Za mnoge najlošija svih vremena, godina na izmaku, makar prema onome što pokazuju osvrti, analize i komentari, donijela je mnogo više uznemirujućih pojava i događaja čak i u poređenju sa 2020.
Epidemiološka situacija se pogoršala nakon mutacija koronavirusa dok su se siromašne zemlje suočavale sa nedostatkom prilika za imunizaciju, pojavim prepoznatom kao vakcinalni nacionalizam. Zastoj u lancu snabdijevanja postao je tema o kojoj malo ko nije počepo da govori, ne samo otkako je u junu brod Ever Given kompanije Evergreen bio zaglavljen u Sueckom kanalu, već i tokom cijele godine.
Čudna koincidencija, ali to nije bila jedina kompanija čiji naziv počinje sa Ever. Kineski gigant iz oblasti nekretnina Evergrande našao se u problemima neslućenih razmjera, potpuno destabilizujući kinesko tržište.
Centralne banke agresivno su doštampavale novac bez realne podrške, posebno dolar i euro, a tako obezvrijeđena sredstva dodatno su doprinijela stvaranju inflatornih šokova. Svijet se masovno okrenuo elektronskom novcu, pa se vrijednost digitalnih valuta vinula u nebo.
Klimatske promjene izazvale su još veću zabrinutost. Samit u Glazgovu COP26 bio je bezuspješni pokušaj da se nakratko fokus preusmjeri na najveće zagađivače. Dok je iz svijeta nauke iz dana u dan stizalo novo zeleno rješenje, nedostajala je politička volja, posebno onih od kojih se najviše očekivalo. Požari su bjesnili u mnogim zemljama, uništavajući šume i naselja.
Nacionalne politike širom svijeta sve više su pokazivale da, baš kao ni planeta, ni ljudsko biće nije na prvom mjestu. Cijele godine slušali smo priče o ugrožavanju osnovnih ljudskih prava. Desničarski pokreti dobijali su sve veću podršku. U mnogim zemljama uveliko je narušen položaj žena, LGBT osoba, djece, manjina... Tolerancije je bilo sve manje, nasilja sve više. Godinu su obilježili protesti, nemiri i pooštravanje odnosa već sukobljenih strana.
Ipak, ova godina donijela je i mnogo toga što vraća vjeru u čovječanstvo. Najviše razloga za optimizam doprlo je iz svijeta nauke. Pored vakcina i drugih dostignuća u borbi protiv zaraznih bolesti, upotreba vještačke inteligencije sve više je korišćena u medicinskim istraživanjima.
Neki događaji bili su revolucionarni za čovječanstvo, neki su se prvi put desili u pojedinim zemljama, no u istoriju je u ovoj godini ušao 21 događaj koji predstavlja ili prekretnicu ili ono o čemu se ranije nije moglo ni razmišljati.
Prva Afrikanka na čelu Svjetske trgovinske organizacije
Ngozi Okonjo-Ivela je ušla u istoriju u martu postavši prva Afrikanka i prva žena koja je postala generalni direktor Svjetske trgovinske organizacije.
Okonjo-Ivela je takođe bila prva žena u ulozi ministarke finansija u rodnoj Nigeriji, a na toj funkciji je bila dva puta.
Potpuno digitalno umjetničko djelo prodato na milionskoj aukciji
Rad „Svakodnevica: Prvih 5.000 dana“ umjetnika Majka Vinkelmana, takođe poznatog kao Beeple, prodato je na Christie's aukciji za 69,3 miliona dolara.
Kolaž fotografija je bio prvi NFT, ili nezamjenjivi token, umjetničko djelo koje je ponudila velika aukcijska kuća. Prodaja je takođe označila prvi put da je aukcijska kuća Christie's prihvatila kriptovalutu kao oblik plaćanja.
Autonomni dron u sukobu vojnih snaga
Prema izvještaju UN, postoji mogućnost da je dron autonomno lovio i ubijao ljudske mete u Libiji.
Dron Kargu-2, koji je proizveo turski vojni proizvođač, raspoređen je u martu u oblasti gdje su se borile prelazna vlada, koju su odobrile UN i vojnici Halife Haftara, de fakto vođe Libijske nacionalne armije.
Iako daljinski kontrolisani rat dronova već dugo postoji, ovo je bio prvi zabilježeni slučaj da vještačka inteligencija ima slobodu da pronađe i ubije ljudske mete.
