Rat i religija su apsolutno jedne od najrasprostranjenijih pojava i fenomena u ljudskom rodu, pa ih je kao nerazdvojive djelove ljudske sudbine, kao takve, nemoguće zaobići i u potpunosti zanemariti. Jer rat i religija kao očito protivurečne pojave, a opet su se itekako često znale potpomagati i podsticati, bez obzira na razna ubjeđenja, uvjerenja i slobode misli.
Rat ne mora biti neposredno vođen zbog religijskih ili vjerskih pitanja, ali često u pripremnoj i početnoj fazi, poprima i određenu religijsku dimenziju. Stepen učešća u nekom sukobu povećava se u srazmjeri koliko su religijske strukture moćne i uticajne u nekoj državi.
Istorija ljudske civilizacije pokazuje se kao tradicija ubijanja, progona, uništavanja, istrebljenja, zatiranjana, itd, u kojoj se najvećim dijelom religija i rat bili izuzetno usko povezani.
Jasno je da religija nije jedini razlog izbijanja i vođenja ratova od totalitarnih do onih nižeg inteziteta, ali je veoma prisutna, neophodna potreba da traže razloge za masovna ubijanja i da se tom prilikom, često pozivaju na vjeru i „volju Gospodnju“.
Koncepcija na kojima su se vodili krstaški ratovi ili vjerski sukobi u Evropi, za koje se mislilo da su daleka i nepovratna prošlost, ponovo postaju prisutni i rasprostranjeni.
Kao i svaki drugi sukobi i intervencije, tako i vjerski sukobi predstavljaju veoma bitnu karakteristiku, posebno modernog doba, s obzirom da su u Srednjem vijeku bili preovladajući.
Imajući u vidu jasno vidljivu činjenicu, da se crkvene vjerske zajednice, u sinergiji i saradnji sa pretežno totalitarnim državnim sistemima, na velika vrata vraćaju u društveno-politički život, i kao tako oživljene, postaju jedan od najvažnijih subjekata politike, a kako posjeduju značajne konfliktne kapacitete, uzročno-posljedično postaju najvažniji uzročnici ratova.
Takvu praktičnu i suštinsku stvarnost imali smo u ratovimana prostoru bivše Jugoslavije.
Pravoslavne forme hrišćanstva za rat i sukobe
Vjerski sukobi u modernom društvu prisutni su u mnogim državama, a danas su značajno zastupljeni i u ratu u Ukrajini.
Istorija je pokazala da su religije često odobravale i opravdavale rat, pa čak i podsticale na njega.
Takav slučaj imamo danas u ratu u Ukrajini, gdje je saradnja i sinergija političkih ličnosti kao što je Putin i crkvenih vođa poput poglavara Ruske pravoslavne crkve Kirila, koji opravdava rat i inspiriše ljude da se bore, vršeći sistematsku propagandu koja je usmjerena protiv Ukrajine, a koja se koristi kao opravdanje za rat koji je pokrenuo Putin.
Pravoslavlje kao važna forma hrišćanstva, a Rusija kao dominantno pravoslavna, je pod velikim uticajem pravoslavlja, vidljivo i iz činjenice da Vladimir Putin i Dmitrij Medvedev stalno ističu vezanost za pravoslavlje.
Crkveni vrh i patrijarh Kiril otvoreno opravdavaju vojnu agresiju, argumentima kulturnog rata, bez slova o žrtvama, stradanjima, patnjama „bratskog naroda“.
Mitropolit Kiril je već 1993. osnovao Sveruski narodni sabor, kao jednu kvazi organizaciju civilnog društva, s ciljem širenja pravoslavnog ruskog identiteta.
Snažan religijski narativ nije bio samo početkom i tokom rata, on je jako postojao i 2014, kada je anektiran Krim i u sukobima u Donbasu. Vojne parareligijske jedinice, zamišljale su sebe kao vitezove Templare koji se bore za Sveti gral svete Rusije, uz snažnu propagandnu podršku, uz značajno i neizbježno učešće Crkve, koja ovaj rat predstavlja kao sveti rat, krstašku vojsku protiv bezbožnog Zapada.
Crkvena borba oko Ukrajine, intenzivirala se 2018. kada je Vaseljenski patrijarh Vartolomej dao saglasnost da se prizna nezavisnost Ukrajinske pravoslavne crkve, a Tomos, ukaz o autokefalnosti, je stigao početkom januara 2019. i tako je nastala Pravoslavna crkva Ukrajine.
Ruska pravoslavna crkva vidi sebe kao glavnog borca u ovoj apokaliptičkoj borbi protiv jeretika, nevjernika, raskolnika, etc.
Tako je Patrijarh Kiril rekao da će ruski vojnici koji poginu u borbama protiv Ukrajine biti „očišćeni od svih grijehova“. Isti je više puta davao izjave koje su sadržale podršku brutalnim i agresivnim akcijama u Ukrajini, gde nema nijedne riječi osude agresiji, nema pomena o nedužnim civilnim žrtvama, ovo „duhovno“ lice ne mari za stradanje civila, razaranje gradova i sela, obdaništa, bolnica, pozorišta, za uništavanje jedne istorije, kulture i nacije.
