Pristalice predsjednika Bašara al-Asada na početku pobune protiv sirijskog režima u proljeće 2011. godine upozorile su protivnike: „Asad ili ćemo spaliti zemlju“.
Prijetnja, koja je bila ispisana po zidovima, izvikivana na skupovima prorežimskih pristalica i prenošena preko zvaničnih medija ukazivala je na surovost i bezizlaznost suženog izbora između dviju katastrofa – da se trpi ili da se žrtvuje.
Nakon deset godina od početka rata Asad je i dalje na vlasti, na poziciji predsjednika, na kojoj se nalazi od jula 2000. godine, kao i na mjestu sekretara Regionalne komande Arapske socijalističke Ba'ath partije Sirije, na koje je došao mjesec prije početka predsjedavanja zemljom.
On danas vlada ruševinama, a oko njega je stvoren vakuum. Iako rat još traje, za najteže sukobe bi se ipak reklo da su prošli, jer su žestoke borbe prestale. Njegov režim je preživio, ali gotovo ništa u državi nije. Od prijetnjama iznuđivanog izbora – da se trpi ili da se žrtvuje – dogodilo se i jedno i drugo.
Dok je rat u njegovoj zemlji postao obilježje ponovnog oživljavanja varvarizma i potpuno promijenio sliku zemlje u svakom mogućem smislu, Asad i dalje izgleda kao na snimcima i fotografijama prije početka rata. Da vrijeme prolazi pokazuju samo naočari koje povremeno stavi kada treba da pročita neko obraćanje. Zadržao je imidž modernog političara, makar onakvog kakvim se predstavlja svjetskoj javnosti koja ga je od početka posmatrala kroz zapadnjačko iskustvo obrazovanja u Londonu, gdje je početkom '90-ih specijalizovao oftalmologiju.
Službe sirijskog predsjednika su početkom prošle sedmice objavile da su njegova supruga i on pozitivni na koronavirus, ali da se dobro osjećaju. Suprotnost svemu što je obilježje i sudbina Sirije ni ne upućuju na drugačiji scenario. Postojeća politička klima ukazuje na to da bi ovog proljeća mogao da pobijedi na još jednim predsjedničkim izborima. Mandat predsjednika u Siriji traje sedam godina, a ukoliko se to i ovoga puta dogodi, u pitanju će biti četvrti uzastopni mandat.
Kakvi su izgledi za to nema konkretnih, zvaničnih podataka prikupljenih na osnovu anketa, budući da izbori još nijesu ni raspisani, niti postoji nagovještaj ko bi mogli da mu budu rivali, ali upravo odsustvo alternative ukazuje na očekivan nastavak njegove vladavine. U prvim godinama rata, posebno 2013. i 2014. izgledalo je da je više od polovine svijeta protiv Asada. Sada, kada su najveće borbe već prestale, postoji uvjerenje da shvata da je najteži dio daleko iza njega.
Sirija kakvu je svijet poznavao više ne postoji – uništena je ekonomski, kulturološki i demografski. Polovina stanovništva je raseljena, kako unutar, tako i van granica. Među onima koji i danas žive veoma su rijetke porodice u kojima neko nije stradao, ostao invalid ili bio zatvorenik.
Budućnost u toj zemlji ne djeluje nimalo ohrabrujuće, jer se rješenje nagomilanih problema ne nazire, posebno zbog nenadoknadive štete u ljudstvu, iako bi i gradovima i privredi bile potrebne godine i decenije da se obnove. Veliki dio istorijskog blaga koje je bilo dio UNESCO kulturne baštine nepovratno je uništen.
Više od 90 odsto stanovništva živi ispod granice siromaštva. Tome je dodatno doprinio i krah nacionalne valute, sirijske funte, kojih se, prije početka rata, 47 mijenjalo za jedan dolar, da bi za istu vrijednost u julu 2017. bilo potrebno 515 sisrijskih funti. Sukobi su dodatno podstakli razvoj i do tada zabrinjavajuće korupcije i organizovanog kriminala.
Nekadašnja revolucija koja je počela u okviru Arapskog proljeća, uglavnom mirnim demonstracijama u korist demokratije protiv baathističkog režima, potisnuta je po diktatu zvaničnog Damaska. Nakon što se protestni pokret postepeno pretvarao u oružanu pobunu u sukobu je učestvovalo mnogo zaraćenih strana. Većina prvih pobunjeničkih grupa bila je strukturisana oko Slobodne sirijske vojske, koja je osnovana u julu 2011. godine.
Politička opozicija u egzilu formirala je Sirijsko nacionalno vijeće u septembru 2011. godine, zatim Nacionalnu koaliciju opozicionih i revolucionarnih snaga u novembru 2012. Pobunjenici su tokom 2012. i 2013. preduzeli mjere, međutim Asadov režim pružao je otpor, posebno na zapadu i jugu zemlje.
Opozicija je sredstva i oružje dobijala iz Turske, Saudijske Arabije, Katara, Jordana, SAD i Francuske. Sirijski režim nepokolebljivo je podržavao Iran, koji mu je obezbjeđivao sredstva za zaobilaženje međunarodnih sankcija i koji je od početka sukoba poslao oficire iz Korpusa garde islamske revolucije i desetine šiitskih islamističkih milicija iz Libana u Irak ili Avganistan.
Rusija je u sirijski sukob ušla 2015. vojnom intervencijom da bi podržala sirijski režim. Ova intervencija je lojalističkom taboru donijela prednost kada su sirijska vojska i njeni saveznici izborili su odlučujuće pobjede u Alepu, Homsu, Deir ez-Zoru, Gouti i Derai.
Prema zvaničnim podacima do decembra prošle godine broj stradalih stanovnika dostigao je 593.000, a UNHCR navodi da je zemlju napustilo 5,6 miliona ljudi, da je 6,6 miliona interno raseljenih, a da ispod granice siromaštva živi više od 13 miliona ljudi.
Asad je za opstanak na vlasti založio svoj narod. Među ubijenima je 22,149 djece, no globalna javnost bi informaciju o njihovom stradanju čula tek u sporednoj sekciji informative „ostale vijesti iz svijeta“. Rat u Siriji, s obzirom na trajanje i broj uključenih međunarodnih subjekata, mnogi nazivaju i malim svjetskim ratom. Ujedno je i veliki sumrak civilizacije koja ga nije primjećivala.