Stalna postavka triju umjetnica u holandskom muzeju
Prvi put u dvovjekovnoj istoriji, Rijksmuseum u Amsterdamu okačio je tri slike žena umjetnica iz 17. vijeka.
Radovi Judith Leister, Gesine ter Borch i Rachel Ruisch sada su stalno izloženi u oblasti rezervisanoj za najcjenjenija holandska remek-djela muzeja, uključujući „Noćnu stražu“ Rembranta van Rijna.
Ljudski mozak bežično povezan sa računarom
U mogućem prodoru kod onih sa povredama kičmene moždine, naučnici sa Univerziteta Braun su u potpunosti povezali ljudski mozak sa računarom preko predajnika.
Učesnici ispitivanja koji boluju od paralize mogli su da pomjeraju robotske udove jednostavnim zamišljanjem njihovih pokreta.
NASA-in rover Perseverance proizveo kiseonik na Marsu.
Instrument pod nazivom MOXIE, ili eksperiment korišćenja resursa Marsovog kiseonika na licu mjesta, na Perseverance roveru uspješno je pretvorio dio atmosfere Marsa, koja se uglavnom sastoji od ugljen-dioksida, u kiseonik.
Iako je tehnologija još u ranoj fazi razvoja, mogla bi da pomogne da buduće ljudske misije na Crvenu planetu postanu stvarnost.
Najveći svjetski brend nakita objavio prvu kolekciju dijamanata kreiranu u laboratoriji
„Pandora“ je objavila da će prestati da koristi iskopane dijamante u svom nakitu i predstavila svoje prvo sintetičko kamenje. Pandora Brilliance kolekcija je već debitovala u Britaniji i očekuje se da će se pojaviti na drugim tržištima 2022.
Kompanija je kao razloge za promjenu navela pristupačnost i potražnju kupaca za etičkim izvorima i ekološki odgovornim materijalima.
Meksiko izabrao prve transrodne zakonodavce u zemlji
Marija Klemente Garsija i Salma Luevano ušle su u istoriju Meksika kao prve otvoreno transrodne poslanice izabrane u donji dom Kongresa te zemlje.
Obje članice vladajuće stranke predsjednika Andresa Manuela Lopeza Obradora obećale su da će se boriti protiv siromaštva i pozabaviti pitanjima koja se tiču L.G.B.T.Q. zajednica.
Tibet dobio prvi brzi voz
Električna železnička linija vrijedna 5,6 milijardi dolara puštena je u rad u junu, povezujući tibetansku prijestonicu Lasu sa gradom Ningči. Linija od 250 milja prolazi kroz 47 tunela i 121 most. S obzirom na velike nadmorske visine Tibeta, većina pruge je na oko 3.000 metara iznad nivoa mora, a voz je opremljen automatizovanim sistemom koji održava nivo kiseonika u svojim vagonima.
Kartografi National Geographica prepoznali peti svjetski okean
Na Svjetski dan okeana, Nacionalno geografsko društvo je zvanično priznalo brzu struju koja okružuje Antarktik kao Južni okean. Organizacija, koja objavljuje mape i atlase od 1915. godine, napravila je novu mapu koja priznaje vodenu površinu, koje naučnici i istraživači godinama izdvajaju kao odvojenu od Atlantskog, Pacifičkog, Indijskog i Arktičkog okeana.
Ričard Brenson postao prvi građanin koji je ušao u svemir u sopstvenom svemirskom brodu
U ogromnom koraku ka pretvaranju astroturizma u stvarnost, osnivač kompanije Virgin Galactic pobijedio je u trci milijardera, poletjevši u julu supersoničnom letjelicom SpaceShipTwo, krilatim svemirskim brodom koji je razvila njegova kompanija.
Devet dana kasnije, Džef Bezos, osnivač Amazona i Blue Origina, pridružio se svemirskom klubu milijardera u sopstvenoj raketi, New Shepard.
Astronomi vidjeli svjetlost iza crne rupe
Svjetlost možda neće moći da pobjegne iz crne rupe, no prvi put astronomi su primijetili da se svjetlost savija iza jedne od njih, koja se nalazi 800 miliona svjetlosnih godina od Zemlje. Ovo otkriće, detaljno objavljeno u časopisu Nature, još jednom je potvrdilo teoriju relativnosti Alberta Ajnštajna.
Prva 3-D štampana škola na svijetu otvorena u Malaviju
Prva 3-D štampana škola na svijetu otvorila je vrata u julu u Malaviju. Školu je izgradio 14Trees, projekat britanske razvojne firme i švajcarske kompanije specijalizovane za građevinske materijale.
