U crnogorskim opštinama, prema podacima lokalnih samouprava ima prekobrojnih 1.868 državnih službenika. Barem tliko zvanično procjenjuju u opštinama. U stvarnosti, prema saznanjima Portala Analitike taj broj je potcijenjen jer je realan višak činovnika - skoro tri puta veći i iznosi svih 5.000 ljudi. To je gotovo polovina od ukupno 10.508 zaposlenih u lokalnim samoupravama i javnim preduzećima.
Država je, kako je saopštio ministar Ivan Brajović, zauzela stav da niko od prekobrojnih neće otići bez adekvatne otpremnine. Logičan i korektan potez vladajuće elite, ali će državu to i da – košta. Naime, ako se ima u vidu da je otpremnina za otpuštenog državnog činovnika limitirana na maksimalno 12 bruto zarada, a prosječna bruto zarada za protekli mjesec je iznosila 717 eura, onda će zbrinjavanje stvarnog viška namještenika i službenika državu koštati najmanje - 43 miliona eura.
Ovoliki tehnološki višak se tumači naslijeđem iz prethodnog sistema ali i izraženim političko-socijalnim zapošljavanjem partijskih aktivista pozicije i opozicije u raznim izbornim ciklusima od 2000-te godine. Znači, u protekloj deceniji lokalne samouprave su postale fabrike za partijsko zapošljavanje sopstvenih aktivista, a svakako ne treba zanemariti ni socijalni faktor kao razlog zapošljavanja.
Nasljeđe iz prošlosti i političko zapošljavanje: Prema uobičajenim administrativnim standardima koji važe van granica naše države, u lokalnim upravama trebalo bi da bude zaposleno četiri činovnika na 1.000 stanovnika. To znači da, ukoliko se poštuju evropski standardi u crnogorskim lokalnim samoupravama - ne treba da radi više od 2.800 zaposlenih. Preciznije: svega četvrtina od sadašnjeg broja!
Ipak, Crna Gora nije zemlja EU, niti evropske zemlje imaju male opštine kao naša država, a u svim tim samoupravama treba organizovati komunalne službe, vodovod i sekretarijate.
Zvanični statistički podaci pokazuju, kako je već rečeno, da je ukupan broj državnih službenika u dvadeset crnogorskih opština - 10.508 ljudi. U organima lokalne uprave ima 4.492, a u javnim službama 6. 016. Samo u glavnom gradu – u Podgorici - zaposleno je 2.783 državnih službenika. Od tog broja 685 je u organima lokalne uprave i samouprave, dok je 2.098 zaposleno u javnim službama. To je ogroman broj za ovako malu državu.
A zašto su nadležni u tolikom broju gomilali državne službenike u lokalnim organima, i da li je to u skladu sa međunarodnim preporukama i standardima?
- Mislim da je nagomilavanje ljudskih kapaciteta nasljeđe iz prošlosti. To je jedan kontinuitet dešavanja još iz vremena bivše Jugoslavije, koji - na nažalost - traje punih dvadeset godina. Određene devijacije posljedice su režima devedesetih i neko to mora sada da se ispravlja, kazao je sagovornik iz Vlade za Portal Analitika.
Racionalizacija - državni prioritet: Bilo bi blago reći da se do kraja godine u organima lokalne samouprave sprema prava čistka! Naime, pomenutih 1.868 državnih službenika i namještenika ili 18 odsto ukupnog broja zaposlenih u organima lokalnih samouprava, dobiće u prvom krugu otpuštanja otkaz jer će ih država proglasiti tehnološkim viškom.- Radi se o vrlo osjetljivom socijalnom pitanju, tako da ćemo voditi računa da ti ljudi ne ostanu na ulici, već da im se obezbijede kvalitetne otpremnine”, kazao je ranije ministar unutrašnjih poslova i javne uprave Ivan Brajović, poručujući da „sve državne službenike koje proglase tehnološkim viškom sljeduju adekvatni socijalni programi.“
Opštine su na upit Ministarstva unutrašnjih poslova i javne uprave same procijenile taj višak zaposlenih sredinom ove godine nadležnima dostavile tražene podatke.
