Čini nam se da je - u sagledavanju problema vezanih za sadržinu i modele političkog angažmana crnogorske opozicije - potrebno istaći tri stvari.
(Nota bene: Ne plediramo da je ovo definitivna lista problema i situacija koje treba analizirati, niti da su oni ovdje poređani po važnosti i redosljedu mogućeg rješavanja, niti da su pobrojani/sadržani svi elementi koji bi se mogli pomenuti kada je o tim stvarima riječ.)
Dakle:
Prvo, opoziciji je potrebna nova politička strategija.
Neko će, sigurni smo, reći da je ovo netačno ili nedovoljno precizno, jer su sve opozicione stranke koje uobičajeno nazivamo suverenističkim - mada je nama bliža i tačnija odrednica ,,istinske proevropske partije“ - jasne u svojim političkim odrednicama i projekcijama.
Čak i da je tako, ono što ne postoji u crnogorskom opozicionom političkom prostoru jeste kondenzovani i lapidarni iskaz koji bi bio svima razumljiv i interesantan, a naročito onim strukturama i segmentima u biračkom tijelu na čiju se podršku može računati u dva ili tri naredna izborna ciklusa.
Ideja o političkom manifestu, ili proglasu, koji bi se u svojoj strukturi i sadržini ogledao na neke primjere iz bliže i dalje prošlosti i iskustava evropskih zemalja koje su bile suočene sa dramatičnim krizama i izazovima - nije nova. Ali se gotovo i ne spominje u političkim raspravama.
Čehoslovačko, pa, potom, i slovačko i češko, a onda i poljsko iskustvo, s jedne, i, nama svakako bliže, slovenačko ili hrvatsko, s druge strane, bi mogli, u tom smislu, biti modeli i uzori. Crnogorci bi se, uz to, bez obzira na neke jasne razlike i teško uporedive situacije, mogli ugledati i na jedinstvo političkih snaga u našem susjedstvu - na Kosovu - u onom vremenu koje je prethodilo srpskoj agresiji i zločinima koji su bili razlog za NATO intervenciju.
Svim pomenutim slučajevima je zajedničko to što je djelovanje političke elite i intelektualnih krugova - bez obzira na sve prirodne i neizbježne razlike i specifičnosti - bilo temelj političkog pokreta nacionalnog preporoda i obnove, ali i osnova za procese političkih i sveukupnih reformi.
Drugo - koje se može tretirati kao segment prethodnog - jeste reorganizacija i rekonceptualizacija opozicionih struktura, uključujući njihova vođstva. Ova, inače nezahvalna i često simplifikovana tema (,,potrebne su nam nove snage i novi ljudi“ - što je, uprkos izvjesnom pojednostavljenju - u osnovi suština problema) mora se, što je to prije moguće, pretvoriti u djelotvornu akciju.
Naravno, te se stvari ne rade po porudžbi i po pozivu (teško je napraviti glineni model novog lidera, ili novih vođa, i „udahnuti im život“), ali se od nečega mora krenuti.
Nameću se dva nivoa novih rješenja. Jedan se tiče ideološkog i političkog širenja postojećih partijskih struktura, odnosno njihovog ukrupnjavanja. Crnoj Gori odavno nijesu potrebne tri socijal-demokratske/socijalističke partije, recimo. Drugi se odnosi na imena - a partijsko ime je poruka, prije svega poruka ukoliko želite da vršite promjene i da uvedete značajne novine.
Uzaludno smo, u nekoliko navrata (a to ovdje navodimo kao primjer), u funkciji nekoga ko nije član i to ne namjerava da postane, pozivali kolege iz DPS da završe davno proces transformacije sopstvenog političkog naziva, koji, bez imalo slučajnosti, liči na metamorfoze njihovih italijanskih kolega.
Naime, prvo je bila Komunistička partija Italije, pa se to onda transformisalo u PDS - Demokratska partija ljevice; pa su onda nasljednici Berlinguera to završili tako što su ,,otkinuli“ ono S - i sada su PD - Demokratska partija. Istovjetna situacija postoji sa nekadašnjim Savezom komunista Crne Gore, koji je prvo dobio hibridno ime DPS - Demokratska partija socijalista - ali nikada nije dovršio taj proces.
A finale bi bilo da se, ne samo retorički i propagandno, ta partija i imenom pomjeri prema centru, kao Demokratska partija. (Ponavljamo - ovo navodimo kao model, svjesni da je to više poruka koja ukazuje na suštinu, ili na njene bitne segmente, a ne sama suština.)
Postoji, naravno, alternativa ovim dobronamjernim idejama, koje nam se čine neizostavnim. Alternativa je jednostavna: politički procesi u Crnoj Gori će, prije ili kasnije, dovesti do formiranja nove političke strukture. Ona će - kako se to dogodilo u mnogim evropskim zemljama, ali i u onom segmentu političkog spektruma u Crnoj Gori na koje se ovaj tekst ne odnosi - na nekim od narednih izbora, marginalizovati političare i partije koje danas čine okosnicu crnogorske demokratske opozicije. Ako se to dogodi - oni će samo za to biti krivi.
Što nas dovodi do posljednje, treće stavke ovog nabrajanja, koja se odnosi na modus operandi onih koji danas predvode opozicioni angažman u našoj zemlji.
Stvari su tu jasne: oni moraju promijeniti način svog djelovanja i komunikaciju - kako sa političkim oponentima, odnosno aktuelnim nosiocima i aspirantima na vlast, tako i sa sopstvenim glasačima i simpatizerima.
(Ovdje nećemo trošiti slova na činjenicu da crnogorska opozicija nije našla razloga i motiva da u posljednje tri godine organizuje vladu u sjenci, koja bi, između ostalog pokazala njihovu političku zrelost u novim okolnostima i koja bi stvorila kredibilnu alternativu destruktivnim politikama „avgustovskih“ vlasti.)
Poruka koju je grupa intelektualaca, građanskih aktivista i novinara uputila prije nekoliko dana - upravo na temu načina opozicionog djelovanja - trebalo bi da u opozicionim rukovodstvima bude ispravno protumačena i shvaćena.
Ili, da budemo konkretni: uspjesi opozicije (neki bi i ovo napisali kao ,,uspjesi“ opozicije) u Podgorici - besplatan prevoz za đake i sprečavanje izmjena i dopuna DUP Podgorica, na primjer - su, svakako, za pohvalu. Ali, neuspjeh i marginalizacija po svim drugim pitanjima, kao i izvjesno nesnalaženje i inercija u komunikaciji sa građanima i političkim protivnicima, ukazuju na obrazac koji je za Crnu Goru poguban. Komunalni problemi se mogu rješavati, to odgovara i altuelnoj vlasti, dok se pitanja koja se tiču opstanka Crne Gore, kao države, društva i nacije, kreću, bez izuzetka, prema destruktivnom i rušilačkom istorijskom porazu i socijalnoj, ekonomskoj, kulturnoj i političkoj imploziji naše zemlje.
Zato je obaveza svih koji imaju - legitimnu i nespornu - ambiciju da doprinesu očuvanju i obnovi demokratske, građanske i sekularne, multikulturne i evropske Crne Gore, kredibilne saveznice u NATO i dobrog susjeda svima, a ne samo jednoj zemlji i jednom režimu na prostoru Zapadnog Balkana, da ozbiljno i odgovorno sagledaju pitanja i probleme koje smo ovdje pokušali da sumiramo.
Kakvi god da budu njihovi zaključci i rješenja - postojeće stanje - letargija, dešperacija i inercija - moraju biti poslati u prošlost. Za dobro Crne Gore i svih njenih građana.
