Piše: Boban Batrićević
Osmoga marta 2020. godine na Cetinju je održan protest profesora i zapošljenih s Fakulteta za crnogorski jezik i književnost kojemu su se pridružili studenti i građani. Na skupu se mogla čuti slobodna Crna Gora, ona koja nije pristala na otklon od temeljnih postulata sekularne i građanske države. Protest je organizovan zbog toga što Vlada Zdravka Krivokapića već nekoliko mjeseci ne ispunjava svoje zakonski definisane obaveze uplate sredstava koja su neophodna za funkcionisanje Fakulteta. Time se sistemski ugrožava opstanak montenegristike, budući da je FCJK od svojega osnivanja usmjeren na sakupljanje, proučavanje i afirmaciju crnogorskoga nematerijalnog nasljeđa, dakle djelatnosti koje su vezane za plansku brigu o crnogorskoj jezičkoj, književnoj i kulturnoj tradiciji.
U opstrukciji rada FCJK-a odražavaju se najmanje dva nastojanja „crnogorske“ Vlade. S jedne strane, ciljano se guši śedište savremene crnogorske kritičke misli, imajući u vidu činjenicu da je FCJK jedina akademska institucija u državi čiji profesori javno kritikuju sunovrat Crne Gore i opravdanu opasnost od njenoga utapanja u mapu tzv. „srpskog sveta“, čije konture iscrtavaju ideolozi velikosrpskog nacionalizma, a koju operacionalizuje srpski predśednik Aleksandar Vučić, poznat i po uticaju na najveći dio nove vlasti u Crnoj Gori. S druge strane, atakom na FCJK Vlada ogoljuje svoje ideološke sheme po kojima postaje i regionalno prepoznata – to je Vlada koja afirmiše svjetonazore Srpske pravoslavne crkve, organizacije koja ne priznaje postojanje bilo čega sa crnogorskim predznakom, pa tako ni crnogorskoga naroda, jezika i crkve. Gašenjem ili asimilacijom FCJK-a u politički strogo kontrolisani državni Univerzitet, Vlada bi u okviru svojih ciljeva uspjela učiniti dvije fundamentalne stvari – suzbila bi kritički diskurs jedne autonomne institucije sa svojom tradicijom mišljenja i zaustavila razvoj montenegristike kao objedinjujuće naučne discipline koja se bavi aspektima crnogorskog nacionalnog identiteta.
Da sve što je navedeno ima svoju opravdanu osnovu svjedoče organizovani napadi na FCJK, koji se sprovode iz propagandnih štabova i presbiroa Vlade Crne Gore. U njihovom pojačanom medijskom djelovanju kojem svjedočimo posljednjih dana, jasno se čita namjera narušavanja ugleda institucije, njenih profesora i osobito dekana Fakulteta, prof. dr Adnana Čirgića, koji se svojim agilnim naučnim radom i posebnim doprinosom u procesu kodifikacije crnogorskoga jezika postavio kao jedan od predvodnika moderne crnogorske nacionalne emancipacije. Za sprovođenje svojih ciljeva, Vlada je angažovala „spoljnjeg eksperta“ za kulturu pri Ministarstvu prosvjete, nauke, kulture i sporta, čovjeka u penziji i osobu koja se prilikom sloma bivše Jugoslavije proslavila saradnjom s Vojislavom Šešeljom po čijim je instrukcijama raščišćavao beogradski Univerzitet od nepodobnih kadrova. Taj „spoljni ekspert“ dolazi iz političke partije i saveza koji kontroliše Aleksandar Vučić, a u njegovom političkom pedigreu posebno se ističe višegodišnja javna negacija postojanja Crnogoraca i njihove kulture. Isto tako, ideološki okvir političke struje kojoj pripada ne priznaje genocid u Srebrenici, naziva Ratka Mladića i Radovana Karadžića herojima, itd.
Čini se da pismo koje je crnogorskome premijeru Krivokapiću uputio balkanolog s Istorijskog instituta Češke akademije nauka i profesor na Karlovu univerzitetu, dr František Šistek, najbolje ocrtava opšte okolnosti u Crnoj Gori. U njemu se naročito izdvajaju sljedeći redovi: „Uvaženi profesore Krivokapiću, zajedno sa sve većim brojem zabrinutih naučnika, istraživača, univerzitetskih profesora, studenata, novinara, političara, diplomata, kreatora politika i istinskih prijatelja Crne Gore širom Balkana, Evrope i svijeta ne samo da se nadam već zapravo i racionalno očekujem da će se Vaša Vlada odmah suzdržati i spriječiti svako dalje pokazivanje retoričkog nasilja, sudskih prijetnji i finansijskih napada na FCJK, vođenih prvenstveno infantilnim nacionalizmom i ličnom ljubomorom nekolicine pojedinaca. Ako Vaša Vlada uspije na trenutak skinuti svoje ideološke naočare i procijeniti FCJK samo prema obrazovnome učinku i akademskim rezultatima, postignutim skromnim sredstvima za svega nekoliko godina svog postojanja, izuzetnim akademskim kvalitetima nastavnog kadra i, na kraju ali ne najmanje važno, entuzijazmom i pozitivnom energijom njegovih studenata, moraćete priznati da FCJK predstavlja jednu od najaktivnijih, najuspješnijih i najperspektivnijih akademskih institucija Vaše zemlje i cijelog postjugoslovenskog prostora.“
Sasvim je jasno da čitava javna polemika oko FCJK-a nije samo pitanje opstanka jedne institucije, već civilizacijsko pitanje koje se odnosi na buduće usmjerenje Crne Gore. Odbranom Fakulteta kao institucije koja baštini građansku i antifašističku misao, brani se i temeljno i univerzalno pravo na slobodu misli i govora. U suprtonom, došlo bi do sistematskoga političkog lockdown-a i do obnove mračnjačke ideologije koja je zaslužna za razaranje Jugoslavije.
