„U onoj meri u kojoj sam postepeno otkrivala da su ideološke matrice glavnih nosilaca sistema i glavnih nosilaca kritike, ili da kažemo pobune, ljudi iste ideološke matrice, ja sam se podjednako udaljavala i od jednih i od drugih.“ Latinka Perović
,,Budimo realni, tražimo nemoguće”, ,,Ne vjerujte štampi” — bile su neke od parola sa čuvenih studentskih protesta, koji su se dogodili širom svijeta 1968. godine. Pored protesta, tu godinu je obilježilo ubistvo jednog od najpoznatijih boraca za ljudska prava Martina Lutera Kinga, kao i ubistvo Roberta Kenedija, masakr u selu Mi Laj u Vijetnamu, napad SSSR na Čehoslovačku… Bez obzira na činjenicu da su se protesti dogodili u različitim kulturama, sistemima i kontinentima (svim osim Australije), svaki od protesta je bio različit.
Zanimljivo je da su zabrana izvođenja predstave i konstantno jačanje antisemitizma bili glavni povod za proteste u Poljskoj. U Italiji i Njemačkoj kroz proteste se preispitivala i njihova fašistička prošlost, uz glavnu parolu ,,Šta si radio u ratu, tata!?”… Američki studenti su protestovali protiv rasizma i rata u Vijetnamu, a šezdesetih godina se pojavio i čuveni hipi pokret. Za to vrijeme, u Jugoslaviji su početkom juna izbili veliki studentski protesti i trajali su neđelju dana.
Razlozi za jugoslovenske proteste, a posebno beogradske, bili su razni. Skupljali su se i godinama unazad — od Rankovića do Ćosića, no glavni razlog je bila ekonomska situacija, niske plate, nezaposlenost i uopštena zabrinutost za budućnost. Generacije šezdesetosmaša su bile prve generacije koje su se rodile i obrazovale u poslijeratnoj Jugoslaviji i koje su počele da uviđaju da ona ipak nije društvo jednakih, već društvo sa ograničenom slobodom govora.
Protesti i štrajkovi su okončani nakon televizijskog obraćanja Josipa Broza Tita, 9. juna, kada je izgovorio ono čuveno ,,STUDENTI SU U PRAVU”, kao i ,,sretan sam što imamo takvu omladinu, koja je pokazala da je zrela”. Takođe je dodao ,,zaboravili smo na čovjeka, a bez čovjeka mi ne možemo graditi”, kao i ,,neki kažu da su protesti odraz onoga što se dešava u Francuskoj, Njemačkoj — to nije tačno, to nije odraz toga, to je odraz onih naših slabosti koje su se nagomilale, a mi danas moramo rješavati, a ne kriviti neke druge uticaje izvana”.
Nakon završetka protesta ipak nijesu svi uslovi studenata bili ispunjeni. Važna poruka te 1968. bila je upravo ostvarivanje mogućnosti da se kaže ,,Neću!”, ostvarivanje prava na pobunu, da se iskaže sopstvena, a ne konstruisana misao i da pokažeš da ne priznaješ nikog iznad sebe, pa bio to Bog ili čovjek. Demonstracije su izmijenile umjetnost i kulturna dešavanja, posebno izražena u filmskoj umjetnosti kroz ,,crni talas”.
Iako su crnogorski studenti učestvovali u studentskim protestima u Beogradu i Zagrebu, nešto ranije ‘68, desio se i protest građana i omladine na Cetinju, zbog stava Pravoslavne crkve i mitropolita Dajkovića protiv izgradnje mauzoleja. Građani su tada jasno poručili — ,,Hoćemo mauzolej na Lovćenu”. Prošle su skoro 54 godine od studentskih protesta. Sada, u ovom vremenu apatije, studentske proteste je gotovo nemoguće zamisliti. Danas se ne zna ni šta je izdaja ni šta je nada (kako je jednom rekla Borka Pavićević, učesnica 1968.). Ne postoji zanos niti misao.
Danas nema ni dovoljno mladih ljudi da bi osmislili i izdržali pobunu. Posljednji, a gotovo i jedini, pokušaj organizovanja masovnih studentskih protesta kod nas desio se 2011. godine. Vrlo brzo je bio podijeljen, posvađan, sa velikim brojem umiješanih, politički i interesno obojenih faktora. Studenti nijesu bili jasni ni istrajni u svojim idejama, što je odlično pokazalo karakter studenata, a i Univerziteta.
Tokom studija, na prve studentske proteste u Ljubljani (a o njima se dosta pisalo u našim medijima) povela nas je profesorica crtanja. Priznajem da sam otišla više iz radoznalosti nego iz potrebe da zahtijevam bolje uslove, jer sam u Sloveniji imala veća prava i uslove nego u svojoj zemlji. Tada nas je profesorica naučila jednu važnu stvar, a to je da se protesti tiču nas, a ona je tu da bi nas podržala.
Kasnije, kroz rad sa studentima, počela sam da shvatam, ali ne i da opravdavam apatiju naših studenata. Oni su proizvod gomile nebrige, površnog obrazovanja i sveopšte nezainteresovanosti i lijenog mozga, sa jedne strane, i velike ambicije, naduvanog ega i ubjeđenja da su u svemu uvijek i u svakoj situaciji najbolji, sa druge strane. Njih se ništa ne tiče niti ih šta dodiruje i promjera. Život i stvarnost se odigravaju daleko od njih. Jedino što ih zanima jeste lična sitna satisfakcija i uspjeh, koji uskoro neće moći da ostvaruju, a neće ni znati zbog čega.
Od takve omladine ne možemo očekivati pobunu, jer ih nijesmo naučili ni upoznali sa svijetom u kom žive. A u skorijoj istoriji, onog trenutka kada se vlast direktno upetljala u univerzitet, pokazale su se anomalije aparata kako državnog tako i univerzitetskog. Tada je javnost vidjela kako sve može da se obesmisli, pa i nezavisnost ključne obrazovne institucije.
Ne znam zbog čega se danas čudimo što je pop Crkve Srbije ili bilo koje druge vjerske organizacije u Crnoj Gori postao član UO Univerziteta, ili što na Javnom servisu drugi pop kaže da godinu osnivanja Bogoslovije na Cetinju treba uzeti kao datum osnivanja univerziteta u Crnoj Gori. Nemamo što da se čudimo zbog čega novinar ili neko od sagovornika istog popa ne pita pri kojoj crkvi je Bogoslovija, na koju se poziva, bila osnovana, jer mi ne znamo ili nas je strah da izgovorimo da je pomenuta Bogoslovija pripadala crnogorskoj, a ne nekoj drugoj crkvi.
Naši protesti se svode na pisanje statusa i tvitova. Nemaju uobličenu misao ni ideju, puni su sujete i podvala. Uvijek je lični interes ispred opšteg. Kakav to primjer dajemo i na osnovu čega očekujemo da će studenti dići glas? Posebno ako znamo da smo im, uz davanje niza loših primjera, sažvakali, skratili, suzili udžbenike i to uglavnom tuđe, ako nemamo predavanja nego zumove, ako se diploma tako lako može kupiti i falsifikovati, naučni rad plagirati. Smatram da moramo biti realni — tražimo nemoguće!
