Komitet za nacionalnu bezbjednost nije iznio više detalja o pritvoru Masimova 8. januara, uz napomenu da su privedeni i drugi neimenovani bezbjednosni zvaničnici.
Masimov je dva puta bio premijer i smatra se dugogodišnjim saradnikom bivšeg predsjednika Nursultana Nazarbajeva, glavne mete javnog gnijeva tokom smrtonosnih nemira koji su izbili prošle nedjelje zbog povećanja cijena goriva. Masimov je bio na poziciji šefa bezbjednosti od svog imenovanja 2016. godine.
Taj potez uslijedio je pošto je kazahstansko ministarstvo unutrašnjih poslova objavilo da je više od 4.000 ljudi privedeno u tekućim operacijama gušenja demonstracija, što je dovelo do zahtjeva za intervenciju regionalnog vojnog saveza predvođenog Rusijom.
Predsjednik Kasim Žomart Tokajev ranije je dao dozvolu snagama bezbjednosti da „pucaju da ubiju“ demonstrante, koje je opisao kao „bandite“ i „teroriste“, što su etikete koje su demonstranti odbacili.
Pucnjava se čula tokom noći do jutra 8. januara u komercijalnoj prestonici Almatiju, žarištu višednevnih nereda i oštrog bezbjednosnog odgovora.
Desetine ljudi – uključujući 18 pripadnika bezbjednosti – ubijeno je u sukobima, saopštili su zvaničnici.
Demonstranti su ranije ove nedjelje palili i pljačkali javne zgrade u nekoliko gradova u najgorem nasilju u 30 godina nezavisnosti te centralnoazijske države.
U prkosnom nacionalnom obraćanju 7. januara, predsjednik Tokajev je rekao da je red u velikoj mjeri uspostavljen širom zemlje jer je dao zeleno svjetlo policiji i vojsci da koriste smrtonosnu silu.
- U našoj zemlji se nastavlja antiteroristička operacija. Policija, nacionalna garda i vojska sprovode velike i dobro koordinisane napore za uspostavljanje reda i zakona - rekao je Tokajev, navodi se u kabinetu predsjednika.
Suočen sa rastućim nemirima i očiglednom neizvjesnošću u pogledu lojalnosti snaga za sprovođenje zakona i vojnih snaga, Tokajev je proglasio vanredno stanje i 5. januara zatražio od Organizacije ugovora o kolektivnoj bezbjednosti (ODKB) koju predvodi Rusija da pomogne u obezbjeđenju bezbjednosti.
U roku od nekoliko sati stigli su prvi ruski padobranci, a za njima i jedinice iz drugih članica ODKB-a, Bjelorusije, Jermenije, Tadžikistana i Kirgizije. Očekuje se da će oko 2.500 vojnika iz alijanse biti raspoređeno u Kazahstan, što je Tokajev opisao kao „kratak vremenski period“.
Nejasno je da li su trupe ODKB-a pomogle u gušenju protesta, ali alijansa i zvaničnici zemalja učesnica rekli su da će jedinice obezbijediti samo ključnu infrastrukturu i objekte.
Ruski vojnici raspoređeni na aerodromu u Almatiju, pomogli su u obezbjeđivanju ključnih objekata u gradu i obezbjeđuju kosmodrom Bajkonur, gdje Rusija lansira satelite i svemirske misije, izvijestio je Kazahstanski servis RSE/RL.
Ruska avio-kompanija Aeroflot je 8. januara saopštila da je otkazala dva večernja leta za Kazahstan, jedan iz Moskve za prestonicu Nur-Sultan i drugi iz Moskve za Almati.
Tokajev je tokom sastanka sa visokim zvaničnicima istog dana rekao da je raspoređivanje snaga ODKB-a u Nur-Sultanu oslobodilo kazahstanske agencije za sprovođenje zakona da prerasporede osoblje u Almati. Tokajev je proglasio 10. januar danom nacionalne žalosti.
Usred široko rasprostranjenih izvještaja da je 81-godišnji Nazarbajev pobjegao iz zemlje, njegova kancelarija je 8. januara saopštila da je bivši predsjednik sa dugogodišnjim iskustvom ostao u prijestonici, gdje on i njegova porodica zadržavaju snažan uticaj i koja nosi njegovo ime.
Brzinu kojom je ODKB stigao u Kazahstan neki analitičari su vidjeli kao još jedan znak strategije Kremlja da brzo djeluje kako bi zaštitio svoj uticaj na tlu nekadašnjeg Sovjetskog Saveza.
Ruski predsjednik Vladimir Putin održao je 8. januara dug telefonski razgovor sa Tokajevim u kojem su dvojica lidera razgovarala o mjerama koje se preduzimaju za uspostavljanje reda. Kazahstanski predsjednik je zahvalio Putinu na intervenciji ODKB, navodi Kremlj.
Američki državni sekretar Entoni Blinken doveo je u pitanje obrazloženje zahtjeva Kazahstana za pomoć vojnog saveza kojim dominira Rusija.
Visoki američki diplomata rekao je 7. januara da kazahstanske vlasti „sigurno imaju kapacitet da se na odgovarajući način bave protestima“ na način koji poštuje prava demonstranata uz održavanje reda i zakona.
"Tako da nije jasno zašto osjećaju potrebu za bilo kakvom spoljnom pomoći, pa pokušavamo da saznamo više o tome. Mislim da je jedna lekcija iz novije istorije da kada su Rusi u vašoj kući, ponekad ih je veoma teško natjerati da odu", rekao je Blinken.
Informacije su sporo izlazile iz zemlje nakon što su Internet, mobilne usluge i druge komunikacije ugašene ili prekinute. Neki novinari su izvijestili o barem djelimičnom obnavljanju Internet usluga koje su bile prekinute, ali problemi sa vezom i dalje otežavaju komunikaciju.
Protesti su izbili u zapadnom regionu Mangistaua 2. januara zbog udvostručenja cijene subvencionisanog tečnog naftnog gasa (TNG) prije nego što su se proširili i prerasli u pozive na političke reforme u toj strogo kontrolisanoj zemlji.
