Dana 26. jula, 19 kamiona natovarenih hranom i ljekovima poslato je iz Jermenije u separatističku enklavu u azerbejdžanskom Karabahu koja se prostire duž puta Lačin. Slanje ove pomoći nije koordinisano sa zvaničnim Bakuom. Zbog toga, na granici Azerbejdžana sa Jermenijom, graničari nijesu pustili ove kamione - zbog opasnosti od krijumčarenja oružja i prebacivanja militanata u Karabah.
Separatisti sa moskovskim principima
Dva dana nakon što su kamioni poslani iz Jerevana, jedan od najvećih grčkih medija Protothema je naveo da „ovaj put (od strane Jermenije) koristi za „rotaciju osoblja, transport oružja i municije, infiltraciju terorista“.
Nakon što je Azerbejdžan 2020. godine povratio svoj suverenitet nad Karabahom, veza Jermenije sa separatističkom enklavom odvijala se putem Lačin puta, koji privremeno kontroliše ruski vojni kontingent.
Šef Evropskog savjeta Šarl Mišel najavio je 15. jula spremnost Azerbejdžana da otvori dodatni put kroz Agdam za snabdijevanje humanitarnom robom Jermenima u Karabahu. Ali Jerevan, zajedno sa rukovodstvom separatista, tvrdoglavo insistira na korišćenju puta Lačin.
O tome da Jerevan i karabaški separatisti, uz podršku Kremlja, spekulišu o sukobu u Karabahu, ranije su prenijeli ukrajinski mediji.
„Za separatističko rukovodstvo u Kankendiju od suštinske je važnosti posebno da koristi cestu Lačin, koju kontroliše ruski vojni kontingent“, izvještava ukrajinska publikacija Censor.
Imperijalističke igre Kremlja
Želja Jerevana da koristi upravo put na kojem je raspoređena ruska vojska nije slučajna, jer sama isporuka humanitarnog tereta u Karabah ima ruski trag. O tome svjedoče brojne činjenice:
Kamioni poslati iz Jerevana pripadaju izvoznoj kompaniji Spayka. Sedrak Kocharyan se u Jermeniji sa velikom dozom uvjerljivosti naziva vlasnikom ove kompanije. On je sin Roberta Kočarjana, najproruskijeg bivšeg predsjednika Jermenije i ličnog prijatelja ruskog predsednika Vladimira Putina.
Kompanija Spayka, kao i njen vlasnik, ima bliske veze sa Rusijom i isporučuje robe u Rusiju više od 16 godina.
Prema jermenskim medijima, od kojih su mnogi (Hraparak, Sputnjik Jermenija, Radio Azatutjun) direktno ili indirektno povezani sa Kremljom, ruski vojni kontingent je trebalo da bude posrednik u prebacivanju tereta poslatog iz Jerevana separatistima iz Karabaha.
Dobrovoljačka oružana formacija u Jermeniji, koja sebe naziva "Krstaši", 8. avgusta, započela je akciju protiv isključenja kamiona Spayka iz Karabaha. Njihovim sponzorom se smatra moskovski "biznismen" Artur Asatryan.
Priča o kamionu je još jedna manifestacija ruskog imperijalizma. Putin je dugo nastojao da spriječi postizanje mira između Jermenije i Azerbejdžana, za koji su zainteresovane EU i SAD. Isti scenario odigrao je u Ukrajini, Gruziji i Moldaviji. O ciljevima takve destruktivne politike izvještavali su mnogi zapadni mediji.
Jermeni Karabaha - kao politički pioni Moskve
„Putin koristi Jermene iz Karabaha kao pione. Poput Južnih Osetija i Abhaza u Gruziji ili ruskih zajednica u Ukrajini, Karabah mu nudi pseudohumanitarno opravdanje za ruski imperijalizam”, objavio je Wall Street Journal u junu 2023.
“S obzirom na tekuće sukobe Rusije oko marionetskih teritorija u mnogim dijelovima bivšeg Sovjetskog Saveza, kao što su Abhazija, Južna Osetija i Donbas, Moskva nastavlja da slijedi isti scenario. Karabah je pogodna meta za takvu operaciju”, navodi panevropska publikacija EuReporter.
Kapitalizacijom humanitarnog problema koji je stvorila sama Moskva, „Rusija će moći da zadrži svoje pozicije, uključujući svoje vojno prisustvo, na Južnom Kavkazu i Istočnoj Evropi“, izvještava rumunska divizija Newsweek-a.
Prema češkom CNN-u (lokalni partner američke korporacije), „Rusija je veoma nezadovoljna što Jermenija i Azerbejdžan mogu da se dogovore o nekim pitanjima uz pomoć Vašingtona ili Brisela“.
