– EPCG promoviše ovaj projekat kao veliku kapitalnu investiciju koja će, tvrde, Crnoj Gori donijeti novac kada brana bude izgrađena, a opština Šavnik će, kažu, postati vodeća turistička destinaciju. Sa druge strane, stručnjaci i borci za prirodu upozoravaju da bi građani i građanke Šavnika i Crne Gore ostvarenjem ovog projekta izgubili mnogo više nego što bi dobili – navode iz CDE.
Kako navode, ne promoviše se u Crnoj Gori prvi put energetski projekat koji nije u interesu javnosti.
– Dobro je poznato kako su mini hidroelektrane (MHE), promovisane kao savršen model za pravljenje struje, te kako su EPCG i Vlada Crne Gore zarobile u cijevi neke naše rijeke, a i kako se na kraju odustalo od daljih izgradnji MHE nakon pritiska javnosti i velike štete koja je već nanijeta. Tako i sada EPCG i Ministarstvo kapitalnih investicija promovišu projekat HE Komarnica – kao da će to spasiti Crnu Goru i učiniti je energetski samostalnom državom koja će živjeti od izvoza struje – tvrde iz društva ekologa.
(Ne)opravdanost projekta
Prema ocjeni CDE, riječ je o vrtoglavo skupom eksperimentu, koji bi Crnoj Gori donio svega tri do četiri odsto od ukupne proizvodnje energije, a koji je „u stvari već zastario“.
– U mnogim razvijenim zemljama ne rade se više slični projekti. Za mnogo manje novca EPCG bi mogla dobiti potrebnu energiju, investiranjem u pouzdane sisteme koji se oslanjaju na sunce ili vjetar. Takvi, pažljivo osmišljeni projekti, prilagođeni prirodi, mogli bi donijeti mnogo više struje Crnoj Gori, a pritisak na životnu sredinu bi bio znatno manji – smatraju iz CDE.
Ističu da se kao ključni razlog zbog kojeg EPCG, kako kažu, gura ovaj energetski i ekonomski neisplativ projekat, to što je, čini se, jedini put koji znaju zastarjela hidroenergetska strategija.
- Odnosno, rukovodstvo EPCG ne umije da se prilagodi potrebama ovih vremena ili nema kapaciteta da uči i da razvija moderne, energetski mnogo efikasnije projekte koji su prilagođeni zdravlju – i ljudi i planete. Brojne zemlje Sjeverne i Zapadne Evrope, koje imaju mnogo manje sunčanih sati godišnje, proizvodnju energije polako preusmjeravaju na solarnu – kažu iz ove organizacije.
Navode da se, prema njihovoj ocjeni, zemljama u razvoju, kakva je i naša Crna Gora, nude zastarjele tehnologije proizvodnje energije, „koje se često baziraju na argumentima uobraženih inžinjera, da solarna tehnologija iz nekih čudnih razloga kod nas ne može da zaživi, te da je Komarnica kapitalan projekat“.
– Tehnologija iz dana u dan napreduje. Došlo je vrijeme da se ne mora birati između netaknute prirode i energije. Može se i ima se pravo na oboje – tvrde oni.
Pitaju, ako EPCG već želi da stvori energetski nezavisnu Crnu Goru i da je pretvori u izvoznika električne energije, zašto onda EPCG nije izgradila vjetroelektrane Krnovo i Možura.
– One su koštale manje, a daju više električne energije od planirane HE Komarnica, a pri tome su ovo bili jednostavniji i isplativiji projekti? Umjesto da sama gradi ova postrojenja, dala ih je privatnim investitorima – kažu oni.
Ocjenjuju da EPCG na projekat HE Komarnica zapravo gleda kao na eksperiment.
– To potvrđuje činjenica da je uzvodno od mjesta predviđene brane potvrđena i opisana seizmološka pukotina – ponor dužine oko 1,5 km – za koju se još uvijek ne zna kako će biti regulisan i gdje će ogromna količina vode koja bude oticala kroz ponor izbijati – navode iz CDE.
