Pet poslanika iz primorskih opština danas su stavili potpise na ovu incijativu, kako bi se konačno otvorila rasprava o decentralizaciji upravljanja morskim dobrom i većem učešću lokalnih samouprava u donošenju odluka od ključnog značaja za obalne zajednice.
Prema riječima poslanika Ilira Ćapunija izmjene triju zakona imaju pet potpisnika, koji dolaze iz Albanske alijanse, Albanskog foruma, Bošnjačke stranke i Demokrata.
Problem centralizovanog upravljanja
Prema navodima iz inicijative, morskom obalom su do 1992. godine upravljale opštine, ali je tada osnovano Javno preduzeće Morsko dobro, koje je preuzelo sve nadležnosti. Ovakav model upravljanja, kako tvrde predstavnici primorskih opština, doveo je do centralizacije koja nije donijela očekivane benefite lokalnim zajednicama. Umjesto toga, odluke se donose na državnom nivou, što otežava brzo reagovanje na specifične potrebe primorskih gradova.
- Posljednjih godina svega trećina prihoda od upravljanja morskom obalom reinvestira se u infrastrukturu primorskih opština, iako su ti prihodi ostvareni upravo na njihovim teritorijama. Tačnije, od 24 miliona eura prihoda koje je JP Morsko dobro ostvarilo u periodu 2020-2023, u infrastrukturu primorskih opština investirano je svega 8,1 milion eura - stoji u dokumentu.
Pored neravnomjerne raspodjele prihoda, predstavnici opština ukazuju na problem pravne neusklađenosti. Naime, JP Morsko dobro do danas nije sprovelo zakonsku obavezu reorganizacije iz javnog preduzeća u privredno društvo, što dovodi u pitanje pravnu valjanost njegovih odluka. U dokumentu se navodi da su mnoge odluke ovog preduzeća donijete suprotno Zakonu o privrednim društvima i Zakonu o unapređenju poslovnog ambijenta.
Primorske opštine traže da se zakonskim izmjenama omogući decentralizacija i veća kontrola lokalnih samouprava nad morskim dobrom. Predlozi uključuju prenošenje određenih nadležnosti sa JP Morsko dobro na lokalne vlasti, što bi omogućilo, kako kažu, efikasnije upravljanje obalnim prostorom i investicijama.
Takođe, izmjenama zakona JP Morsko dobro bi se reotganizovalo u skladu sa zakonom kako bi se njegova funkcija uskladila sa principima transparentnosti i ekonomskog upravljanja.
Jedno od rješenja je i jedinstveno planiranje i uređenje priobalnog prostora, gdje bi opštine imale veću ulogu u donošenju planova i regulisanju privremenih objekata, kao i Uvođenje sistema zoniranja, kojim bi se definisale nadležnosti opština za uređenje i investicije u morsko dobro, kako bi se postigla bolja ravnoteža između državnih i lokalnih interesa.
Predlagači incijative takođe podsjećaju da primjena modela iz Hrvatske, Albanije i Italije, gdje su opštine preuzele upravljanje morskim dobrom, može donijeti bolje rezultate u Crnoj Gori.
Očekuju podršku parlamentaraca
Činjenicu da je predjednik Skupštine Mandić ovu incijativu ignosrisao duže od tri mjeseca, u odgovoru na novinarsko pitanje Ćapuni je komentarisao na način što je kazao da „smo imali burnu zimu u parlamentu“.
Ona je upućena kao inicijativa, nezvanačan prijedlog na kraju krajeva. Jeste da postoji jedan memorandum - saradnja između Zajednica opština i Skupštine, ali mi smo sada zvanični predlagači u ovom trenutku, tako da ćemo mi sad biti ti koji ćemo da branimo ovaj set zakona kroz organe skupštine do plenuma.
Demokrata Momčilo Leković, koji je jedini uz Ćapunija od poslanika bio prisudan na konferenciji za medije u Skupštini, kazao je da je njegov potpis prevashodno lični akt i stav, kao poslanika koji dolazi sa primorj.
