Predstavnici dvije opštine sa sjevera Crne Gore, Berana i Rožaja, imali su priliku još prije dvije decenije da u Mađarskoj obiđu toplane koje rade na principu bio mase, ali, osim što su u međuvremenu izgrađene fabrike peleta, nijedan sjevrni grad u Crnoj Gori nije pokušao da izgradi takvu toplanu.
"Troškovi izgradnje takvih toplana dosta su veliki, međutim beneficije koje one pružaju i način na koji se to izvodi, predstavljaju jedan od najčistijih metoda proizvodnje tople vode i toplotne energije", objašnjava jedan inženjer. Toplane na bio masu u Mađarskoj su počele da se grade onog trenutka kada je ta zemlja postala dio evropske porodice, a Evropska unija im postavila, između ostalog, zadatak da smanje zagađenje vazduha iznad njihove države za 30 odsto.
Tada su morali i bili prinuđeni da se okrenu alternativnoj energiji – solarnoj, vjetrenjačama, energiji iz zemlje i drvenom otpadu, i za najkraće vrijeme izgrađeno je čak pet pet toplana koje rade na drvni otpad. Jedna od toplana na bio masu uz svesrdnu pomoć Evropske unije izgrađena je u gradu Kermondu, u blizini slovenačke i austrijske granice, koji ima oko dvanaest hiljadastanovnika. Na nju je priključeno svako treće domaćinstvo i radi snagom od pet megavata.
Za grejnu sezonu ova toplana potroši oko pet hiljada tona raznog, sitno mljevenog, drvenog otpada.
"Najčešće su to ostaci iz pilana, i drugih fabrika koje prerađuju drvo. Koriste se i industrijske transportne palete. Tu dnevno stiže četiri do pet kamiona drvenog otpada iz raznih industrija", kaže ovaj inženjer. Prema njegovim riječima investicija izgradnje toplana na bio masu je velika i vraća setek za deset godina, ali Evropska unija je u njihovoj gradnji učestvovala donacijama od 75 odsto, dok je lokalno stanovništvo, odnosno grad, obezbijediopreostali dio od 25 procenata..
Najveća toplana na bio masu nalazi se u gradu Sombataju, sa preko sto hiljada stanovnika, u istom regionu Mađarske, prema granici sa razvijenim evropskim državama. Najmanja u selu Pornapati, na samoj mađarsko-austrijskoj granici, većinski naseljenom stanovništvom njemačkog porijekla. U toplani te veličine nema ni jednog zaposlenog radnika, i sve je automatizovano.
"Kompjuter sve završava i organizuje posao. Dovoljno je samo da se u magacinskiprostor ubaci sitnog drvenog otpada za sedam dana. Sve ostalo radi se automatski. Mašina sama povlači u kotao onoliko koliko je potrebno. Komjuter sve prati i povezan je za slučaj potrebe i najmanjeg problema sa tri važnija telefona koji zvone i eventualno upozoravaju", kaže on.
Naš sagovornik ističe u svemu ekološku stranu elektrana koje rade na bio masu, i u kojima sena koristan način uništava sav drvni otpad. Ni dvadeset godina nakon tog iskustva koje je vidio u Mađarskoj, ovaj inženjer ne može čudom da se načudi da u nekom od sjevernih gradova nije niko pokušao da izgradi topanu na bio masu.
Jednom prilikom, davno, u Beranama su boravili predstavnici neke italijanske kompanije interesujući se za mogućnost da se u tom gradu projektuje i izgradi prvaenergana u Crnoj Gori koja za pogonsko gorivo koristi takozvanu bio masu, odnosno drvni otpad, ali na kraju od svega nije bilo ništa.
Koliko će vremena još proći i koliko će drvnog otpada istruliti u šumama od Plava na jednoj, preko Berana i Rožaja do Pljevalja na drugoj strani, prije nego prva toplana na bio masu bude izgrađena na našim prostorima, još uvijek je nepoznanica.
"Evropska iskustva su tu, a tu je i sirovina koje slabo koja evropska zemlja ima kao Crna Gora. Samo je potrebna inicijativa i da se u susret poglavlju 27 jednostavno prekopira mađarsko iskustvo", smatra ovaj inženjer.
