Presrijetanjem aviona koji je letio između dviju evropskih prijestonice kako bi uhapsio kritičara svog režima, bjeloruski diktator Aleksandar Lukašenko prekršio je međunarodno pravo i počinio akt agresije na svoje susjede.
Prve izjave zapadnih lidera bile su snažne, ali nedovoljne. EU bi trebalo da preduzme brzu akciju kao odgovor — i da Lukašenkovom pokrovitelju Vladimiru Putinu jasno stavi do znanja da će i on odgovarati ako rusko saučesništvo izađe na vidjelo.
Opozicija u Bjelorusiji organizovala je proteste širom zemlje otkako je Lukašenko proglasio pobjedu na namještenim predsjedničkim izborima prošlog avgusta. Vladin cilj prisiljavanja leta 4978 kompanije Ryanair — na putu iz Grčke za Litvaniju, obje zemlje članice EU — da sleti u Minsk bio je lišavenje slobode 26-godišnjeg novinara Romana Protaševiča, prognanog suosnivača Telegram kanala koji su koristili anti- vladini aktivisti da organizuju i razmjenjuju informacije. Na kraju je Boingu 737-800 dozvoljeno da krene, ali ne prije nego što su Lukašenkove snage završile hapšenje.
Bjelorusija je optužila Protaševiča za podstrekavanje, za koje je predviđena zatvorska kazna duža od 12 godina. Ako se dodaju optužbe za terorizam, mogao bi se suočiti sa smrtnom kaznom. EU bi trebalo da nastavi da insistira na hitnom puštanju Protaševiča i njegove djevojke, koja je navodno takođe bila pritvorena, i da istraži ko je izdavao naređenja i da li su bjeloruski službenici obavještajne službe bili prisutni na letu, kako se tvrdi.
Zapad ima ograničenu polugu. Bjelorusija je ostala u orbiti Rusije od raspada Sovjetskog Saveza. Ali EU i njeni saveznici nijesu bespomoćni. Evropski savjet najavio je moguće kazne, počevši od obustave letova nad bjeloruskim vazdušnim prostorom i zabrane nacionalnom avio-prevozniku zemlje da sleti na aerodrome EU.
Sankcije uvedene nakon prošlogodišnje akcije protiv demokratskih demonstranata trebalo bi proširiti, uključujući i oligarhe sa sjedištem u Rusiji i poslovne interese od kojih zavisi Lukašenkov opstanak na vlasti.
Evropa i SAD treba da povećaju finansijsku i tehničku pomoć bjeloruskim grupama civilnog društva i nezavisnim medijima. A SAD bi trebalo da pozovu lidera opozicije Svetlanu Tihanovskaju u Bijelu kuću.
Jednako važno, Zapad bi Putinu trebalo da pošalje poruku o troškovima udovoljavanja Lukašenkovoj bezobzirnosti. Sticanje ruske saradnje u pitanjima poput klimatskih promjena i sajber kriminala moglo bi sugerisati izbjegavanje sukoba oko Bjelorusije — ali ovo je pogrešno. Konstruktivniji odnos treba da bude vezan za pridržavanje Kremlja međunarodnih normi.
Njemačka kancelarka Angela Merkel, francuski predsjednik Emanuel Makron i predsjednik SAD Džo Bajden trebalo bi da pritisnu Putina da pristane na poštene nove izbore i smjenu Lukašenka. Dokazi o umiješanosti Rusije u hapšenje Protaševiča ili Lukašenovo kršenje zakona trebalo bi da donesu oštrije sankcije protiv Putinovog užeg kruga.
Lukašenko podriva evropsku bezbjednost i vrijednosti za koje tvrdi da ih brani. Ako evropske vlade ne uspiju da održe vladavinu prava, izdaće ne samo narod Bjelorusije, već i sopstvene građane.
