Izvještaj tog 2. oktobra 1856. godine tiče se perioda završnice velikog Krimskog rata. Portorikanac, naravno na kastiljanskom, piše da je lokalni beg tražio pojačanja turske centralne vlasti – jer Crnogorci su napadali ,,u više različitih distrikta“. Uz kratak dodatak: nekoliko je crkava i džamija, u tom periodu, (napominje se da se sve desilo sredinom avgusta), bilo uništeno.
Česi iz Klivlenda
Istorijski kontekst perioda vladavine knjaza Danila nije za ovu priču ključan; osim činjenice da su takvi incidenti, u dugom periodu, bili dio svakodnevice crnogorskog življenja. I uz jednu tamnu sjenku – fakat da se to prvo pominjanje Podgorice u listovima današnjih Sjedinjenih Američkih Država desilo nepun mjesec nakon druge pohare Kuča.
Dragocjeno je, prije svega, to što danas potpuno besplatno možemo pristupiti athivama i pretrazi američke štampe; makar za period od nezavisnosti 1776. pa do 1963. godine. Sve to je obezbijeđeno onlajn arhivom Kongresne biblioteke u Vašingtonu. U nekoliko klikova možete doći do bilo čega – a ponajprije do širog konteksta vremena i prostora. I do svih razloga, zbog kojih bi jedna Podgorica, tada i dalje pogranična turska varoš, bila interesantna kao vijest čitaocima u Vašingtonu, Indijanapolisu, Detroitu, Čikagu, San Francisku... I eto, prije svih, Portoriku.
U dugom periodu Crna Gora i vijesti vezani za nju bili su prije svega predmet interesovanja emigracione štampe drugih slovenskih naroda. Tako se drugi put ona pominje u listu ,,Pokrok“, 24. septembra 1874. godine. Štampao se u Klivlendu i bio list američkih Čeha... Više desetina puta, u periodu do konačnog oslobođenja, češki i poljski listovi su pisali o borbama u okolini Podgorice – i bio je to jasan odraz i sentiment jedne panslavenske ideje, o kojoj su posebno romantičarski stav zauzimali upravo iseljenici u Americi!
Bitnija od Cetinja
Konačno, na engleskom jeziku: ,,The Kansas City Journal“ 12. juna 1898. pruža detalj koji će se sigurno dopasti lokalcima. U velikom ilustrovanom članku o Crnoj Gori (sa sve detaljima nošćnje i ilustracijom prijestonice) – Cetinje opisuje kao ,,grad manji od Podgorice, koja je u dolini, takođe i manje bitan za biznis od nje“. Dok ,,Indiana Tribune“ Indijanapolisa u junu 1902. na njemačkom jeziku (većina današnjih stanovnika Indijane su potomci njemačkih doseljenika) detaljno opisuje kvalitet puta od Cetinja, preko Bjelica ka Danilovgradu – pa prema Podgorici i dalje ka Kolašinu... Istog ljeta, u julu, ,,The Albuquerque Daily Citizen“ (u Novom Meksiku!) prenosi izvještaj o vjenčanju princa Mirka. Uz komentar da ,,princ ima veliku palatu blizu Podgorice, u plodnoj Zetskoj ravnici; provinciji čiji je on vojvoda“.
I to je samo djelić onog istorijskog mozaika koji možete posložiti u očima Amerikanaca, stranaca i novinara, 19. i početka 20. vijeka. Nabrajanje svakako ne bi bilo cilj i zahtijevalo bi ozbiljan i metodološki pristup – zato ovo shvatite kao poziv da ,,skoknete“ do onlajn baze Kongresne biblioteke.
E da, Crna Gora u američkoj štampi: prvi put klasična lažna vijest. Još 7. avgusta 1801. u ,,The National Intelligencer“, prvom listu štampanom u tek osnovanom glavnom gradu Vašingtonu. Glasilo trećeg predsjednika Tomasa Džefersona objavljuje netačnu vijest iz Turske da je Napoleonova Francuska pokorila Crnu Goru. U realnosti, 1807. je Francuska, na kraju duge borbe sa Svetim Petrom Cetinjskim, ruskom flotom i Austrijancima, nakratko dobila Boku Kotorsku.
A na istoj stranici lista te 1801. oglas o prodaji robinje, tamnopute djevojčice...