Organizatori se nadaju da brza i pristupačna tehnologija može da pomogne u rješavanju ozbiljnog nedostatka škola u zemlji.
Kiša na najvišoj tački ledenog pokrivača Grenlanda
Ono što su stručnjaci upozorili da je još jedan predznak globalnih klimatskih promjena, kiša je pala u regionu samita Grenlanda, više od dva i po kilometra iznad nivoa mora, prvi put od početka posmatranja 1980-ih. Temperature su u avgustu porasle iznad nule, zbog čega je kiša padala nekoliko sati, prema američkom Nacionalnom centru za podatke o snijegu i ledu.
El Salvador postao prva zemlja koja je uvela bitcoin u nacionalni sistem plaćanja
El Salvador je u septembru donio zakon kojim se bitcoin usvaja kao zakonsko sredstvo plaćanja, uz američki dolar.
Pored razloga za zabrinutost koji su se javili zbog volatilnosti ove valute i potrebe da se cijene u njoj neprestano usklađuju sa važećom vrijednošću bitcoina, vijest o ovom potezu prošilila se svijetom donijevši El Salvadoru novi oblik promocije.
Dapper Dan postao prvi tamnoputi dizajner koji je dobio CFDA nagradu za životno djelo
Savjet modnih dizajnera Amerike objavio je u septembru da će Danijel Dej, poznat kao Dapper Dan, dobiti nagradu za životno djelo za 2021.
Dapper Dan je nadaleko poznat po tome što je uveo luksuznu modu u hip-hop svijet 1980-ih kroz svoju radnju u Harlemu. On je prvi tamnoputi dizajner, kao i prvi dizajner koji nije imao samostalni nastup na modnoj pisti, koji je osvojio nagradu.
Okeanski dron napravio prve snimke unutar velikog uragana
Plovilo bez posade uplovilo je u centar uragana Sem, oluje kategorije 4 sa vjetrovima većim od 120 milja na sat, u septembru.
Istraživači kompanije Saildrone, koja proizvodi dronove za istraživanje okeana i Nacionalna uprava za okeane i atmosferu nadaju se da će im prikupljeni podaci pomoći da bolje razumiju kako se uragani pojačavaju.
SpaceX lansirao prvu potpuno civilnu posadu u svemir
Džared Ajzakmen, milijarder i izvršni direktor kompanije Shift4 Payments, predvodio je misiju Inspiration4 za prikupljanje novca za Dječiju istraživačku bolnicu St. Jude.
Kapsula SpaceX Crew Dragon i njena četvoročlana posada kružile su oko Zemlje tri dana bez profesionalnih astronauta.
Francuska opozvala ambasadore SAD prvi put u istoriji diplomatskih odnosa dviju država
Predsjednik Bajden je u septembru najavio da će SAD dijeliti strogo čuvanu tehnologiju pogona podmornica sa Australijom, što je rijedak potez za koji se smatra da je kontramejra protiv nadolazećeg uticaja Kine u azijsko-pacifičkom regionu.
Neposredno prije sklapanja ovog sporazuma, Australija je odustala od prethodnog sporazuma o kupovini konvencionalnih podmornica od Francuske. U znak protesta, Francuska, koja nije bila obaviještena o sporazumu, ljutito je opozvala svoje ambasadore u SAD prvi put u svojoj dugoj diplomatskoj istoriji odnosa sa zemljom, koja je počela 1778. godine.
Prodaja vozila sa nultom emisijom nadmašila prodaju dizela u Evropi
Električna vozila nadmašila su u septembru dizel vozila prvi put u Evropi, prema podacima iz Izvještaja o električnim automobilima u Evropi. Iako postoje uvjetravanja da je riječ o „nepravilnosti“ stvorene ograničenjima u snabdijevanju gorivom, ipak je riječ o fundamentalnom pomaku ka tehnologiji nulte emisije.
Prva Nobelova nagrada državljanki Filipina
Novinarka Marija Resa dobila je Nobelovu nagradu za mir 2021. za svoje preduzimljivo izvještavanje na Filipinima o kontroverznoj taktici moćnika predsjednika Rodriga Dutertea u ratu protiv droge.
Ona je prva filipinska Nobelovka, a nagradu je podijelila sa Rusom Dmitrijem Muratovim, urednikom lista Novaja gazeta, poznatog po kritičkom izvještavanju o Kremlju.
Komentari (0)
Želite da podijelite Vaše mišljenje sa čitaocima? Napišite komentar i započnite diskusiju.
