Države članice uspostavile su EU i time ujedno označile novu etapu u integrisanju naroda Evrope u sve čvršću uniju, u kojoj se odluke donose što je bliže moguće građanima. Ovim su Ugovorom postavljeni ciljevi ekonomske i monetarne unije, jedinstvene valute, zajedničke vanjske i bezbjednosne politike, zajedničke odbrambene politike, a zatim i odbrane, uvođenja građanstva Unije, uske saradnje u pravosuđu i unutrašnjim poslovima. Jedna od najvažnijih razlika između triju stubova bila je u tome što su se odluke u okviru prvog stuba donosile nadnacionalnom metodom, odnosno kvalifikovanom većinom), a u okviru drugog i trećeg stuba na bazi jednoglasnosti. Ugovor iz Mastrihta je spojio dva ranija: Rimski ugovor i Samostalni evropski akt. Nastao je novi ugovor – Ugovor o Evropskoj uniji.
Ovim ugovorom je evropska integracija iz pretežno ekonomske prerasla u političku uniju. Značaj ovog ugovora u političkom smislu je u širenju saradnje država članica triju zajednica na nove oblasti. Uvedeni su novi oblici saradnje između vlada država članica, poput onog u olasti odbrane te pravosuđa i unutarnjih poslova. Dodajući ovu međuvladinu saradnju postojećem sistemu „Zajednice“, Ugovor iz Mastrihta stvorio je Evropsku uniju.
Ekonomska i politička integracija među državama članicama EU znači da te zemlje moraju da donose zajedničke odluke o mnogim pitanjima, čime su se razvile zajedničke politike. Vremenom su se neki ključni ciljevi politika promijenili. Tako cilj poljoprivredne politike više ne proizvoditi što je moguće više hrane što jeftinije, nego podstiče poljoprivredne metode koje proizvode zdravu hranu visokog kvaliteta i koje štite životnu sredinu. Potreba za zaštitom životne sredine sada je važna komponenta svih politika EU.
Ugovoru je prethodilo ukidanje provjere pasoša i carinske kontrole na većini unutrašnjih granica EU, što je povećalo pokretljivost njenih državljana. EU je 1992. odlučila da pokrene ekonomsku i monetarnu uniju, koja uključuje uvođenje jedinstvene evropske valute kojom upravlja Evropska centralna banka.
Ugovor je stupio na snagu 1. decembra 1993. godine.
