIKA: A da li postoji mogućnost da neki od Vaših tekstova bude postavljen u nekom teatru ili da neka od predstava gostuje na festivalu u Crnoj Gori?
PLEVNEŠ: Bilo je u nekoliko navrata ideja da se ovdje postave moje drame, ali se to nije realizovalo. To, naravno, ne znači da neće biti u budućnosti. Vjerujem da su moje drame bezvremene i čak mogu da se igraju bez mene. Uz to, pripremamo gostovanje drame „Euripid se vraća na Balkan“ tokom ljetnjih festivala u Baru, na Cetinju, u Podgorici, Tivtu. Ovih dana sam sreo nekoliko vodećih ljudi iz crnogorskog pozorišnog života, koji su vrlo zainteresovani za saradnju. Jer, ja sam dugogodišnji montenegrofil, kao, uostalom, i balkanofil. Volim Crnu Goru!
ANALITIKA: Kada govorite o „umnožavanju“, i Vi se sami „umnožavate“ u poslovima koje radite, barem kad su scenske i vizuelne umjetnosti u pitanju. Pored ostalog, osnivač ste i rektor Univerziteta za audiovizuelne umjetnosti u Skoplju - ESRA, na kojoj je i dvadesetak studenata iz Crne Gore. Kako gledate na ovadašnje filmsko stvaralaštvo?
PLEVNEŠ: Prošle godine je Crna Gora bila jedan divan prostor - snimljena su tri igrana filma, što se dosad nije dogodilo. Što se tiče studenata sa ESRA-e, nekoliko njih već priprema koprodukcije sa drugim studentima, a ima ih iz Bugarske, Alabanije, sa Kosova, iz Srbije, Hrvatske, čak i iz Italije i Belgije. Univerzitet je postao jedna mala međunarodna tribina jugoistočne Evrope i već sam čuo da se aktivno radi na dva projekta u koje su uključeni crnogorski studenti sa režije, montaže i kamere. Razlog mog boravka u Crnoj Gori bio je i objavljivanje rezultata izbora za Filmskog festivala jugoistočne Evrope u Parizu „SEE a Paris“. Ove godine ćemo na njemu imati 12 igranih filmova, 10 dokumentarnih, pet animiranih i sedam kratkih filmova. Četiri važne stvari su vezane za Crnu Goru: festival će otvoriti pobjednik Montenegro Film Festivala „Kako su me ukrali Nemci“ Miše Radivojevića, zatim učešće filma „Lokalni vampir“ Branka Baletića u takmičarskom dijelu, i filma „Mali ljubavni bog“ Željka Sošića u specijalnom programu, i to da će izvršni direktor MFF Zoran Živković biti član međunarodnog žirija „SEE a Paris“. To je izuzetno lijepa saradnja sa Crnom Gorom na planu balkanskih kulturnih mostova, a i na planu prezentacije jugoistočne Evrope u Parizu.
ANALITIKA: Da li možemo očekivati i saradnju fakulteta ESRA na nekom projektu koji je vezan za Crnu Goru?
PLEVNEŠ: Na inicijativu studenata iz Crne Gore, formiran je kreativni tim u kome su, pored mene kao dekana, još profesorke scenarija, predstavnici Istorijskog instituta i Crnogorske akademije nauka i umjetnosti. Radi se na dokumentarnom projektu koji bi bio snimljen u tri nastavka po 52 minuta, pod nazivom „Makedonija i Crna Gora – hiljadu godina evropskog prijateljstva“, koji pokriva period od Vladimira i Kosare do danas. To su divne veze o kojima su pisali i crnogorski i makedonski istoričari. Taj projekat je za nas vrlo značajan, jer će biti angažovani studenti odsjeka za filmsku režiju, montažu, kameru, animaciju. Pošto imamo zavidni materijal, koji obuhvata period od početka drugog do početka trećeg milenijuma, želimo da pokažemo da čak i vrijeme prolazi, a mi ga ne osjećamo. I, evo, taj jedan milenijum će proći za 156 minuta. To i jeste tajna filma – da skrati vrijeme istorijskog stradanja i to pretvori u vizuelnu atrakciju.
ANALITIKA: Da li ste razmišljali da još neki od Vaših novijih dramskih tekstova možda pretvorite u film ili seriju?
PLEVNEŠ: Podario sam direktoru Radio-televizije Crne Gore film „Tajna knjiga“ za koji sam pisao scenario. To je priča o srednjevjekovnom rukopisu koji putuje od Makedonije, preko Crne Gore, Bosne, Italije, i stiže do Muzeja inkvizicije u francuskom Karkasonu. U filmu glavnu ulogu igra legenda evropske kinematografije Žan-Klod Karijer, nekadašnji saradnik Luisa Bunjuela, poznat i kao izuzetan scenarista. Učestvovao je i Tijeri Fremon, jedan od najpoznatijih francuskih glumaca, kao i cijela ekipa makedonskih glumaca na čelu sa Labinom Mitevskom i Vladom Jovanovskim.
Pošto Crna Gora nije vidjela taj film, predao sam i autorska prava za njegovo prikazivanje. Bio je to moj prvi susret sa crnogorskim zvaničnicima i nadam se da ćemo raditi na nekom filmu zajedno sa crnogorskim sineastama, pošto sam upravo završio scenario novog igranog filma „Humana revolucija“, koji se tiče svih balkanskih naroda. Zbog svoje balkanofilije, koja traje već tridesetak godina, istražio sam i otkrio da nema nijedan film o Balkanu koji govori o ljubavi i poštovanju između ovdašnjih naroda. Svi filmovi koji su dosad rađeni, na neki način manipulišu i komercijalizuju monstruozne zločine. Ne vidim nikakvog razloga zbog kojeg „balkanizacija“ znači tragediju, kada je Evropa u svijetu poznata da je izazvala najviše smrti, prije svega sa Prvim i Drugim svjetskim ratom. Balkanci su prosto žrtve tragedije, kada se pogleda ta evropska tragedija. Zato smatram da „evropeizacija“ isto može značiti tragediju, ako se gleda sa aspekta tragičnih događaja, kao što „balkanizacija“ može značiti samo ljubav i muziku - ako se sagleda u na pravi način.
Kristina JERKOV