Vrijednost kanjona
Podsjećaju da je jedan dio Komarnice 2017. godine proglašen zaštićenim područjem – parkom prirode, zajedno sa Dragišnicom.
- Nekadašnji kanjon Pive i Komarnice 1969. godine proglašeni su spomenikom prirode, a kanjon Komarnice nominovan je za Emerald područje, što znači da ga odlikuje visoka biodiverzitetska raznovrsnost. Prema kriterijumima Evropske unije, djelovi Komarnice trebalo bi da budu proglašeni Natura 2000 staništima – napominju iz CDE.
Navode da je kanjon Komarnice dio ključnog biodiverzitetskog područja Durmitor.
– Čak su i stručnjaci iz Uneska prepoznali visoku vrijednost kanjona i od cijele okoline Durmitora predlagali da veliki dio Komarnice bude pripojen nacionalnom parku Durmitor i Unesko baštini! Opština Šavnik je, međutim, to odbila. Ovo nije prvi put da u Crnoj Gori jedne godine neko područje bude proglašeno vrijednim i zaštićenim, a da se u narednim godinama na tom području planiraju ostvarenja projekata koji potpuno brišu ove vrijednosti i obesmišljavaju njihovu zaštitu – kažu iz CDE.
Podsjećaju na to što je o kanjonima napisao 1972. Radomir Lakušić, koji je bio jedan od najvećih balkanskih botaničara.
,,Kanjoni nijesu samo geomorfološki fenomeni već veoma specifične geobiocenoze u kojima su na poseban način integrisani fizički, hemijski i biološki sistemi kroz dugu revoluciju života od uzdizanja Dinarida do danas. Biljne zajednice kanjona, izgrađene od endemičnih bioloških sistema iz perioda prije, tokom i nakon ledenih doba, su najdragocjeniji živi dokumenti evolucije živog svijeta, te im treba posvetiti posebnu pažnju u organizaciji zaštite prirode.“
I CDE zaključuju da je većina podataka o Komarnici prikupljena prije više decenija, a istraživanja su još tada prepoznala visoku vrijednost ovog kanjona.
– Sa druge strane, u prošlosti su brojni kanjoni Evrope potopljeni, zbog čega kanjoni Komarnice, Tare i Morače danas imaju neprocjenjivu vrijednost za cijelu Evropu, pa i svijet – poručuju iz Crnogorskog društva ekologa.
Izumiranje predjela, ali i koncepta održivog turizma
– U Elaboratu o procjeni uticaja HE Komarnica na životnu sredinu forsira se i priča o ogromnom turističkom potencijalu akumulacije u kanjonu Komarnice, poziva se na broj turista koji posjete Plužine. Međutim, turisti koji prespavaju u Plužinama ne dolaze zbog akumulacije, već zbog netaknutog kanjona Tare, prostranih Pivskih planina i Durmitora. Akumulacija koja liči na sve ostale u Evropi neinteresantna je turistima, a divlji kanjoni izazivaju divljenje – kažu iz CDE.
Ističu da je Crna Gora planetarno poznata po kanjonu Nevidio.
– Samo zbog ovog dijela Komarnice, Crnu Goru svake godine posjeti najmanje 3.000 ljudi. Komarnica pripada zoni sa osnovnim seizmičkim intenzitetom od 7 stepeni Merkalijeve skale (MSC), a planirana HE Komarnica sa sobom nosi i skoro svakodnevne zemljotrese, što bi uticalo i na Nevidio. Teško će ljubitelji kanjona i divlje prirode dolaziti u kanjon kakav je Nevidio, ako tamo bude podrhtavala zemlja zbog akumulacije i padalo kamenje sa velike visine, gdje padanje kamena veličine oraha može da bude od izuzetne opasnosti po život posjetilaca kanjona.
Izgradnjom HE Komarnica ne bi bio uništen samo ovaj kanjon, niti bi izumro samo jedan od predjela najbogatijih endemičnim i drugim biljnim i životinjskim vrstama, već i jedan koncept održivog, zdravog turizma koji se zasniva na kanjoningu – smatraju iz CDE.
