Ova inicijativa je od svog početka izazvala mnoge debate u državama od kojih se očekuje da budu dio nje. Ali koje su to zemlje, o kojim balkanskim zemljama je riječ?
Na Balkanu su i zemlje poput Grčke, koja nije uključena u ovaj projekat, takođe nisu uključene Bugarska i Rumunija, zatim Mađarska, Hrvatska i Slovenija. Dakle, u ovom projektu govorimo o manjem broju država (onih šest) Zapadnog Balkana, a to je region koji je iskusio mnoge sukobe (etničke, vjerske, itd.).
Ali danas živimo u drugačijoj realnosti, gdje su sve zemlje Zapadnog Balkana otvoreno izrazile svoju orijentaciju da postanu dio velike porodice Evropske unije. Aplicirajući za članstvo u EU, ove zemlje su danas u različitim fazama napredovanja prema zahtjevima koji su im postavljeni. I tako imamo Srbiju i Crnu Goru koje su otvorile pregovore i zatvorile neka poglavlja, zatim imamo Albaniju i Sjevernu Makedoniju koje čekaju otvaranje pregovora, kao i Kosovo i Bosnu koje malo zaostaju.
Trojica lidera koji su pokrenuli i prihvatili ovu inicijativu u početku su tvrdili da EU ima unutrašnje probleme i da nas ne integriše ne zbog naših zasluga, već zbog unutrašnjih problema unutar same Unije. A da ovaj projekat, pod nazivom Otvoreni Balkan, ima za cilj neku olakšicu (kretanje robe, ljudi itd.), a zatim i integraciju u EU.
Međutim, neke zemlje (Crna Gora, Kosovo, Bosna i Hercegovina) protive se projektu, u kojem vide nejednakost i rizike. Za ove tri zemlje nije ubjedljiv koncept koji su više puta isticali lideri triju zemalja koje podržavaju projekat da će ekonomske potrebe i ekonomske komunikacije donijeti političku normalizaciju. Dakle, vidimo da oni koji su doživjeli ratnu ranu ne misle tako.
U Evropi su za uzor uzete Francuska i Njemačka, koje su vodile četiri rata tokom dva vijeka (sa milionima mrtvih ljudi). Ali da bi krenula ka Evropskoj uniji, Njemačka je potpisala sve sporazume o kapitulaciji i priznala svoje grijehe iz vremena nacizma. Zatim je došao dogovor o uglju i čeliku koji su osnovni sporazumi stvaranja EU.
Ova inicijativa se mora sagledati sa puno objektivnosti, koja kao i mnoge druge ima pozitivan, optimističan početak, a onda na putu ritam i entuzijazam opadaju i završavaju se inicijativom koja pripada istoriji. Kao što je okončan i Berlinski proces.
