I dok Cetinje u tom pogledu igra naročitu ulogu, posebno ako se govori o obrazovanju i emancipaciji žena, a pamtimo i da su prve demonstracije u organizaciji nekog ženskog pokreta održane u Kotoru, ovog puta fokusiraćemo se na Podgoricu. Jer, taj je grad dvadesetih i tridesetih godina prošlog vijeka bio jedan od ‘epicentara’ borbe za ženska prava u našoj državi.
I tokom 1920. tražile jednakost
Najprije treba istaći podatak iz niza publikacija i istorijskih izvora o tome kako su žene u Podgorici prve demonstracije organziovale u decembru 1919, a razlog je bila skupoća, uz zahtjeve za demobilizaciju vojske. Mjesec kasnije, iz današnjeg glavnog grada prvi put su žene zatražile političko izjednačavanje polova.
Tokom dvadesetih godina, vlasti tadašnje Kraljevine gušile su niz radničkih demonstracija i u Podgorici i u drugim crnogorskim gradovima, pri čemu je među povrijeđenima bilo i mnogo ženskih aktivistkinja.
Zabranjena proslava i potreba stvaranja feminističkog pokreta
Žene iz Podgorice pokušale su osmog marta 1932. da organizuju proslavu, ali to su zabranile vlasti.
Jedna od bitnijih godina bila je 1936. Tada je u nedjeljnom listu “Zeta” objavljeno više tekstova o pravima žena, pri čemu je prvi put pomenuta “Potreba stvaranja feminističkog pokreta u Crnoj Gori”. Uz to, sve su glasniji bili zahtjevi da žene dobiju pravo glasa.
Prije 89 godina utemeljen Ženski pokret: Ovo su bile ključne poruke
Ipak, najzanimljivije iz današnje perspektive djeluje događaj organizovan 1. marta 1936. godine u podgoričkom hotelu “Evropa”. Tada je zvanično utemeljen Ženski pokret, kao prva ženska organizacija u Podgorici.
U monografiji “Revolucionarni pokret u opštini Titograd 1919 – 1945” predočeno je više detalja o tom okupljanju.
“Pred oko 120 žena, osnivačku skupštinu otvorila je stara učiteljica Stanica Radović, koja je govorila o zapostavljenosti žene u društvu, o potrebi osnivanja udruženja žena, o političkoj emancipaciji, društvenoj svijesti i ravnopravnosti žene, o neophodnosti uključivanja žene u vršenje društvenih funkcija, u kulturni rad i slično”, navodi se u tekstu.
Na skupu je govorila i Stanka Leković.
“Ona je posebno ukazala na izuzetno teške uslove koji vladaju u Crnoj Gori u pogledu položaja žene. Govorila je i Zorica Karamatijević u ime žena službenica”, dodaje se.
Na sjednici su usvojena pravila – a u središtu je bila borba za izjednačavanje žena u svim javnim pravima sa muškarcima.
Mnoga su prava izborena, ali ravnopravnost još nije dostignuta
Uskoro je Vlada Milana Stojadinovića zabranila rad Ženskog pokreta, zbog bliske povezanosti sa Komunističkom partijom.
Godinu kasnije, nakon policijske torture, umrla je Božana Vučinić, koju su vlasti godinama progonile i mučile zbog ženskog i radničkog aktivizma. Takođe 1937, policija je tokom protesta žena uhapsila niz učesnica, a 1939. su u Podgorici održane masovne demonstracije tokom obilježavanja 8. marta.
Žene su u Podgorici, baš kao i u svim drugim djelovima Crne Gore, bile dio svih akcija Komunističke partije protiv tadašnjih vlasti, učestvovale su u Španskom građanskom ratu, a zatim i Drugom svjetskom ratu.
Dio njihovih zahtjeva ispunjen je neposredno po završetku rata – tada su žene u Crnoj Gori, između ostalog, prvi put stekle pravo glasa. Međutim, na ispunjenje dijela zahtjeva, čini se, još će se čekati – jer, teško je da iko i danas može ustvrditi kako su žene u Crnoj Gori ravnopravne sa muškarcima.