Crna Gora „mala Ukrajina“
„Mi moramo da saosjećamo sa pravoslvnim narodom u Ukrajini, prije svega da se molimo Bogu za taj narod, koji se, nažalost, međusobno zavadio. A to nam ne djeluje nepoznato: i kod nas je mnogo podjela i zavada. Pa i Crna Gora je projektovana da bude mala Ukrajina“ – Mitropolit Joanikije.
Kako to da su popovi postali vojni stratezi koji projektuju ratove?
Ovakvom izjavom jasno izražava ulogu vojnog vođe, koji eto projektuje rat i priziva sukobe, a sa istomišljenicima u svojim suludim idejama krši sve fundamentalne principe i dogme zbog kojih je tobož tu, zarad ostvarivanja ličnih i ciljeva grupacije čije interese zastupa.
Nužnost istorijskih prilika učinila je da Crna Gora ima specifičan oblik vladavine, kada su crnogorski vladari u mantijama, sa mačem i krstom u ruci vladali Crnom Gorom, onda kada su nasrtaji na Crnu Goru, uslovljavali da se brani od napada svim snagama i sredstvima, ljudskim i materijalnim.
Mitropoliti kao vojni komandanti, predvodili su vojne odrede u svim slavnim borbama, njihova borba bila je iznad svega za slobodu i nezavisnost države Crne Gore. Takav doprinos predstavlja i učešće onih crnogorskih sveštenika koji su bili na strani antifašizma, a ne u službi okupatora i domaćih izdajnika, tokom NOB-e u Crnoj Gori i Jugoslaviji.
S druge strane imamo SPC koja je aktivno podržavala četnički pokret i njihovu ideologiju, a sveštenici-partizani su im bili izdajnici, raspopi, bezbožnici i sve ono što su danas Ruskoj pravoslavnoj crkvi Ukrajinci i njihovi vjernici. Veliki je broj primjera, crnogorskih sveštenika koji su u viševjekovnim oslobodilačkim borbama i bojevima stajali na braniku otadžbine i svoje jedine domovine.
A za šta se prethodni i današnji srpski mitroplit bori u Crnoj Gori i protiv koga? Najsvježije, je činjenica da je formiran predmet povodom objavljenih transkripata u medijima, koji se odnose na nabavku kalašnjikova za Srpsku pravoslavnu crkvu u pripremenju i najavljivanju oružanog otpora i sukoba, uz učešće njenih sveštenika, uoči demokratskih i slobodnih parlamentarnih izbora u 2020. godini, daje sasvim lapidarian i lucidan odgovor na gore postavljeno pitanje.
Kao dopuna gore izrečenom, može poslužiti i Rezolucija Evropskog parlamenta, gdje se jasno i precizno definiše uticaj i djelovanje SPC u destabilaizaciji i podizanju etničkih tenzija, pa do miješanja u sve demokratske procese u regionu.
Vrlo je poznata uloga SPC u jugoslovenskim ratovima, đe je imala vrlo kontroverznu ulogu u pripremama i izvođenju ratova na prostorima bivše Jugoslavije. Pozivajući se na mir i suživot ista je odlučno odbila sve ponuđene mirovne planove i pregovore izastupala mnogo militantniji stav.
Igre s granicama bez granica
”Svi znamo da su se kroz istoriju granice država i mesta obitavanja našeg naroda menjale, a nismo sigurni da u istoriji u kojoj je sve relativno neće menjati i ubuduće”, ili „ nismo sigurni da se granice država opet neće menjati”, kazao je poglavar SPC.
Promjena granica, je praktično klasičan recept za sukobe na Balkanu, koji nagovještava i projektuje crkveni duhovnik i poglavar SPC. Svaki pokušaj nasilne promjene granica je vojna agresija sa unaprijed definisanim ciljem, posebno izraženo nakon Drugog svjetskog rata.
Za Balkan je kroz istoriju promjena granica uglavnom dovodila do nekih sukoba i ratova, prije nego njihova dogovorena razmjena.
Učestalo pominjanje ideja o promjeni granica na Balkanu, bez obzira od koga dolazi, a ponajmanje bi trebalo da dolazi od crkvenih velikodostojnika, je simptom i retorika, sa kojim se suočavamo ne tako davno, još od ratova 1990-ih.
Projekat promjena granica je koncept kojeg se Crkva ne odriče, jer jasno stavlja do znanja da ne odustaje od prostora pod svojom jurisdikcijom, izvan granica svoje matične države.
Sukob u Ukrajini ima mnogo dimenzija, ali primjetno značajnu karakteristiku ima vjerska. Doktrinu imerijalizma i hegemonizma, kao iskaz prekrajanja i otimanja teritorija, koju sprovodi Putin ima duboke kiorjene i poslušnost duhovno-vjerske zajednice koju predvodi militantni Kiril.
Rat u Ukrajini, kako god se završio imaće ogromne posljedice i na vjerski ambijent u pravoslavnom svijetu.
(Autor je član KO GI 21. maj za Podgoricu, završio Vojnu akademiju kopnene vojske i Generalštabnu akademiju, obavljao rukovodne funkcije u vojsci i MUP CG)
