Akcija za ljudska prava (HRA) poziva Vladu Crne Gore da odmah krene u pripremu sveobuhvatne politike reparacija za sve žrtve ratnih zločina za koje je država bilo kako odgovorna ili koji su izvršeni na njenoj teritoriji, i tako primjeni preporuku Komiteta za ljudska prava Ujedinjenih nacija.
„Očekujemo i da ove godine Specijalno državno tužilaštvo odgovori očekivanjima i Komiteta za ljudska prava, kao i žrtava i civilnog društva, i pokrene istrage i za komandnu odgovornost i u nedjelotvorno ili nepotpuno procesuiranim predmetima logora Morinj, Deportacije, Bukovice i Kaluđerskog laza“, saopšteno je iz HRA<
Politika reparacija treba da sadrži, prije svega, plan obeštećenja nespornih žrtava zločina, kojima je, navode oni, uskraćena naknada štete zbog zaštite državnog budžeta tumačenjem zastarjelosti i neuspješnog utvrđivanja krivične odgovornosti za ratne zločine u krivičnom postupku, a za šta sve žrtve nijesu odgovorne.
„Takođe, politika treba da sadrži i plan memorijalizacije žrtava n.a mjestima ratnih zločina na teritoriji Crne Gore, kao i izraz spremnosti da država učestvuje u memorijalizacijama na teritoriji susjednih država, Hrvatske, Bosne i Hercegovine i na Kosovu. I ne manje važno, država mora hitno i bolje da organizuje svoje napore u potrazi za tijelima žrtava za kojima se još uvijek traga, kao što su žrtve Deportacije izbjeglica, otmice u Štrpcima, nestalih na Kosovu, ali i ubijenih članova porodice Klapuh, čiji se posmrtni ostaci nalaze na teritoriji opštine Nikšić“, saopšteno je iz HRA.
Komitet za ljudska prava u Ženevi, koji nadzire primjenu Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima, objavio je, navodi HRA, nedavno zaključna razmatranja o drugom periodičnom izvještaju Crne Gore o primjeni tog međunarodnog ugovora o ljudskim pravima.
„U odnosu na odgovornost za ratne zločine (kršenje ljudskih prava iz prošlosti), Komitet je pohvalio saradnju države sa Međunarodnim rezidualnim mehanizmom za krivične sudove i sa državama regiona“, kazali su oni.
Posebno je pohvaljeno ponovno otvaranje predmeta Morinj, Bukovica, Kaluđerski laz i Deportacija izbjeglica, „što je u skladu sa međunarodnim standardima za procesuiranje teških kršenja ljudskih prava“.
„Komitet je izrazio zabrinutost zbog nedostatka konkretnih rezultata u privođenju odgovornih pravdi i izostanka procesuiranja baziranog na komandnoj odgovornosti: „Država treba da ojača spremnost za brze i djelotvorne istrage i procesuiranje predmeta ratnih zločina, uključujući i to da obezbjedi da se izaberu svi nedostajući državni tužioci, kao i da sudije i državni tužioci dobiju institucionalizovan program specijalizovane obuke o međunarodnom krivičnom i humanitarnom pravu, pravima žrtava i najboljim praksama u pristupu predmetima ratnih zločina. Država mora da ubrza privođenje kraju tekućih slučajeva i istražuje, i tamo gdje je primjereno procesuira slučajeve komandne odgovornosti““, stoji u saopštenju.
Komitet je ukazao na nedostatak odgovarajuće politike za reparacije žrtava ratnih zločina, koja bi, kako su kazali oni, pored kompenzacije (naknade štete), uključivala i mjere restitucije, satisfakcije, rehabilitacije i garancije protiv ponavljanja.
„Iskazao je zabrinutost zbog toga što su žrtve onemogućene da dođu do naknade štete zbog tumačenja o zastarjelosti njihovih potraživanja. Takođe je naglašen problem nerazjašnjene sudbine nestalih osoba, uključujući žrtve prinudnih nestanaka“, stoji u saopštenju.
Komitet je pozvao Crnu Goru „da usvoji, u okviru šireg okvira tranzicione pravde i u konsultaciji sa žrtvama i organizacijama civilnog društva, sveobuhvatnu politiku reparacija, koja uključuje naknadu štete, i mjere rehabilitacije, satisfakcije, restitucije i garancije neponavljanja uzimajuci u obzir Osnovne principe i smjernice o pravu na pravni lijek i reparacije za žrtve teških povreda međunarodnog prava ljudskih prava i ozbiljnih kršenja međunarodnog humanitarnog prava.
„Ovo treba da uključi: da sve žrtve dobiju punu reparaciju za kršenja ljudskih prava počinjenih tokom rata, uključujuci i uklanjanje prepreka koje ometaju pristup nadoknadi kao što su zastarjelost i ograničenja u pogledu državljanstva; djelotvorni pristup adekvatnoj pravnoj pomoci za žrtve da podnose zahtjeve, uključujuci za porodice nestalih lica; jačanje napora da se razjasni sudbina i mjesto na kome se nalaze osobe koje su nestale tokom rata, od kojih su neki možda bili žrtve prinudnih nestanaka, uključujući redovno obavještavanje porodice žrtava o statusu i ishodu istrage; propisivanje prinudnog nestanka kao samostalnog krivičnog djela i jačanje podrške naporima civilnog društva da pomogne žrtvama i u pogledu memorijalizacija.
Akcija za ljudska prava je, kazali su oni, više puta zahtijevala donošenje iste politike koju sada predlaže Komitet za ljudska prava, obraćajući se Vladama Duška Markovića, Zdravka Krivokapića, Dritana Abazovića i Milojka Spajića.
„Međutim, uprkos tim zahtjevima, politika nije usvojena, niti je dato obrazloženje za takvu odluku“, zaključuju u saopštenju iz HRA.