Neophodni bolni rezovi: Nadležni nemaju dileme oko sprovođenja najavljene reforme. Tvrde: restruktuiranje administrativnih organa neizbježno je u procesu pristupanja Evropskoj Uniji i približavanju evropskim i evroatlanskim standardima; da će smanjenje broja zaposlenih u državnim organima reducirati javnu potrošnju – odnosno stabilizovati ekonomski ambijent u Crnoj Gori.
U krajnjem, reforma treba da obezbijedi modernizaciju organa lokalne samouprave i omogući dalje stručno usavršavanje administrativnog kadra. Toj i takvoj logici – teško je prigovoriti jer je to jedan od načina „relaksacije“ budžeta Crne Gore.
- Raščišćavanje državne administracije bilo je prijeko potrebno, da bi se na taj način nagradili oni radnici koji kvalitetno obavljaju svoj posao - kazao je Portalu Analitika sagovornik iz Vlade Crne Gore.
Opštine su, kako tvrdi naš izvor, postale svjesne da moraju mijenjati strukturalnu zaposlenost, da bi tako adekvatno nagradili kvalitetan stručni kadar.
- Očigledno je da će oni koji su kvalitetni tražiti povećanje zarada, redovnu isplatu, merit sistem- tj. sistem nagrađivanja i mogućnost napredovanja u službi, i o tome treba voditi računa - kazao je predstavnik Vlade u razgovoru sa novinarom Portala Analitika.
Socijalni programi za prekobrojne: U Ministarstvu finansija su izričiti da je svaka opština obavezna da donese adekvatan socijalni program za zaposlene koji budu proglašeni tehnološkim viškom.
- Opštine mogu da regulišu njihov raspored na drugim poslovima u okviru opštine ili kod drugog poslodavca, stručno osposobljavanje, prekvalifikacije ili dokvalifikacije, kao i druge mjere u skladu sa kolektivnim ugovorom ili ugovorom o radu - navodi se u saopštenju koje je PR služba Ministarstva finansija dostavila Portalu Analitika.
Ukoliko zaposlenom koji je proglašen tehnološkim viškom nije obezbijeđeno nijedno od tih prava poslodavac, odnosno opština, dužan je da mu isplati otpremninu najmanje u visini šest prosječnih neto zarada u Crnoj Gori, objašnjavaju u toj službi.
- Ministarstvo finansija ranije je preporučilo opštinama da iznos otpremnina za zaposlene koji su tehnološki višak ne bude manji od 12 prosječnih bruto zarada u Crnoj Gori. Vlada će pomoći u rješavanju ovog izazova tako što će otpremnine za radnike koji budu proglašeni tehnološkim viškom kofinansirati sa 1.926 eura po zaposlenom - kazali su Portalu Analitika u tom ministarstvu.
Problem regionalne nezaposlenosti: I tako - dok na jednoj strani nadležni prave premetačine u državnim službama na drugoj strani nikako da se nriješe pravi problem i to - regionalne nezaposlenosti, koja je već godinama jedan od glavnih kamena spoticanja “približavanju evropskim i evroatlanskim standardima”. Naime, potreba za stručnim kadrom i dalje je najizraženija na sjeveru Crne Gore, i to u: Andrijevici, Kolašinu, Beranama, Mojkovcu.
Zanimljivo, opština Andrijevica jedna je od rijetkih u kojoj nema viška zaposlenih u javnim preduzećima i ustanovama. Nadležni u toj opštini tvrde da čak šta više važeći Zakon o lokalnoj upravi predviđa i dodatna upošljavanja.
Koliko god da zaključci vladinog zvaničnika mogu zvučati ubjedljivo, ključno pitanje se nameće: koliko još treba da prođe da država kosoliduje svoje strateške grane i riješi problem regionalne nazaposlenosti te konačno oslobodi naslijeđa bivšeg režima i partijskih zapošljavanja u posljednoj deceniji? U svakom slučaju - ceh će morati da plati država i građani kao poreski obveznici…
Ana UGLIK