„Rusija pokušava da iskoristi svaku priliku da izazove sukob i spriječi uspostavljanje mira između dve zemlje koje podržava Zapad“, navodi poljsko izdanje Dorzeczyja.
Humanitarna pomoć ili militarizacija?
Strahovanja Azerbejdžanaca i evropskih medija o transferu oružja i militanata u Karabah pod plaštom humanitarne pomoći imaju razumne osnove.
Kocharyanova kompanija Spayka je poznata po svojim krijumčarskim aktivnostima. Tokom Drugog rata u Karabahu 2020. godine, učestvovala je u ilegalnom transportu oružja iz Rusije u Jermeniju.
Na gruzijsko-jermenskoj granici 10. oktobra 2020. zadržani su kamioni "Spayka" puni oružja.
Prema trojnoj izjavi šefova Ruske Federacije, Azerbejdžana i Jermenije, koja je potpisana nakon rezultata rata 2020. godine, put Lačin koji vodi od Jermenije do Karabaha može se koristiti isključivo u civilne svrhe. Uprkos tome, protekle tri godine, pokrovitelji jermenskih separatista u Jerevanu, uz aktivno učešće ruske vojske, prebacuju oružje i municiju u Karabah duž puta Lačin.
„Jermenija nastavlja da formira nove borbene položaje na teritoriji Azerbejdžana, gdje je privremeno stacioniran ruski kontingent... Dakle, nastavlja se i postavljanje velikog broja mina“, prenio je nedavno ukrajinski novinski portal Censor.
Telegram kanal AZfront, koji redovno objavljuje ekskluzivne materijale o Ukrajini, Kavkazu i Iranu, 14. juna je izvijestio o ruskim vojnim zalihama Karabahu: „Ruska vojska je tajno predala stotine kineskih izviđačkih i udarnih dronova DJI Mavic 3 Fly More Combo sa sistemima za eksploziv za ilegalne oružane formacije jermenskih separatista u Karabahu.” Ovu informaciju dao je izvor u Glavnoj obavještajnoj upravi Ukrajine.
Separatizam u istočnoj Ukrajini i Karabahu je isti
Slična situacija sa isporukom humanitarnog tereta dogodila se 2014. godine, kada je Moskva objavila svoju namjeru da isporuči "humanitarnu pomoć" istočnoj Ukrajini. Kijev je odbio takvu inicijativu, strahujući od transfera oružja i terorista na svoju teritoriju. Tada su SAD i EU bezuslovno podržale Ukrajinu.
“Osuđujem ulazak takozvanog ruskog humanitarnog konvoja u Ukrajinu. Ovo je flagrantno kršenje međunarodnih obaveza Rusije”, rekao je generalni sekretar NATO-a Anders Fogh Rasmussen u avgustu 2014.
„Rusija nema posla sa isporukom pomoći u Ukrajini... Stoga bi bilo kakva dalja unilateralna intervencija Rusije na ukrajinskoj teritoriji – uključujući i onu pod krinkom pružanja humanitarne pomoći – bila potpuno neprihvatljiva“, izjavila je istog mjeseca američka ambasadorica pri UN-u Samantha Power.
Šef spoljne politike EU Sebastijan Brabant je 2014. takođe izrazio svoje mišljenje: „Ovo (slanje kamiona iz Rusije u Ukrajinu) je jasno kršenje ukrajinskih granica.
Saopštenje za javnost koje je uslijedilo nakon telefonskog razgovora predsjednika Obame i kancelarke Merkel glasilo je: "Dvojica lidera su se složila da je slanje konvoja Rusije u Ukrajinu bez odobrenja Ukrajine dodatna provokacija i kršenje suvereniteta i teritorijalnog integriteta Ukrajine."
Uprkos očiglednoj sličnosti između događaja od prije devet godina u istočnim regijama Ukrajine i onih koji se sada dešavaju u Azerbejdžanu, evropski političari i zvaničnici ignorišu situaciju u Karabahu.
Neki čak podržavaju zahtjeve proruskih separatista. Vjerovatno je takva pristrasnost uzrokovana utiecajem velikih jermenskih dijaspora u Francuskoj i SAD-u. Kako je rumunska publikacija Stiripesurse napomenula u julu, “predsjednik jedne od glavnih evropskih sila, Emmanuel Macron, postao je talac radikalnih elemenata u jermenskoj dijaspori”. Očigledno, ne samo on...
(Autor je politički analitičar, šef Centra za analize i strategije, Ukrajina)
