Odluka jeste neuobičajena, priznajemo, posebno u kulturi u kojoj su “primjeri čojstva i junaštva” dominantno usmjereni na poduhvate, pregnuća i postupke pojedinaca, heroja i junaka sa imenom i prezimenom. Sada je nagrađen – tj. istaknut kao vrijedan pomena, hvale i poštovanja – ne pojedinac, pa ni neki organizovani kolektiv ili institucija, već jedan masovni skup i protest.
5
Bilo je u Crnogorskom helsinškom odboru i pitanja (sasvim logičnih i – priznajemo i to – praktičnih) : “a kome ćemo fizički predati tu plaketu?”, ali su značaj, simbolika i poruke onoga što se dogodilo u ta dva septembarska dana na, potvrdilo se, istorijskom Cetinju i, ponovilo se, istorijskom Belvederu, bilo kudikamo važniji od tog tehničkog upita.
Taj protest i dalje prate brojne (ni malo slučajne, niti benigne) kontroverze i sporenja.
Prvobitne slavodobitne i reakcije oduševljenja zvaničnih krugova vlasti u Crnoj Gori, ali i brojnih, znanih i, široj javnosti, manje poznatih ili, čak, neprepoznatljivih adresa u Srbiji, brzo su zamijenili postupci koji se u običnom govoru zovu zametanjem tragova i bježanjem od odgovornosti.
Pisao sam već o tome: pošto nema niti jednog dokaza da je bilo pucanja na policiju, Molotovljevog koktela, napada na policajce, pokušaja državnog udara i ostalih fantazmagoričnih scenarija i nevidljivih zavjera “nasilnih ekstremista”, što je dovelo i do stava javnog tužioca sa Cetinja da nema krivičnog djela, i tako dalje – ostale su opstrukcija i manje ili više suptilno zastrašivanje onih koji bi mogli predstavljati problem za aktuelnu Vladu, njeno Ministarstvo unutrašnjih poslova i njegovu Upravu policije. Taktika je jasna: treba, sasvim ciljano i s namjerom (iz)gubiti vrijeme i sakriti dokaze i fakte, koji mogu dovesti do pravih naredbodavaca i ključnih izvršilaca nepotrebne i nićim izazvane upotrebe sile – tj., da budemo precizniji: nasilja – prema građanima sa Cetinja i iz cijele Crne Gore koji su pružili otpor zloupotrebi Cetinjskog manastira.
Zbog toga je, pored drugih, pokrajnih aktivnosti i procesa, Aleksandar Saša Zeković, koji je odavno prepoznat kao aktivista i branitelj ljudskih prava u našoj zemlji (a – od osnivanja-obnavljanja CHO – i njegov generalni sekretar), od posebnog interesa i pod vanrednom pažnjom određenih krugova iz vlasti – u MUP-u i u Upravi policije.
Onaj dio nevladinog sektora i slobodnih građanskih udruženja je, povodom toga, već reagovao. Tu nema nikave dvojbe, niti najmanje sumnje: pokušaji koji targetiraju Zekovića imaju jasni cilj: umjesto da se govori o nezakonitoj upotrebi sile, hemijskh sredstava i gumenih metaka, treba razglabati i razvlačiti konstrukciju kako je generalni sekretar CHO zapravo “dirigovao” protestom! Ministarstvu i Upravi policije je poslata jasna poruka: znamo za taj jadac! Koliko će je odgovorni i oni koji pokušavaju da sakriju svoju neodgovornost (ili nešto još gore od toga) shvatiti – drugo je pitanje.
Zato je priznanje samom Protestu kao događaju i kao činu od višestrukog značaja i od posebnog značenja za ozbiljno narušeno i ugroženo stanje ljudskih prava i sloboda u Crnoj Gori.
Sumarno:
Prvo, takva odluka CHO obavezuje da se samom Protestu Belveder-Cetinje 2021 posveti pažnja u smislu dokumentovanja svih dešavanja, postupaka i pojedinačnih ugrožavanja ljudskih prava i Ustavom i zakonima garantovanih građanskih sloboda.
Uz faktografiju i preciznu hronologiju/satnicu dešavanja – svjedočanstva učesnika i žrtvi policijskih britalnosti i nasilja – potrebno je dokumentovati, tj. učiniti najozbiljnji napor da se dođe do dokumenata koji rasvjetljavaju komandne linije, povode i razloge za upotrebu sile, hemijskih sredstava i gumenih metaka (stručno: sredstava posebne namjene). Takođe će biti potrebno napraviti analizu odluka (javnih i tajnih) i ponašanja kako organa vlasti, tako i pojedinih režimskih medija.
Drugo, i paralelno sa prvim, komunikacija i saradnja sa Savjetom za građansku kontrolu rada policije, čiji je angažman od posebnog značaja (i, kao takav, stvara ozbiljne probleme svim policijskim zvaničnicima koji pokušavaju da netačno i neistinito prikažu svoju ulogu u bitnim detaljima septembarskog belvedersko-cetinjskog protesta. U situaciji kada su mnoge (ne želimo da kažemo “sve”) specijalizovane nevladine organizacije za oblast ljudskih prava i sloboda – da iskoristimo najblaži eufemizam – izrazito pažljive i vanredno oprezne kako se i da li se uopšte bave događajima o kojima je ovdje riječ, aktivnost Savjeta je od vanrednog značaja. Na to bi, da je sreće i, još više, normalnosti, pažnju trebalo da obrate i diplomate koji službuju u Podgorici (ili koji Crnu Goru prate iz Beograda), a naroćito one koje predstavljaju EU zemlje. Kroz odnos prema Protestu i njegovim učesnicima prelamaju se mnogi aspekti i dimenzije kompleksne političke i bezbjednosne situacije u našoj zemlji, a ne samo one “ljudsko-pravaške”, kako se to kaže u žargonu.
Treće – i najvažnije – Protest Belveder-Cetinje 2021 predstavlja i politički “reper”, odnosno orijentir za djelovanje crnogorskih građanskih i demokratskih političkih organizacija. Neko bi mogao (opravdano!) primijetiti da neke političke snage nisu prepoznale taj “momenat” Protesta. Tj. da nisu naučili lekciju, ili su propustili da shvate njen najbitniji segment. Rezultati nedavnih izbora na Cetinju su to jasno pokazali. Ali, možda baš zbog toga – istorijska poruka i nauk belvedersko-cetinjskog protesta tek treba da bude prepoznata i shvaćena u punoj mjeri.
Zato je odluka Crnogorskog helsinškog odbora važna. I to će i ostati – za događaje i vrijeme koji čekaju Crnu Goru.
