Radio Slobodna Evropa u analizi navodi da je aktuelnoj parlamentarnoj krizi prethodilo više slučajeva nepoštovanja sudskih odluka od strane državnih institucija.
Tako je Savjet Javnog servisa, suprotno odlukama sudova, tri puta imenovao isto lice za direktora. Sud je tri puta vraćao na funkciju šefa policije koga je Vlada smjenjivala suprotno proceduri. Isti slučaj je bio sa smjenama generalnog inspektora Agencije za nacionalnu bezbjednost.
Odluke Agencije za sprečavanje korupcije ignoriše više poslanika.
Komentarišući ove situacije politički analitičar Sergej Sekulović za Radio Slobodna Evropa ističe tri ključna problema:
“Neadekvatan zakonski okvir, institucije koje nemaju autoritet i treće, tumačenje propisa i pravnih praznina u skladu sa političkim interesima.”
Dodaje da je Crna Gora u ovom trenutku daleko od snažnih i nezavisnih institucija i pravne države koja funkcioniše na ozbiljnom nivou.
“Za građane je to poruka da živimo u nestabilnom sistemu koji zavisi od političke volje i interesa različitih grupacija, što čini Crnu Goru, u velikoj mjeri, neuređenom državom”.
Evropska unija pozvala je 22. januara sve institucije u Crnoj Gori da poštuju zakon i Ustav države jer je ovo ključno za evropski put Crne Gore.
“EU poziva sve organe vlasti i političke lidere da obezbede punu funkcionalnost Ustavnog suda kao suštinske garancije za vladavinu prava i demokratsku stabilnost”, naveo je portparol Evropske komisije Gijom Mersije.
Uprkos presudama, direktor RTCG opstao
Jedan od primjera nepoštovanja sudskih odluka je imenovanje generalnog direktora Javnog servisa RTCG Borisa Raonića.
Osnovni sud u Podgorici je u avgustu 2021. godine utvrdio da je Raonić izabran nezakonito jer je bio u konfliktu interesa kao član Savjeta Agencije za elektronske medije.
Tu presudu je potvrdio Viši sud u maju 2023. i naložio Savjetu RTCG da postupi u skladu sa njom.
Međutim, Savjet je mjesec kasnije uprkos presudi, ponovo izabrao Raonića za generalnog direktora.
Osnovni sud je aprila 2024. ponovo utvrdio nezakonitost njegovog izbora, jer nije ispunjavao uslove konkursa – deset godina na rukovodećoj poziciji sa visokom stručnom spremom.
Ipak Savjet RTCG ga je izabrao za generalnog direktora u avgustu 2024. nakon objavljenog konkursa. Dva mjeseca ranije zakonski je smanjeno potrebno iskustvo sa deset na pet godina.
Dio članova Savjeta RTCG bio je predmet istrage Specijalnog državnog tužilaštva.
Nakon toga u novembru prošle godine Osnovno tužilaštvo je pokrenulo postupak protiv predsjednika i četiri člana Savjeta zbog nezakonitog izbora Raonića tereteći ih za zloupotrebu službenog položaja.
Suđenje je zakazano za mart ove godine.
Ignorisanje Agencije za sprječavanje korupcije
Dio javnih funkcionera nije prijavio imovinu ili odbija da odstupi sa funkcije koja ih dovodi u poziciju konflikta interesa.
Poslanik Pokreta Evropa sad Darko Dragović nije dostavio izvještaje o prihodima i imovini za 2022. i 2023. godinu od kada je javni funkcioner.
Specijalno tužilaštvo od novembra prošle godine provjerava da li su na Dragovićevo ime bili upisani stanovi jednog od navodnih vođa kriminalnih klanova.
Agencija je saopštila da mu je tri puta upućivala poziv. Dragović je najavio tužbu protiv Agencije tvrdeći da je uredno popunio imovinski karton.
U slučaju gradonačelnika Nikšića Marka Kovačevića Agencija je utvrdila kršenje Zakona o sprečavanju korupcije jer istovremeno obavlja dvije javne funkcije.
Kovačević je, osim na čelu Nikšića, ujedno i poslanik u Skupštini Crne Gore.
Zakon propisuje obavezu podnošenja ostavke na jednu od dvije funkcije u roku od 30 dana.
Kovačević je saopštio da nije u prekršaju.
Agencija za sprječavanje korupcije je najavila da će provjeriti da li ministar unutrašnjih poslova Danilo Šaranović krši zakon članstvom u Nadzornom odboru Fudbalskog kluba Budućnost.
Iz Ministarstva unutrašnjih poslova tvrde da to nije javna funkcija.
Višestruke odluke Upravnog suda ignorisane
Tri puta je Vlada smjenjivala Zorana Brđanina sa mjesta direktora policije, a Upravni sud presuđivao da ga vrate na tu funkciju.
Najprije je Vlada Dritana Abazovića smijenila Brđanina 2023. nakon čega je Upravni sud to ocijenio protivzakonitim i naložio njegovo vraćanje na čelo policije.
Brđanina je ista Vlada ponovo smijenila, a Upravni sud donio novu odluku o njegovom vraćanju.
Treći pokušaj smjene je uslijedio 2024. od strane ministra unutrašnjih poslova Danila Šaranovića. Međutim i treći put je Upravni sud presudio u korist Brđanina.
Spor između Vlade i Brđanina je riješen političkim dogovorom, kojim je on podnio ostavku na mjesto direktora policije, a Vlada ga imenovala za savjetnika direktora Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB).
Sličan slučaj je sa Artanom Kurtijem koji je imenovan 2022. za generalnog inspektora ANB-a. Vlada ga je smjenjivala tri puta, a Upravni sud isto toliko poništavao to rješenje.
Nakon što je treći put vraćen na mjesto generalnog inspektora 12. januara ove godine, Kurti je sedam dana kasnije podnio neopozivu ostavku na tu funkciju.
Sekulović: Može pomoći EU ali…
“Crna Gora mora da pokaže drugačiju praksu na polju integriteta institucija ukoliko želi da postane punopravna članica EU”, ocjenjuje Sergej Sekulović.
Navodi da EU može da pomogne u tom procesu mehanizmima “meke moći”. Ipak ocjenjuje da je to u osnovi unutrašnji problem Crne Gore:
“Ta interakcija između nacionalne vlasti i Evropske unije bi mogla pozitivno da djeluje u transformaciji ovakvog stanja. Crna Gora je mali sistem i relativno brzo može da se postavi na zdrave osnove.”
Sekulić ukazuje da je za to potreban širok društveni konsenzus:
“Ako smo mi uporni u destrukciji, onda nam ne može niko pomoći.”
On je naveo još niz problema u kojima se pokazala nefunkcionalnost institucija sistema, poput izbora u Šavniku koji nisu završeni od 2022, problema sa formiranjem vlasti u Budvi i Kotoru.
A da Crna Gora ima probleme sa povjerenjem u izborni proces ukazano je Rezolucijom Parlamentarne Skupštine Savjeta Evrope od 27. januara.