- Stav našeg kluba poslanika biće donešen kada ovaj predlog dođe na dnevni red – kazao je Leković.
Predsjednik Opštine Ulcinj Genci Nimanbegu kazao je da ovbu incijativu treba cijeniti kao jedan od najvećih demokratskih iskoraka u Crnoj Gori.
- Mi ovdje predstavljamo različite partije. Imamo različite koalcije, a imamo jedinstveni stav. Mislim da smo bili dovoljno mudri i sa Zajednicom opština zaključili da ponudimo fer rješenje i za samo JP Morsko dobro. Znači oni bi vršili ulogu monitoringa. Želim istaći da ovo nije politikanski set zakona – on je demokratski, decentralizirajući i bilo ko ko u Skupštini Crne Gore ne podrži ove izmjene, to će raditi iz politikatskih razloga kalkulisanja što može dobiti za kratko vrijeme – poručio je Nimanbegu.
Predsjednik Opštine Bar Dušan Raičevićzadovoljan je što svi predstavnici opština smatraju da ovo jeste jedan vid početka njihove borbe za decentralizaciju, odnosno poštovanje evropskih vrijednosti koje su definisane u Evropskoj povelji o lokalnoj samupravi.
- Takođe, ovo je jedan povoljan momenat s obzirom da su predstavnici opozicije zajedno sa predstavnicima parlamentarne većine potpisali sporazum kojim se definiša da će se u narednom periodu raspravljati isključivo o onim evropskim zakonima koji kandiduju Crnu Goru za buduću članicu Evropske unije. Ova inicijativa je jedinstvena po tom pitanju. Ona predstavlja upravo ono što želimo i čemu težimo, a to je da budemo jedinstveni oko zajedničkih problema i potencijalnih rješenja. Jako sam zadovoljan zbog činjenica da smo danas ovdje u prilici da možemo da ozvaničimo početak rasprave u plenumu o ovim zakonskim rješenjima – kazao je Raičević.
On je dodao i da ukoliko je u prethodnom periodu i postojala dilema da li je ova inicijativa opravdana, posljedni događaj koji su bili vezani za program privremenih objekata i tenderske procedure koje je sprovelo JP Morsko dobro, definitivno inicijativu još više potvrđuju kao opravdanu.
Predsjednik Opštine Budva Nikola Jovanović kazao je da je optimista i da očekuje da će većina poslaničkih grupa i onih koji su, makar u brojnim predizbornim periodima, kritikovali samo postojanje Morskog dobra i njegovo funkcionisanje, podržati predloženi set zakona i konačno omogućiti opštinama u južnom regionu da preuzmu veću odgovornost i veće ekonomske benefite od upravljanja prostorom morskog dobra
- Mi ovdje, kao čelnici primorskih opština, ne tražimo ništa u odnosu na ono što je opštinama nekada pripadalo, a to je da su upravo do 1992. godine opštine upravljane teritorijom koje sada pripada Morskom dobru, da su raspisivali tendere za plaže i ono što je najvažnije imali ekonomske benefiti od toga prostora i prihodovali u lokalni budžet. Zbog današnjeg režima korištenja zone morskog dobra, mi kao primorske opštine, gubimo veliki profit i taj profit koji se ubira sa te teritorije se ne koristi i ne stavlja u funkciju razvoja lokalnog stanovništva. Svjedoci smo da je Menažment morskog dobra izuzetno selektivan kada se radi o ulaganjima, pa tako u Budvi još uvijek nemamo aktivnost tog preduzeća vezano za izgradnju šetališta od Starog grada do Bečića, ili od Bečića do Rafailovića, da ne pričam dalje što je sa Kamenovom ili Pržnom – kazao je Jovanović.
On je ukazao i na temu koja je, kako kaže, veoma važna za građane Budve i turiste.
- To je Luka Budva, koja je zaključkom Vlade ponovo oduzeta opštini Budva i dodiljena Morskom dobru sa određenim mehanizmima da ona može biti nakon toga i ustupljena nekom privatnom preduzeću, preduzetniku ili data mimo zakona o koncesijama u korištenje – kazao je on.
