Sociolog opravdano “razmišlja o nasilju kao fenomenu samom po sebi, kao pojavi odsječenoj i izolovanoj od toka događaja, od mjesta odakle kao fenomen potiče i razvija se” (Ferrarotti 1979) otvarajući još i pitanje: da li je tačno da je nasilje fenomen svih vremena, i može li se ljudsko ponašanje u potpunosti objasniti samo istorijsko-sociološkim razmatranjem?
Ne radi se o tome da se čovjek posmatra izolovano od istorije, već još jednom potrebno je tražiti biološke, psihološke i antropološke uslove koji pomažu da razumijemo zašto je čovjek bio, i u stanju je, da reaguje kroz istoriju u društvenim odnosima na određen način.
Iako je nasilje fenomen svih vremena, činjenica da danas izaziva još veću pozornost nije zato jer ga je više (zbog novih komunikacijskih instrumenata) već njegova eksplozija iznenađuje zbog iluzornog razmišljanja da smo uspjeli da ga protjeramo iz civilizovanog zapadnog društva.
Sociološkinja Sanja Vujošević Facchini
Nasilje razočarava one koji su se nadali napretku zbog masovnog školovanja, brige o kolektivnom zdravlju i sve većoj dostupnosti javnih usluga. Ono je istorijski fenomen, zato što se duboko mislilo da tehnološki-racionalno društvo, industrijskoi informisano društvo, nasilje može eliminisati, smatrajući ga iracionalnim.
Ispoljavanja nasilja danas, kao i kroz istoriju, mnoga su i dolaze kako iz unutrašnjih tako i iz spoljašnjih poticaja. Unutrašnjim bi se moglo označiti to što imediji daju jako puno značaja nasilju, pedofiliji, kućnom nasilju, mobingu, bulizmu. Ovim formama nasilja dodaju se i drugi jako poznati oblici kao npr: nasilje na političkim manifestacijama.
Spoljašnji poticaji nasilja su osim permanentnih ratova u različitim djelovima svijeta, porast mržnje i konflikti motivisani religioznim objašnjenjima (fundamentalizmi), novi i iznenađujući oblici terorizma, pa do nasilja koje sa sobom donose neprilagođeni imigranti očajni i marginalizovani od strane društva. Sa druge strane mučenje i nasilje diktatorskih režima nijesu nikad prestali, a imaju drugačije pojavne oblike. Dugačkoj listi možemo dodati različite forme prinuda, društveni pritisak, psihičko nasilje i fizičke povrede.
Nema sumnje da težina socijalnih i ekonomskih uslova odlučuje i pogoduje nasilnom ponašanju. Upravo mogućnost nasilja sa socijalno- ekonomskom i političkom pozadinom zahtjeva od nas da proučavamo čovjeka, takođe prema mogućnostima koje nam pružaju psihologija, biologija i antropologija kao naučne discipline.
Do nasilja dolazi tamo gdje ima neravnoteže ili propadanja i marginalizacije od strane društva, tamo gdje se prisustvuje pritisku jedne grupe nad drugom, tamo gdje je konflikt između rasizma i religije u multietničkim državama gdje su nejednakosti i antagonizmi druge vrste.
Zdravi razum uglavnom povezuje sa negativnim konotacijama nasilje, ali moramo se zapitati da li je ono uvijek loše ili barem da li se može izbjeći. Situacija izazvana nasiljem takođe je povezana sa u teoriji nazvanim pristupom “anđelizma” koji smatra izvodivim, sa praktične i političke tačke gledista, ideal građanskog suživota u kojem su svi sukobi interesa kompatibilni i pozitivno rješivi kroz transakciju i kompromis” (Ferrarotti, 1979, str.21).
Sa druge strane, vjerovatnije je takođe po mišljenju sociologa, da su sukobi interesa, nejednakost pogleda na potrebe neizbježni u svakoj zajednici i da se trenuci sukoba prirodno uvlače u svaku vrstu međuljudskih odnosa (od ličnih bračnih obračuna do porodičnih, a da ne pominjemo one između društvenih klasa, ekonomskih grupa, vjerskih i ideoloških uvjerenja, običaja itd.). Kada se uzme u obzir prethodno, vjerodostojna je teza da određena vrsta sukoba može biti razlog za rast i razvoj novih oblika nasilja.
Po ovom pitanju, istini za volju, mišljenja među sociolozima su podijeljena. Talcott Parsons (1954) američki funkcionalista zasniva teoriju društva: da je stabilno društvo zasnovano na opštem konsenzusu o zajedničkim vrijednostima. Sukob i prinuda su sekundarni, nefunkcionalni društveni fenomen, dok suprotno tome Ralf Dahrendorf, bivši direktor Londonske ekonomske škole smatra da su prinuda i sukobi nezamjenljivi motori napretka: “Društva su u suštini istorijske tvorevine iupravo zato kao takvima potrebne su im pokretačke tvorevine (sukob kao pokretač za istorijsku promjenu i evoluciju)”.
Teoretičari sociologije ne prave razliku između kompeticije i sukoba, jer sukob uključuje raspravu i rivalstvo, ali i borbu, sve do rata. U hipotezu da je sukob stalno prisutno stanje ne samou društvenoj sferi već u bilo kom polju gdje postoji život dodaje se da je to korisna društvena interakcija ukoliko ne dovede do brutalnosti i razaranja. Kada se izuzme iluzija da se konflikt može eliminisati, onda ostaje problem upravljanja silama, da ne kažemo otvoreno nasiljem koje se dobija ritualizacijom, odnosno legalizacijom i stvaranjem novih društvenih pravila.
Bez obzira na to i dalje ostaje problem tih novih nasilnih pravila koja remete drutvene norme, proizvodeći nove forme nasilja, neutemeljene i neproduktivne - koliko god njihovo gledište bilo razumljivo, nije opravdano. Stoga je odbrana demokratije koju društva sprovode upotrebom sile i prinude prekršena.
I upravo zbog svega navedenog ostaje nam komunikacija .
“Komunikacija može biti instrument moći ili revolucionarno oružje, komercijalni proizvod ili sredstvo komunikacije. To može biti instrument slobode, ali i ugnjetavanja; može doprinjeti i formiranju individualne ličnosti ali i klasifikaciji ljudskih bića. Zadatak svakog društva je da izabere najbolji način da ispuni zadatak na koji smo svi pozvani i pronađite sredstva za prevazilaženje materijalnih, socijalnih i političkih poteškoća koje ometaju napredak”.
Rapporto MacBride za UNESCO
